ایران‌کد و طرح شبنم؛ بودن یا نبودن؟

تایید و تکذیب‌های حذف ایران‌کد و طرح شبنم واکنش‌های فراوانی در حوزه تجارت خارجی داشته است و به نظر می‌رسد باید از یک نظام کدینگ بین‌المللی برای ساماندهی این بخش استفاده شود.

روزی که مسعود میرکاظمی در دولت نهم تصدی وزارت بازرگانی را به عهده گرفت از پروژه‌ای نام برد که به زعم او بیش از 20 سال در دانشگاه امام حسین(ع) به عنوان طرح مطالعاتی بررسی‌های لازم روی آن صورت گرفته بود.

طرحی که میرکاظمی آن روزها به دنبال احیای آن بود، امروز به عنوان ایران‌کد یا کد شناسایی کالا و خدمات شناخته می‌شود.

ایران کد در 8 سال گذشته نقش مهمی در حوزه تجارت خارجی داشته است. نقشی که در دو دولت محمود احمدی‌نژاد همیشه از آن به نیکی یاد می‌شد. اما با روی‌کار آمدن دولت حسن روحانی و همچنین رأی اعتمادی که نمایندگان مردم به محمد‌رضا نعمت‌زاده دادند او برای تسطیح مسیر تجارت خارجی و همچنین رفع موانع از طرحی صحبت کرد که منجر به حذف ایران کد و طرح شبنم از حوزه تجارت خارجی کشور می‌شود.

البته نباید فراموش کرد که در این زمینه تایید و تکذیب‌های فراوانی از سوی مسئولان صورت گرفت چرا که مجریان این طرح یعنی شرکت انفورماتیک راه‌آهن و همچنین ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز معتقدند بودند طرحی مثل طرح شبنم یک طرح بی‌نظیر و برای جلوگیری از ورود قاچاق به کشور است اما فعالان اقتصادی که در میان آنها بزرگان اتاق بازرگانی هم دیده می‌شوند معتقدند بودند که اجرای طرح شبنم باعث ایجاد فساد در حوزه تجارت خارجی می‌شود البته منتقدان زیادی هم بر این عقیده و باور بودند که که در اجرای طرح شبنم حفره‌های اطلاعاتی زیادی وجود دارد و این طرح نه تنها باعث جلوگیری از کالای قاچاق نشده بلکه به نوعی و به نحوی و البته به زعم وزیر صنعت دولت یازدهم در راستای رسمیت بخشیدن به کالای قاچاق بوده است.

به گزارش فارس، پیش از این گزارشات فراوانی از سوی مردم و همچنین برخی کسبه در خصوص توزیع غیرقانونی طرح شبنم در بازار به گوش می‌رسید تا آنجا که برخی از فعالان اقتصادی نیز این شایعات و شبهات ر تایید می‌کردند و معتقدند بودند اجرای طرح شبنم با این شکل در واقع فرصتی برای قاچاقچیان است.

فروش غیرقانونی طرح شبنم در بازار به قیمت ارزان‌تر از مجریان فروش آن باعث بروز اختلاف نظر فراوانی شده بود. اما محمدرضا نعمت‌زاده در آخرین اظهار نظر خود در یک برنامه زنده تلویزیون اعلام کرد طرحی نظیر ایران کد تنها باعث افزایش بروکراسی در کشور می‌شود او همچنین در خصوص طرح شبنم هم دقیقا از این عبارت به کار برد که طرح شبنم به کالای قاچاق رسمیت می‌بخشد هر چند پس از این اظهار نظرها شاهد واکنش سریع ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز بودیم به نحوی که مهدی ابویی معاون این ستاد در گفت‌وگو با فارس گفت؛ صدور بارکد شبنم و الزام درج آن بر روی کالاهای وارداتی مصوبات مجلس را دارد و توقف این طرح باید با تصویب مجلس باشد. او همچنین اعلام کرده بود که همه کالاهای وارداتی همچنان مشمول دریافت کد شبنم هستند و همان در فردای آن برنامه تلویزیونی که نعمت‌زاده صحبت کرده بود شورای گفت‌وگوی دولت در بخش خصوصی برگزار شد و در پایان شورا وزیر صنعت دولت یازدهم به میان خبرنگاران آمد و گفت؛ طرح شبنم فقط برای کالاهای اولویت دهم حذف می‌شود.

