برمبنای دستورالعمل بانک‌مرکزی که ابتدا دی ماه منتشر و سپس در اسفند تفسیر شد، آمده بود که واردکنندگان و تولیدکنندگان سم، کود و بذر که از سه سال‌قبل واردات انجام داده‌اند؛ حتی اگر رفع تعهد کرده‌اند؛ باید تاییدیه قیمت یا لیست توزیع خود را ارائه کنند در غیر‌این‌صورت رفع تعهدات آنها ثبت نمی‌شود و به تعزیرات حکومتی معرفی خواهند شد؛ سیاستی که به باور حاضران در جلسه، امنیت غذایی کشور را هم به‌خطر خواهد انداخت. در این نشست تصمیم گرفته شد، برای جلوگیری از بحران امنیت غذایی به‌صورت شفاف موضوع با بانک‌مرکزی، معاون اول رئیس‌‌‌‌جمهور و ستاد مبارزه با قاچاق‌کالا و ارز مطرح‌شده تا دستورالعمل متوقف و تامین نهاده‌‌‌‌های اساسی به‌صورت ریشه‌‌‌‌ای برطرف شود.
به گزارش روابط‌عمومی اتاق تهران، رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق بازرگانی تهران در ابتدای این جلسه از عدم‌تامین نهاده‌‌‌‌های کشاورزی سم، کود و بذر در سه ماه اخیر خبر داد و گفت: سه ماه است که ثبت‌سفارش‌ها، تمدیدها و ویرایش‌‌‌‌ها متوقف‌شده‌است. از طرفی بانک‌مرکزی از اواخر سال۱۴۰۱ کماکان به‌دنبال دریافت مابه‌‌‌‌التفاوت است. عطاالله اشرفی‌اصفهانی گفت: سال‌گذشته سال‌خاص و پیچیده‌‌‌‌ای مخصوصا برای حوزه کشاورزی بود، اما با تدبیر وزارت جهادکشاورزی این مشکلات پشت‌سر گذاشته شد. سال‌جاری هم انتظار داریم با توجه به شرایط اقتصادی با همکاری وزارت جهادکشاورزی مشکلات را حل کنیم. خصوصی‌‌‌‌ترین بخش اقتصاد کشور، بخش کشاورزی است و این بخش است که می‌تواند برای شعار سال، اهداف و برنامه‌هایی را ترسیم کند و در اجرای آن جایگاه ویژه‌ای داشته‌باشد؛ در واقع بخش کشاورزی پایه اصلی شعار جهش تولید با مشارکت مردم است.
او افزود: یکی از پایه‌‌‌‌های اصلی تولید در محصولات کشاورزی داشتن یک نهاده باکیفیت در حد کلاس جهانی است تا محصول نهایی خوبی تولید شود. سم، کود و بذر به‌عنوان سه نهاده اصلی تولید برای ما بسیار حائزاهمیت است اما امسال شرایط بسیار پیچیده شده و سه ماه است ثبتسفارش و تخصیص ارز انجام نشده و نزدیک به ۵۰۰ الی ۶۰۰ شرکت بلاتکلیف مانده‌‌‌‌اند. اولین خواسته ما این است که تکلیف این مساله مشخص شود و فعالان این حوزه بدانند برای ثبتسفارش، تامین ارز و پرداخت مابه‌‌‌‌التفاوت چه باید کرد.
اشرفی‌اصفهانی خطاب به معاون زراعت وزیر جهادکشاورزی گفت: ایجاد آرامش در بازار یکی از اهداف وزارت جهادکشاورزی است، اما اکنون بازار به‌‌‌‌هم ریخته و همه بلاتکلیف هستند و کار متوقف‌شده‌است. اکنون در حوزه تولید و واردات نیازمند این هستیم که تصمیمات درست و صریح گرفته شود. اتاق بازرگانی به‌عنوان پارلمان بخش‌خصوصی آمادگی کامل دارد مثل همیشه در کنار وزارت جهادکشاورزی باشد و امیدواریم به نتیجه مطلوب و عملیاتی برسیم.
