خراسان جنوبی به عنوان پایتخت زعفران یا همان طلای سرخ جهان شناخته می‌شود اما این استان فقط در ایران شناخته شده است و با وجود اینکه 96درصد زعفران جهان توسط ایران تامین می‌شود ولی برند زعفران ایرانی در جهان شناخته شده نیست که این امر بیش از هر چیز نشان از ضعف بازاریابی و بسته‌بندی است. اکنون زعفران ایران به کشورهایی از جمله افغانستان، چین و اسپانیا صادر می‌شود و با بسته‌بندی و آرم این کشورها در بازار جهانی توزیع می‌شود.
در کنار این امر این روزها معضل دیگری به نام قاچاق پیاز زعفران نیز وجود دارد به این صورت که پیاز زعفران با قیمت بالا از سوی دلالان و سودجویان به کشورهایی مانند افغانستان و چین در حال قاچاق است که با ادامه این روند تا چند سال دیگر انحصار تولید زعفران با ورود این کشورها به این عرصه از دست ایران گرفته می‌شود و دیگر نام خراسان جنوبی به عنوان پایتخت تولید طلای سرخ جهان نخواهد بود.
زعفران گیاهی است که به آب کمتری نیاز دارد و به‌طور کامل با اقلیم خراسان جنوبی سازگاری دارد و همین امر سبب شده تا زعفران به عنوان محصولی استراتژیک یکی از مهم‌ترین منبع درآمد مردم استان‌های خراسان به‌ویژه خراسان جنوبی باشد. به هر حال این روزها قاچاق پیاز زعفران بلای جان کشاورزان منطقه شده است.
روندی که در آینده پیامدهای ناگوار بسیاری به همراه خواهد داشت که کاهش کشت زعفران، افت قیمت، بیکاری چندین هزار کشاورز و از دست دادن بازارهای جهانی نمونه‌ای از این آسیب‌هاست. قاچاق پیاز زعفران به کشورهایی مانند افغانستان و چین که هزینه کارگر در آنها بسیار ارزان است، سبب کاهش قیمت تولید زعفران خواهد شد بنابراین سهم این کشورها در بازارهای جهانی زعفران بیشتر خواهد شد. شاید اکنون مسئولان و کشاورزان از عواقب و پیامدهای احتمالی این امر غافل باشند اما در آینده‌ای نزدیک متوجه فاجعه‌ای عجیب و عظیم خواهند شد.
ورود دلالان به قاچاق پیاز زعفران
این روزها دلالان به دلیل بالا بودن قیمت پیاز زعفران به سمت قاچاق این محصول سوق پیدا کرده‌اند، به‌طور کلی سود زحمات و تلاش‌های شبانه‌روزی کشاورزان در جیب دلالان است که این کار سودجویان تاکنون ضربه سنگینی به اقتصاد ایران و کشاورزان وارد کرده و خواهد کرد. یکی از راهکارهای جلوگیری از قاچاق پیاز زعفران تشدید نظارت‌ها از سوی نهادهای متولی است، البته در دوره‌ای، برخورد با این معضل تشدید شد اما با این شرایط هنوز هم روزانه شاهد قاچاق چندین تن پیاز زعفران در استان‌های مختلف کشور هستیم.
یکی از دیگر از معضلاتی که دلالان به‌وجود آورده‌اند این است که واسطه‌گرها تعیین کننده قیمت زعفران و همچنین پیاز زعفران هستند. از سوی دیگر خراسان جنوبی که یکی از استان‌های مطرح در تولید زعفران است اخیرا با مشکل رقابت دیگر کشاورزان در استان‌های دیگر ایران روبه رو شده است، استان‌هایی از جمله لرستان، مازندران، گیلان، آذربایجان غربی و شرقی به این حوزه ورود کرده‌اند و این امر سبب نگرانی کشاورزان خراسان جنوبی شده است که مبادا خراسان جنوبی انحصار تولید زعفران را از دست بدهد.
رئیس اتاق بازرگانی بیرجند با بیان اینکه خراسان جنوبی پایتخت زعفران جهان است، گفت: در حال حاضر واقعیت این است که ایران تولیدکننده 96 درصد زعفران جهان است و خراسان جنوبی مهد کشت زعفران است اما زعفران ایران به کام دیگر کشورها از جمله اسپانیا است.
کشوری که 500کیلو هم تولید ندارد برند زعفران دنیا را در اختیار دارد
«محسن احتشام خراسان جنوبی» افزود: تولید کل زعفران کشور اسپانیا در گذشته به 40 تن هم نمی‌رسید و اکنون هم به 500 کیلو نمی‌رسد اما همه دنیا زعفران را به نام اسپانیا می‌شناسند به دلیل اینکه این کشور از مزیت نسبی به سمت مزیت رقابتی پیش رفت و در حوزه برند کردن محصولات خود تلاش فراوانی کرد و زعفران اسپانیا در جهان پرآوازه شد. وی ادامه داد: اکنون بخش اعظم زعفران ایران به اسپانیا صادر می‌شود و محصولات ایران با آرم اسپانیا در بازارهای جهانی توزیع می‌شود.