اما این اظهار‌نظر نعمت‌زاده باعث بروز شبهات فراوانی در میان فعالان اقتصادی شد به نحوی که بسیاری از آنها معتقدند بودن کالاهای اولویت دهم در حال حاضر با منع ثبت سفارش مواجه است پس چگونه باید طرح شبنم برای آنها اجرا شود.

این بود که یک مقام مسئول در سازمان توسعه تجارت به فارس گفت: هنوز ثبت سفارش کالاهای اولویت دهم ممنوع است و نمی‌توان گفت طرح شبنم برای آنها اجرا می‌شود او صحبت‌های نعمت‌زاده را این گونه تفسیر کرد که صحبت وزیر صنعت در خصوص حذف ایران کد و طرح شبنم فقط مربوط به کالاهایی از اولویت دهم می‌شود که تا تاریخ 21 شهریور‌ماه قبض انبار دریافت کرده باشند.

در میان همین واکنش‌ها بود که خبرگزاری فارس خبری را به نقل از سایت رسمی ثبت سفارش منتشر کرد مبنی بر اینکه الزام دریافت کد شبنم در لحظه ثبت سفارش برداشته شده است. البته این موضوع را مهدی ابویی معاون ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز در گفت‌وگوی که با فارس داشت تایید کرد.

به گزارش فارس؛ البته نمی‌توان به طور قطع درباره حذف ایران کد و طرح شبنم در واقع نمی‌توان اظهار نظر کرد چرا که باید مسیر قانونی حذف این طرح طی شده و همچنین به مزایای اجرای این طرح توجه داشت چرا که هزینه فراوانی برای ایجاد زیرساخت‌های این طرح فراهم شده است که باید به جای پاک کردن صورت مسئله در مسیر درست از آن بهره برد.

برخی کارشناسان معتقدند بهتر است شکل و شمایل طرح شبنم از حالتی که به صورت برچسب است خارج شده و بیش از ورود کالا به گمرک استاندارد‌بودن و همچنین رسمیت آن توسط مقامات ذی‌صلاح تایید و یک کد بین‌المللی بر روی آن نصب شود.

موضوع کد بین‌المللی GS1 را حمید صافدل بیش از برکناری و در یک گفت‌وگوی تفصیلی با فارس تشریح کرد و گفت: به نظر من باید همه کالاهای وارداتی از یک نظام کدینگ بین‌المللی طبیعیت کند او گفت در حال حاضر در تجارت خارجی در سطح جهان از کد GS1 برای شناسایی کالا و مسیر آن استفاده می‌شود.

به گزارش فارس؛ سازمان جهانی GS1 یک سازمان بین‌المللی در زمینه طراحی، توسعه و اجرای استانداردهای شناسایی کالا است و به عنوان یک سیستم یکپارچه‌سازی استانداردهای جهانی اطلاعات مورد نیاز جهت مدیریت زنجیره کالا را توسط یک کد شناسایی یکتا و منحصر به فرد که در چرخه اقلام تجاری واحدهای لوجستیکی، دارایی‌ها و مکان‌های فیزیکی است را فراهم می‌کند.

می‌توان از مهمترین ویژگی‌‌های GS1 به تجربه بیش از 30 سال این طرح در جهان کمک به بهبود قابلیت‌های زنجیره تأمین و توزیع کالا و همچنین عضویت 103 کشور به عنوان مرکز شماره‌گذاری و نماینده رسمی GS1 اشاره کرد.

به گزارش فارس؛ در پایان می‌توان این گونه نتیجه گیری کرد که برای نظم‌دادن به حوزه تجارت خارجی نیازمند یک نظام کدینگ در کشور هستیم و اگر این نظام مطابق با استانداردهای بین‌المللی باشد می‌تواند بسیاری از دغدغه مسئولان را برای جلوگیری از ورود کالای قاچاق و همچنین سلامت، کیفیت و بهداشت کالاهای وارداتی و حتی کالاهای توزیعی رعایت کند.

لذا به جای پاک کردن صورت مسئله و حذف نظام کدینگ از حوزه تجارت خارجی باید به دنبال یک نظام پیشرفته و با حداقل معایب و حداکثر مزایا باشیم و همچنین در این مسیر باید توجه لازم صورت گیرد تا اجرای طرح‌هایی از این دست نه تنها به عنوان مانع فضای کسب و کار بلکه به عنوان یک تسهیل‌کننده به کار گرفته شود.

* رضا کیمیایی

(شنبه ۲۷ مهر ۱۳۹۲) ۰۹:۴۲