مشکل رسوب کالا در گمرکات
سیدمهدی حسینی‌یزدی، رئیس انجمن واردکنندگان سم و کود ایران نیز در این جلسه گفت: در سال‌گذشته با وجود موضوع کمبود ارز و چالش‌های تولیدکنندگان و واردکنندگان با بانک‌مرکزی، معاونت زراعت جهادکشاورزی و سایر سازمان‌های این وزارتخانه درهای خود را به‌روی فعالان اقتصادی بازکرده و چالش‌ها را برطرف کردند. انتظار داریم این معاونت در ادامه این مسیر در سال‌جاری طوری رفتار کند که خودش زیر سوال نرود و کارها هم به‌خوبی پیش برود.
او با اشاره به‌دستورالعمل بانک‌مرکزی پیرامون رفع تعهدات ارزی افزود: از سه ماه گذشته با دستورالعمل بانک‌مرکزی همه فعالان حوزه سم، کود و بذر به یکباره دچار چالش شدند، چون اعلام شد همه فعالانی که از سال۱۴۰۱ سم، کود و بذر وارد کرده‌اند، حتی آنهایی که رفع تعهد کرده‌اند باید لیست سازمان حمایت یا لیست توزیع کالا را ارائه کنند؛ در غیر‌این‌صورت باید مابه‌‌‌‌التفاوت پرداخت کنند. طبق این دستورالعمل اگر کسی مابه‌‌‌‌التفاوت ندهد، در زمره صادرکنندگانی قرار می‌گیرد که رفع تعهد نکرده‌اند و باید به تعزیرات حکومتی و نهادهای نظارتی پاسخگو باشد.
حسینی افزود: سازمان حمایت با تعداد نیروی انسانی بسیار اندک، چگونه می‌تواند لیست قیمت انواع کود، بذر و سم را که بالغ بر‌هزاران قلم کالا می‌شود، ارائه کند؟ انجمن‌های فعال حوزه تامین بذر، کود و سم حاضرند مانند گذشته لیست قیمت را تهیه و تحویل سازمان حمایت بدهند.
حسینی همچنین از نامه‌‌‌‌نگاری با وزیر جهادکشاورزی و معاون اول رئیس‌‌‌‌جمهور برای توقف دستورالعمل بانک‌مرکزی خبر داد. او خطاب به معاون امور زراعت وزارت جهادکشاورزی گفت: سه ماه است که ثبتسفارش، ویرایش و تخصیص ارز سم،کود و بذر انجام نمی‌شود. حتی کالایی که خریداری‌شده و به گمرک آمده را نمی‌توانیم ترخیص کنیم و نمی‌دانیم کالاهایی که در راه هستند چه وضعیتی پیدا خواهند کرد چون ترخیص همه آنها نیازمند ویرایش ثبتسفارش است.
حسینی به اظهارات ضد‌ونقیض بانک‌مرکزی در مورد تخصیص ارز هم اشاره کرد و گفت: بانک‌مرکزی می‌گوید ارز شما ۲۸هزار و پانصدتومانی است اما موقع تخصیص ارز می‌گوید ارز نیمایی است.مشکل مالیات‌ارزش‌افزوده نیز همچنان پابرجاست و با اینکه گفته می‌شود برداشته‌شده اما همه شرکت‌ها موظف به پرداخت آن هستند.
لزوم لغو دستورالعمل بانک‌مرکزی
در ادامه مسعود گیل‌‌‌‌آبادی، رئیس هیات‌مدیره انجمن صنایع تولیدکنندگان سموم کشور، در این جلسه اعلام کرد: سال‌گذشته کارها به‌خوبی پیش رفت و بالای ۹۵درصد نیاز تامین شد، اما امسال با تراکم مشکلات و پیچیدگی‌هایی روبه‌رو شده‌‌‌‌ایم. از سویی پیگیری‌های ستاد مبارزه با قاچاق‌کالا و ارز و از سوی دیگر درخواست پرداخت مابه‌‌‌‌التفاوت ارز از سوی بانک‌مرکزی ما را گرفتار کرده‌است. درخواست بانک‌مرکزی غیرمنطقی است چون می‌گوید کسی که ارز گرفته، کالا وارد کرده و فروخته است، بعد از یک‌سال برمبنای دستورالعمل بانک‌مرکزی باید مابه‌‌‌‌التفاوت پرداخت کند.
