محمد قربانی - عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد - اظهار کرد: باید بورس‌های منطقه‌ای و محلی را در سطح شهرستان‌ها به وجود آوریم و برای ارتقای کارآیی این بورس‌ها ساختارهای کشاورزی متناسب با این مناطق را ایجاد کنیم.
وی افزود: پیش‌نیاز این مساله این است که تعاونی‌های روستایی به عنوان حلقه‌های واسط ، کشاورزان کوچک را به بورس متصل کنند. راهکار دیگر این است که مجموعه کشاورزان در هر منطقه شوراهایی را تحت عنوان شوراهای بازاریابی شکل دهند؛ به نحوی که این شوراها که متشکل از کشاورزان یا نمایندگان آنها هستند حلقه واسط بین کشاورزان و بورس باشند.
این کارشناس کشاورزی ادامه داد: بدین ترتیب محصولات اندک، جمع و به صورت انبوه در بازار عرضه می‌شوند که در این صورت بورس می‌تواند به عنوان یک نهاد سازمان‌یافته متشکل تاثیرگذار مطرح شود.
وی با طرح این اعتقاد که باید به احیای بورس‌های سنتی در کشور بپردازیم، افزود: باید به سمت بورس‌هایی که قبلا در ایران وجود داشته برویم و با کارهای مطالعاتی و مدرنیزه کردن آن، ساختارهای تشکیل آن را ایجاد کنیم.
قربانی به بورس‌های سنتی همچون کشمش، زیره و ... اشاره کرد و یادآور شد: باید نقاط قوت و ضعف این بورس‌ها را شناسایی کنیم و با بورسی که از آن طرف مرزها آورده‌ایم بومی‌سازی کنیم.
وی افزود: با توجه به تعریف بورس یعنی نهاد سازمان‌یافته‌ای که قرار است کشف قیمت‌ها، کاهش هزینه‌های مبادله و کوتاه شدن دست واسطه‌ها در آن صورت گیرد، معتقدم به دلایل متعدد، این انتظارات از بورس کشاورزی در ایران محقق نخواهد شد.
این کارشناس کشاورزی در بیان دلیل این مساله توضیح داد: پراکندگی اراضی، کشاورزی خرده‌مالکی و تولید کم محصولات در واحدهای کشاورزی باعث شده با قطعیت بگویم بورس کشاورزی نمی‌تواند کارآیی مناسبی داشته باشد که سابقه ایجاد بورس کشاورزی در ایران هم این مساله را تایید می‌کند.
قربانی با اشاره به لزوم فسادناپذیری محصولات برای ورود به بورس کالاها تصریح کرد: همه محصولات کشاورزی در بورس کالاها نمی‌توانند عرضه شوند زیرا بسیاری از آنها فسادپذیر هستند و کالاهای قابل عرضه در بورس محسوب نمی‌شوند. هم‌چنین از شروط دیگر ورود کالا به بورس این است که نوسان قیمت برایش تعریف شده و کشاورز مستقیما در بورس حضور یابد که این امکان برای کشاورزان خرده مالک ایران وجود ندارد.
وی با تاکید بر مساله خرده مالکی کشاورزی در ایران گفت: به طور مثال ما حدود یک میلیون تولیدکننده گندم و حدود 500 هزار تولیدکننده دانه‌های روغنی داریم که با چنین ساختارهایی، به دلیل هزینه‌های مبادلاتی برای ورود به بورس، امکان حضور کشاورزان در این بازار وجود ندارد.
یک کارشناس به بحث خودکفایی گندم در اوایل انقلاب اشاره و خاطرنشان کرد: با طرح این مساله، گروهی شکل گرفتند که گندم را از کشاورزان می‌خریدند و با معرفی خود به عنوان کشاورز، گندم‌ها را به تعاونی‌های روستایی تحویل می‌دادند تا از جوایز ویژه‌اش استفاده کنند. کشاورز خرده‌مالک در آن نظام حتی طرف قرارداد سازمان تعاون روستایی هم نبود. حال چگونه و با چه ساختاری می‌توان کشاورزان را در بورس کالاهای کشاورزی وارد کرد؟
به گفته این کارشناس کشاورزی، بورس یا باید نگاه داخلی داشته باشد یا نگاه خارجی؛ آن‌چه در ایران وجود دارد نگاه محلی به بورس کشاورزی است؛ بنابراین نمی‌تواند هدف‌گذاری مناسبی در صادرات داشته باشد. بورس کشاورزی فعلا باید بخشی از مشکلات موجود بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان را مرتفع کرد تا به ایجاد یک بازار باثبات داخلی منجر شود.
قربانی اظهار کرد: بورس کشاورزی امروزی در جهان برگرفته از بازارهای سنتی ایران است. ما در ایران پتانسیل ایجاد بورس را داریم؛ به شرطی که آن را سازمان‌یافته و متشکل کنیم و ساختارهای جدید را به آن تزریق کنیم تا یک بورس فعال و پویا به وجود آوریم.
ایسنا