بر اساس سند چشم‌انداز 20 ساله کشور در افق 1404 هجری شمسی ایران تا 12 سال آینده باید جایگاه نخست منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا را در همه زمینه‌ها از جمله بخش کشاورزی به دست آورد.
در این راستا خبرگزاری فارس در سلسله گزارش‌هایی قصد دارد، کشاورزی ایران را با کشورهای منطقه بررسی ِ‌کند، تا با روشن شدن جایگاه فعلی کشاورزی ایران در مدت باقیمانده چشم‌انداز، لزوم برنامه‌ریزی مناسب از سوی مسئولان برای تحقق اهداف برنامه سند را یادآور شود.
در این بخش وضعیت پسته ایران اسلامی به عنوان برترین قلم صادرات کشاورزی ایران بررسی و با کشورهای منطقه مقایسه می‌شود.
*پسته ایران
ایران سال گذشته 160 هزار تن پسته تولید کرد که اگر چه کاهش 26 درصدی را نسبت به سال پیش از آن تجربه کرده بوده، اما همچنان پسته ایران از نظر کمیت و کیفیت همتایی در خاورمیانه، بلکه در دنیا ندارد.
پسته نخستین محصول ارزآور کشور در گروه محصولات غیر نفتی است، سالانه 1.5 میلیارد دلار ارز آوری دارد که محصولات مرغوب آن به 48 کشور دنیا صادر می‌شود. پسته ایرانی میهمان سفره عید کریسمس در شب سرد ژانویه در اروپا و آمریکا است.
آمریکا طی سالهای گذشته مهمترین رقیب ایران در تولید پسته بوده، اما کیفیت مرغوب پسته ایران باعث شده بازارهای جهان همچنان اقبال بیشتری به این محصول که با نام ایران پیوند خورده، داشته باشد، به طوری که در کالیفرنیای آمریکا، پسته ایرانی با نام «پسته کرمان» کشت می‌شود.
می‌گویند برای تشخیص کیفیت پسته ایران دو سنجاب را با دو گونی حاوی پسته ایرانی و آمریکایی به مدت دو روز در یک اتاق تنها می‌گذارند که بعد از دو روز تمام پسته‌های ایرانی تمام شده، اما پسته آمریکایی دست نخورده مانده بود.
کارشناسان علت کیفیت پسته ایران را تنش دما در شب و روز منطقه و سردی شب کویر و گرمی روز در کرمان می‌دانند که چنین شرایط طبیعی در آمریکا وجود ندارد.
طی 10 سال گذشته بیشترین تولید پسته ایران در سال 2002 یا ۱۳۸۱به میزان 250 هزار تن بوده، اما با نوسان زیاد تولید همراه بوده که از کاهش تا 64 درصد و افزایش تا 104 درصد را تجربه کرده است.
دلیل اصلی این نوسان‌ها مربوط به خشکسالی و یا ترسالی بوده که به دلیل محدودیت آب در کشور در بخش کشاورزی تعیین کننده است.
پسته ایرانی در 8 استان کشور رشد میکند که یک چهارم این پسته در منطقه سیرجان و رفسنجان کرمان به عمل می‌آید.
تجربه کشاورزان نشان می‌دهد، این محصول در اکثر استان‌های کشور و حتی شمال‌غرب کشور نیز به عمل می‌آید و لازمه توسعه آن در کل کشور انجام کارهای تحقیقاتی است، تا کشاورزان به تولید اقتصادی آن در منطقه خودشان اطمینان کامل نداشته باشند، چرا که این محصول از زمان کاشت تا عمل‌آوری 8 سال زمان نیاز دارد، اما متاسفانه تحقیقی در کشور برای کاهش زمان عمل آوری پسته انجام نشده است.
گفته می‌شود، در دولت‌های سازندگی اجازه توسعه باغات پسته در سایر استان‌ها داده نمی‌شد و به همین دلیل باغهای پسته کشور توسعه سطح زیر کشت قابل توجهی نداشته است.
کم آبی و شوری خاک مهمترین مانع تولید پسته طی سالهای گذشته در کشور بوده است.
پسته ایران دارای ارقام شناخته شده‌ای مانند اکبری و کله قوچی دارد.
تولید پسته در دنیا محدود به چند کشور است، در منطقه خاورمیانه نیز به غیر از ایران تنها کشور ترکیه و سوریه پسته تولید می‌کنند که مجموع تولید این دو کشور به اندازه ایران است.
تولید پسته ایران که در سال 1964 حدود 200 تن بود بعد از 48 سال به 16 هزار و 800 تن رسیده است.
*پسته ترکیه
کشور ترکیه سال گذشته 50 هزار تن تولید داشت که نسبت به آمار قبل از آن با 55 درصد کاهش همراه بود.
بیشترین تولید این کشور در سال گذشته 110 هزار تن بود که در 10 سال گذشته برخی سالها تا 66 درصد هم کاهش داشته است.
*پسته سوریه
کل تولید محصول پسته این کشور در سال گذشته 65 هزار تن بود که نسبت به سال 2008 که 70 هزار تن بود، کاهش 5 هزار تن داشته است طی 10 سال گذشته 70 هزار تن بیشترین تولید پسته کشور سوریه بوده است.
کشورهایی مانند افغانستان، مصر، هنگ‌کنگ، عراق، رژیم صهیونیستی ، ژاپن ، اردن، لبنان، پاکستان، عربستان، ویتنام، چین، اوکراین، امارات متحده عربی و تایوان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تولید پسته ندارند.
*پسته چین
چین سال گذشته 40 هزار تن تولید پسته در کشورش داشته است که نسبت به سال قبل از آن که 57 هزار و 875 تن و بیشترین تولید طی 10 سال گذشته بوده، حدود ۲۹.۸درصد کاهش داشته است.
*تولید پسته اتحادیه اروپا یک شانزدهم تولید ایران
25 عضو کشورهای اتحادیه اروپا سال گذشته 10 هزار تن پسته تولید کردند که نسبت به سال گذشته 6.54 درصد کاهش داشته، بیشترین تولید اتحادیه اروپا در 10 سال گذشته سال 2007 با 13 هزار تن تولید بود.
تولید اتحادیه اروپا در 10 سال گذشته همواره با نوسان شدید کاهش تولید همراه بوده است.
فارس