او به موضوع توقف ثبتسفارش اشاره کرد و گفت: از دی ماه سال‌گذشته شاهد افزایش بارش بودیم و برهمین اساس هم تقاضا برای علف‌‌‌‌کش‌‌‌‌ها و قارچ‌‌‌‌کش‌‌‌‌ها زیاد شد. در چند سال‌گذشته توانستیم اعتباری نزد تامین‌‌‌‌کنندگان چینی و هندی کسب کنیم که اگر بخواهیم تا قبل از تخصیص ارز کالا را می‌‌‌‌فرستند، اما شرایط به شکلی شده که نمی‌توانیم بگویم کالا را بفرستید تا ارز تامین شود. گیل‌‌‌‌آبادی ادامه داد: جالب اینجاست که هیچکس مشکلات را نمی‌‌‌‌بیند. قبل از تحریم‌ها کالا ۱۸روزه از چین وارد ایران می‌شد، اما اکنون یک ماه و نیم طول می‌کشد که بار به بندر جبل‌علی برسد. از زمانی‌که بار در جبل‌علی تخلیه می‌شود ۴۵ روز طول می‌کشد که در نوبت ارسال به ایران قرار بگیرید و ۱۰ روز هم طول می‌کشد که بنادر اجازه پهلو گرفتن بدهند، یعنی حدود ۳ ماه و نیم طول می‌کشد کالا به ایران برسد؛ در واقع اگر همین امروز ارز تخصیص پیدا کند؛ کالا برای تابستان به اینجا نمی‌رسد. او افزود: در این شرایط که ارزی تخصیصی داده نشده‌است؛ سامانه جامع تجارت از ما به‌صورت محضری تعهد می‌خواهد، در حالی‌که ما در حال‌حاضر در بانک‌ها تعهدنامه امضا کرده‌ایم. امسال سال‌بسیار سخت‌‌‌‌تری نسبت به سال‌گذشته است و قطعا با مشکل کمبود سم و در نهایت کاهش محصول مواجه خواهیم شد.
بذر؛ لازمه تولید کشاورزی
منصور هاشمی، رئیس انجمن واردکنندگان بذر اصلاح‌شده ایران، در این نشست گفت: اگر بذری نباشد قطعا کود و سمی نیاز نیست. اگر بازار از راه درست تامین نشود، ما با کمبود بذر، بازار سیاه و بذر تقلبی مواجه می‌شویم. امروز نیاز ما به بذر بین ۱۰۰ تا ۱۲۰میلیون دلار است، در حالی‌که ارز حاصل از صادرات محصول نهایی براساس داده‌های رسمی بعد از تامین نیاز داخلی، حدود یک‌میلیارد و ۴۰۰میلیون دلار است. البته برمبنای داده‌های واقعی این رقم ۲میلیارد دلار است.
هاشمی با اشاره به چالش تامین ارز در کشور گفت: سال‌گذشته حدود ۶ ماه طول کشید تا ارز بذر تخصیص پیدا کرد و امسال هم تاکنون ارزی تخصیص داده نشده‌است. ارز حاصل از صادرات گوجه‌‌‌‌فرنگی حدود ۲۰۰میلیون دلار است و می‌توان با نیمی از این میزان نیاز واردات بذر را تامین کرد.
خطر افت تولید محصولات کشاورزی
در ادامه جلسه رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران نیز با انتقاد از مصوبه‌‌‌‌های بسیار سختگیرانه بانک‌مرکزی که مساله قیمت‌گذاری، تاییدیه توزیع، رفع تعهد ارز صادراتی و تخصیص ارز را شامل می‌شود، تاکید کرد که ادامه این راه به قیمت ورشکسته‌شدن تمام فعالان این حوزه تمام خواهد شد. اشرفی‌اصفهانی در همین رابطه گفت: با روند کنونی بخش‌خصوصی ورشکسته می‌شود. اگر قرار است، همه فعالیت‌ها تحویل شرکت خدمات حمایتی داده شود؛ صریح اعلام شود تا بخش‌خصوصی بهرغم سال‌ها تلاش و زحمت کارش را تعطیل کند و برود.