رئیس اتاق بازرگانی بیرجند گفت: اخیرا نیز شاهد فعالیت افغانستان در این حوزه هستیم که زعفران ایرانی را با بسته‌بندی مناسب به نام افغان زعفران در بازارهای جهانی به فروش می‌رساند. احتشام خراسان جنوبی با اشاره به اینکه قاچاق همیشه در همه زمان‌ها وجود داشته است، اضافه کرد: با تشدید نظارت و برخورد شدید نمی‌توان از قاچاق پیاز زعفران جلوگیری کرد تا کشورهایی مانند افغانستان و چین به عرصه تولید ورود پیدا نکنند، بلکه تنها راه‌حل این موضوع برند کردن محصولات ایرانی در بازار جهانی است.
در بازار جهانی، زعفران را باید به نام ایران بشناسند
وی افزود: باید با برنامه‌ریزی دقیق و برنامه استراتژیکی از مزیت نسبی به سمت مزیت رقابتی برویم تا در بازار جهانی جایگاه مناسبی پیدا کنیم، باید زعفران ایرانی در ذهن مصرف‌کننده حک شود و همیشه زعفران را با نام ایران بشناسند. رئیس اتاق بازرگانی بیرجند انتقاد کرد: اکنون ایران به دلیل ضعف در حوزه بازاریابی و برند کردن محصول نتوانسته است مشتریان وفادار برای خود داشته باشد. وی گفت: در آینده نیز شاهد حضور کشورهایی دیگر مانند چین و افغانستان خواهیم بود که دیگر جایگاهی برای ایران در بازار جهانی نخواهند گذاشت. احتشام خراسان جنوبی ادامه داد: یکی از روش‌های موفقیت این است که قوی عمل کنیم و در حوزه برند‌سازی و بازاریابی محصولات خوب پیشرفت کنیم، اکنون کشوری مانند افغانستان به‌دنبال ارتقای جایگاه خود در بازارهای جهانی است.
حمایت از تولیدکننده‌ها؛ ارزآوری و رونق اقتصادی
نماینده فردوس، سرایان، طبس و بشرویه در مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه حمایت از تولیدکننده‌ها سبب ارزآوری و رونق اقتصادی برای کشور می‌شود، گفت: امروز خراسان جنوبی با زعفرانش شناخته می‌شود و معیشت اکثر شهروندان خراسان جنوبی به‌ویژه روستاییان از کشت زعفران تامین می‌شود. «محمدعلی عبدالله‌زاده» تصریح کرد: با توجه به اینکه خراسان جنوبی یکی از استان‌های کم آب است زعفران با اقلیم این استان سازگار است و همچنین زعفران به عنوان یک محصول بومی است و مردم با این محصول همزیستی پیدا کرده‌اند. وی با اشاره به اینکه تولید زعفران درآمد خوبی هم دارد، اضافه کرد: به هر طریق ممکن مسئولان مرتبط استانی باید تمام تلاش خود را برای افزایش کشت محصول زعفران انجام دهند و با تاکید بر توسعه آن، موانع پیش روی این محصول برداشته شود.
نماینده فردوس، سرایان، طبس و بشرویه در مجلس با بیان اینکه اکنون یکسری از افراد سودجو با قاچاق پیاز زعفران قصد سوءاستفاده و درآمدزایی بیشتر دارند، تصریح کرد: شاید اکنون پیاز زعفران را باید خیلی خوب خریداری کنند اما نتیجه این کار در آینده و دراز مدت در منطقه مشخص خواهد شد و متضرر شوندگان اصلی کشاورزان خواهند بود. عبدالله‌زاده ادامه داد: بنابراین از مسئولان استانی به‌ویژه جهاد کشاورزی انتظار می‌رود در این زمینه حضور فعال و پررنگ‌تری داشته باشند با آموزش و اطلاع‌رسانی مناسب دلالان و کشاورزان را از پیامدهای این کار آگاه کنند. وی با اشاره به اینکه افزایش تولید زعفران درآمد، را ارزآوری و رونق اقتصادی بالایی را به همراه دارد، اضافه کرد: مسئولان سیاسی و امنیتی و فنی و تخصصی باید نگاه و اولویت ویژه‌ای به این مسئله داشته باشند.
و سخن آخر اینکه استان‌های مختلف ایران از جنبه‌های مختلف دارای ظرفیت‌های بسیار بالایی هستند به عنوان مثال کرمان پایتخت پسته جهان است، بوشهر و خوزستان پایتخت خرما، شمال مهد چای و برنج و... اما همه این محصولات همچون زعفران خراسان جنوبی، دستخوش معضلات و مشکلات بسیاری هستند که امید است دولت با برنامه‌ریزی زمینه توسعه این صنعت‌ها را فراهم کند که ارزآوری بسیار زیادی دارد و همچنین از وابستگی ایران به نفت می‌کاهد.