او با اشاره به اینکه با سیاست‌های دولت و بانک‌مرکزی، تولیدکنندگان و تامین‌‌‌‌کنندگان نهادهها از چشم مردم و کشاورزان مقصر قلمداد می‌شوند، افزود: کشاورزان ما را مقصر می‌دانند چون فکر می‌کنند ارز ۲۸هزار و پانصدتومانی می‌گیریم اما کالا نمی‌دهیم، درحالی‌که تولیدکننده و واردکننده درگیر دریافت ارز است. آنها به‌جای اینکه به‌دنبال واردات سموم کم‌‌‌‌خطر و نسل نو باشند،به‌دنبال ایجاد پدافند کنترل بخشنامه‌‌‌‌ها هستند. اشرفی‌اصفهانی در بخش دیگری از سخنانش مجددا به موضوع ارزش‌افزوده اشاره کرد و گفت: اگر سم، کود و بذر کالای اساسی هستند؛ پس چرا مالیات‌ارزش‌افزوده از آنها گرفته می‌شود؟ اگر سم،کود و بذر در جرگه کالاهای اساسی است، لطفا موضوع حذف ارزش‌افزوده این گروه را به گمرک اعلام کنید.
مهلت اندک برای ارائه مدارک
احمدرضا فرشچیان، عضو هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، در این نشست به موضوع مابه‌‌‌‌التفاوت نرخ ارز اشاره کرد و گفت: از چهارشنبه گذشته دستورالعمل بانک‌مرکزی به‌صورت گسترده از سوی بانک‌های عامل اجرا می‌شود و آنها برگه‌‌‌‌های مابه‌‌‌‌التفاوت را صادر می‌کنند. اتاق تهران و ایران در کنار هم تلاش کردند این معضل را برطرف کنند. به گفته او از حدود ۲۰میلیارد‌دلار ارزی که تخصیص‌یافته صرفا بخش اندکی از آن خارج از بازارگاه بوده و برهمین اساس فقط آن بخش دچار مشکل شده‌است.
فرشچیان ادامه‌داد: دستورالعمل بانک‌مرکزی برمبنای مصوبه هیات‌وزیران ابلاغ شده و هیچکس نمی‌تواند در آن دخل و تصرف کند. این مصوبه در شهریور ۱۴۰۲ صادرشده اما بانک‌مرکزی آن را با تاخیر اعلام کرده‌است. البته چون همان مصوبه را هم با ابهام صادر کرد؛ مجددا در اسفند اصلاحیه آن را صادر کرده‌است. بانک‌مرکزی در آخرین مذاکرات اتاق موافقت کرده که بانک‌های عامل راسا اقدام نکنند و پرونده‌‌‌‌ها در بانک‌مرکزی بررسی شود. درضمن پذیرفته است، مدت زمان ۶۰روزه برای ارائه مدارک موردنظر کافی نیست. البته بانک‌مرکزی این همکاری را منوط به همکاری سازمان حمایت و بخش‌خصوصی کرده‌است، بنابراین ما از تشکل‌ها می‌خواهیم با اتاق تهران یا اتاق ایران نامه‌‌‌‌نگاری کرده و مخالفت خود را رسما اعلام کنند تا بازه ۶۰ روز طولانی‌‌‌‌تر شود. در این فاصله می‌توانیم پیگیری کنیم تا دستورالعمل هم اصلاح شود.
همچنین شهرام آذین، مدیرکل دفتر مقررات و استانداردهای بازرگانی معاونت توسعه بازرگانی جهادکشاورزی با بیان اینکه بخشنامه اداره تدوین مقررات بانک‌مرکزی فراتر از مصوبه هیات‌وزیران است، گفت: مشکل فعلی ناشی از تفسیر رای است که بانک‌مرکزی انجام داده، درحالی‌که وقتی ارز برمبنای تایید وزارت جهادکشاورزی تخصیص داده شده، خود وزارتخانه است که باید نظارت کند. برهمین اساس جلساتی هم با بانک‌مرکزی داشتیم و اعلام کردیم که بانک‌مرکزی در حوزه‌‌‌‌ای که به آن محول نشده، ورود کرده‌است. پیرو این جلسه هم نامهای تهیه شده که برای رئیس‌‌‌‌کل محترم بانک‌مرکزی ارسال می‌شود.
هشدار کاهش تولید سبزی و صیفی
حسین اصغری، مدیرکل دفتر محصولات علوفه‌‌‌‌ای و جالیزی معاونت زراعت وزارت جهادکشاورزی هم در این جلسه با اشاره به وارد‌نشدن بذر از دی ماه ۱۴۰۲ تاکنون نسبت به کاهش تولید سبزی و صیفی در سال‌جاری هشدار داد و گفت: به علت بالا‌بودن تقاضا و عدم‌واردات بذر، قیمت بذر خیار چهار‌برابر شده‌است. نگرانی این است که اگر کالا از مبادی رسمی تامین نشود، بازار مملو از کالای قاچاق شود. او گفت: اگر امنیت غذایی مهم است؛ باید بگوییم چه مسائلی آن را تهدید می‌کند. از سه الی چهار ماه گذشته، بهرغم پیگیری‌های انجام‌شده، بذر مورد‌نیاز بخش صیفی و سبزی تامین نشده‌است. امسال عملکرد گوجه‌‌‌‌فرنگی در مناطق جنوبی همچون سال‌های قبل نبوده‌است چون کیفیت بذر موجود با بذر قبلی فرق می‌کند. ما سالانه یکبار بذر سیب‌‌‌‌زمینی وارد می‌کنیم. میزان واردات نیز حداکثر ۱.۵میلیون دلار است، در حالی‌که همیشه بهمن ماه بذر وارد می‌شد، اما اکنون با گذشته سه ماه هنوز نمی‌دانیم چه زمانی بذر تامین خواهد شد.
شفاف‌سازی؛ راهحل مشکلات
در ادامه این جلسه علیرضا مهاجر، معاون زراعت جهادکشاورزی، با اشاره به تحریم و آثار آن گفت: شرایط اقتصادی کشور خاص است. در فضای تحریم، ضعف، نارضایتی و فساد ایجاد می‌شود. وقتی تحریم رخ می‌دهد، نظارت بیشتر و بالطبع فشارها بیشتر و شرایط برای فعالان اقتصادی تنگ‌‌‌‌تر می‌شود.
او افزود: اگر مسائلی که از طرف ذی‌نفعان مطرح می‌شود، به‌طور کامل و دقیق و خارج از موضع‌‌‌‌گیری و در راستای رسیدن به اهداف مشخص باشد؛ در بالادست تصمیمات درستی گرفته می‌شود.
مهاجر ادامه داد: اگر امروز بانک‌مرکزی این دستورالعمل را وضع کرده، ناشی از واکنش‌های ما بوده‌است، در نتیجه اگر نقش منفی را به مثبت بدل کنیم، تصمیم‌هایی که در بالا گرفته می‌شود، درست‌‌‌‌تر خواهد بود. ما می‌خواهیم مسائل به‌صورت ریشه‌‌‌‌ای و درست حل شود. مهاجر در واکنش به موضوع مابه‌‌‌‌التفاوت ارز نیز گفت که ریشه اصلی بخشنامه بانک‌مرکزی، ناشی از فشار ستاد مبارزه با قاچاق‌کالا و ارز است. ما ابتدا باید موضوع را با ستاد مبارزه با قاچاق‌کالا و ارز مطرح و مشکل را حل و فصل کنیم. برهمین اساس هم به‌زودی با این ستاد و بانک‌مرکزی جلسه‌‌‌‌ای مشترک خواهیم‌داشت.
معاون امور زراعت وزارت جهادکشاورزی افزود: بانک‌مرکزی اعلام می‌کند، قیمت همه کالاهایی که در سه سال‌گذشته برای واردات تایید کرده‌‌‌‌اید را مشخص کنید و گزارش رصد هم بدهید؛ چون باید همه کالاها رصد شود که به‌دست چه کسی رسیده‌است. ما نامهای خطاب به معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری تهیه کرده و از آنها خواستیم تفسیر کنند که بخشنامه بانک‌مرکزی مربوط به کالاهایی است که یارانه می‌گیرند یا همه کالاهایی که ارز می‌گیرند.
او در بخش دیگر با اشاره به اینکه اگر تشکل‌ها نباشند ما نمی‌توانیم تحریم‌ها را دور بزنیم، گفت: ما برای اینکه مسائل را حل کنیم؛ باید صورت مساله را به‌صورت کامل و شفاف مطرح کنیم و نه اینکه قسمتی را بگویم و قسمتی را نگویم. باید همه مسائل شفاف بیان شود تا با طرح درست صورت مساله؛ راهحل پیدا کنیم. مهاجر تاکید کرد: حتما ارز سم و کود و بذر را تامین می‌کنیم. حتی اگر علوفه وارد نکنیم، ارز کود و سم و بذر را می‌دهیم. ما در برخی محصولات همچون کالاهای اساسی و نهادهها نمی‌توانیم نرخ ارز را آزاد اعلام کنیم، چون می‌خواهیم نرخ برخی کالاها را پایین نگه داریم و از تامین‌‌‌‌کنندگان هم می‌خواهیم قیمت یکسری اقلام را پایین نگه دارند، بنابراین نمی‌توانیم از آنها انتظار داشته باشیم با ارز آزاد کالا وارد کنند. این دو سیاست با هم مغایرت دارد. او گفت: در حال‌حاضر سرانه زمین به ۳.۲ هکتار رسیده‌است. برهمین اساس الگوی کشت اجرا نمی‌شود، بهره‌‌‌‌وری پایین است. مصرف آب و سوخت بالا و میزان متوسط عملکرد پایین است. در گذشته سرانه زمین ۶هکتار بود، اما الان این سرانه به ۳هکتار رسیده‌است. در ۱۰سال‌آینده در بیش از ۹۰درصد اراضی سرانه زمین به زیر ۳ هکتار خواهد رسید. در این شرایط شما می‌‌‌‌توانید بذر خوب، کود و سم خوب مصرف کنید؟ می‌‌‌‌توانید آبیاری تحت‌فشار داشته باشید و از سوی دیگر به‌موقع کشت کنید و به‌موقع برداشت کنید؟ قطعا نمی‌توانید. در این شرایط اگر سم و بذر و کود را آزاد کنید؛ چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر کود را آزاد کنیم؛ کیسه ۷۰۰هزار‌تومان به ۶میلیون‌تومان می‌رسد. قطعا هیچ کشاورزی چنین پولی ندارد که بخواهد کود بخرد.
او افزود: برخی می‌گویند می‌توانند گندم ۶هزار‌تومانی وارد کنند، در حالی‌که آنها نمی‌دانند در شرایط جنگ ترکیبی شرایط و ضوابط خرید و فروش تغییر می‌کند. در ماه‌های ابتدای جنگ اوکراین بود که جهت مذاکره برای واردات گندم به خارج از کشور رفتیم. آن زمان به ما گفتند فقط ۵۰هزار‌تن گندم می‌دهند، در حالی‌که مصرف ماهانه گندم ما یک‌میلیون و ۲۰۰هزار‌تن است.
معاون امور زراعت وزارت جهادکشاورزی تاکید کرد: باید دستگاه نظارتی را قانع کنیم تا مشکل حل شود. قطعا با ستاد قاچاق‌کالا و ارز جلسه می‌گذاریم تا مشکلات را به‌صورت زیربنایی حل کنیم. علیرضا مهاجر در مورد وضعیت تولید سبزی و صیفی گفت: سال‌گذشته ۱.۴میلیارد دلار سبزی و صیفی صادر کردیم. البته این اقلام را با پایه ۱۰سنت و زیر آن فروختیم. قطعا اگر بر پایه قیمت جهانی می‌‌‌‌فروختیم رقم صادرات ما به ۲ الی ۳میلیارد دلار می‌رسید.