در
عین حال نباید از شکنندگی و امکان برگشت پذیری این توافق غافل شویم. عدم پایبندی به تعهدات می تواند موفقیت
های به دست آمده تا این مقطع را به راحتی از بین ببرد و عواقب این اتفاق می تواند
بسیار سنگین تر باشد. باید در ادامه این مسیر استوار باشیم و تا رسیدن به
توافق تهایی از پای ننشینیم.
در
اوائل سال جاری در مقاله مناقشه هسته ای، حماسه سیاسی و اقتصادی؛ یک تیر و دو نشان
اشاره کردیم اگر حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی دو نشان برای سال جاری باشند به نظر
این گروه حل مناقشه هسته ای یک تیر است برای این دو نشان.
حل
مناقشه هسته ای بیگمان می تواند حماسه سیاسی بینظیری در تاریخ انقلاب باشد.
درایت و مدیریت صحیح در مسیر حل این مناقشه با جامعه بین المللی آغاز جدیدی خواهد
بود برای اعتلای نام ایران و نظام در منطقه و بازگشت ما به جایگاهی شایسه در عرصه
جهانی. از سرگیری روابط دیپلماتیک از هم گسیخته و تعامل سازنده با جامعه جهانی
بدون شک حماسه ای عظیم برای ملت ایران خواهد بود تا با اتکا به توانایی ها و دانش
و تخصص و بهره گیری بهینه از منابع طبیعی و انسانی کشور بتوانیم در عرصه جهانی
آنچنان بدرخشیم که شایسته باشد. فشارهای ناعدلانه سیاسی بر کشور، ما را از مسیر
تولید و سازندگی دور کرده است. هر چند با مقاومت و هشیاری از شدت آسیب ها اندکی کاسته
شد اما زمان آن رسیده تا این تهدیدات را به فرصت تبدیل کنیم. استقلال و انزوا دو
مقوله متفاوت هستند و نباید هزینه انزوای ناخواسته را به پای استقلال نوشت و آن را
توجیه کرد. استقلال سیاسی کشور تضادی با تعامل سازنده سیاسی با جامعه بین المللی
ندارد.
حل
مناقشه هسته ای به اعتقاد بسیاری از آگاهان به مسائل اقتصادی یکی از کوتاه ترین و
مؤثرترین راه ها برای برون رفت از بحران اقتصادی کنونی است که به واسطه تحریم ها
بر ما تحمیل شده است. حل این مناقشه می تواند تجلی حماسه اقتصادی باشد که از اهداف
تعیین شده توسط مقام معظم رهبری است. برطرف کردن تحریم ها نیازمند اصلاحات ساختاری
و درازمدت نیست. متوقف کردن تحریم ها ساده نیست ولی با قبول هزینه ای اندک،
مسیر آینده ای روشن را پیش روی ما قرار خواهد داد. افزایش
50 درصدی درآمد نفتی، ثبات بازار ارز، توقف روند نزولی ارزش ریال، باز شدن
بازارهای صادراتی جدید و امکانات تجارت و نقل و انتقالات مالی بی دردسر نمونه های
کوچکی از تأثیر سریع این اقدام خواهد بود. تأثیر این حماسه سیاسی و اقتصادی حتی در
کوتاه مدت می تواند اثرات مثبتی به همراه داشته باشد که توقف فرار سرمایه و جذب
سرمایه خارجی از این جمله اند.
در
انتظار حماسه اقتصادی و گذر به پساتحریمکه بعد از انتخابات ریاست جمهوری ارائه شد
گفتیم تحریم ها و سوءمدیریت بعنوان اصلی ترین عوامل بحران اقتصادی جاری ارزیابی و
شناسایی شده است. این موضوع را در ارزیابی ها و اظهارات بسیاری از فعالان اقتصادی،
اساتید اقتصاد، صاحبان کسب و کار و حتی کاندیدهای ریاست جمهوری شاهد بوده
ایم. هر چند سلایق مختلف سیاسی از این دو عامل در انتقاد از سیاست های رقبای
سیاسی و یا حمایت از دیدگاه های مورد نظر خود بهره برده اند و خواهند برد اما این
نکته قابل کتمان نیست که ورای بهره برداری های جناحی، تحریم ها و سوءمدیریت، دو
مانع اصلی و اساسی هستند که تا رفع نشوند افق بهبود وضعیت اقتصادی همچنان تیره و
تار خواهد ماند و تجلی حماسه اقتصادی را تهدید خواهد کرد.
با
نگاهی خوشبینانه می توان امیدوار بود که با تحقق حماسه سیاسی و تغییر دولت مشکل
سوءمدیریت کاهش یابد و مدیریتی کارآمد بتواند زیان های سوءمدیریت های گذشته را
جبران کند و ساختار مدیریتی مناسبی بر امور حاکم شود. در عین حال، دیگر مشکل
اساسی یعنی تحریم ها همچنان نیازمند توجه فوری و اقدام جدی است.
تحریم
ها در مرز مشترک حماسه سیاسی و اقتصادی قرار دارند. همانگونه که در مناظره ها شاهد
بودیم تحریم ها یکی از موضوعات کلیدی و حیاتی در مباحثات اقتصادی کاندیدها بود اما
مناقشه هسته ای که عامل اصلی اعمال این تحریم هاست در مبحث سیاست خارجی مطرح شده و
می شود. این تقسیم بندی موضوعی نباید توجه ما را از ارتباط مستقیم میان سیاست
خارجی، برنامه هسته ای، تحریم ها و وضعیت اقتصادی منحرف کند. به عبارت دیگر،
مشکلات اقتصادی از تحریم ها جدا نیست و تحریم از برنامه هسته ای و سیاست خارجی جدا
نیست. بنابراین تحریم ها فصل مشترک تحقق حماسه سیاسی و اقتصادی است.
به
اعتقاد کارشناسان تاجران، برای تحقق حماسه اقتصادی، گفتمانی شفاف در سطح ملی در
خصوص برنامه اتمی کشور یک الزام است تا با تکیه بر خرد جمعی راهکارهای مناسبی برای
حل این مناقشه مطرح شود. این موضوع همچنین بر لزوم شفافیت دولت در ارائه
آمارها و داده های اقتصادی و سیاستگذاری های اقتصادی و سیاسی نیز تأکید دارد. پیروزی بخش خصوصی در تغییر گفتمان
اقتصادی، حرکت منسجم بخش خصوصی و فعالان اقتصادی در تعیین، ارائه و پیگیری مطالبات
خود و تعیین اولویت های کاری پارلمان بخش خصوصی که تأکید ویژه ای بر رفع تحریم ها
دارد نمونه هایی از تلاش های موفق در این زمینه است.
بازبینی
و اصلاح سیاست های خارجی که برای حل مناقشه هسته ای ضروری است می تواند بهانه
تحریم ها را از میان بردارد. رفع تحریم ها در شرایط کنونی کم هزینه ترین، سریع
ترین و مؤثرترین اقدام برای بازگرداندن اقتصاد کشور از ورطه رکود و سقوط است.
در
عین حال ذکر این نکته ضروری است که انتظارات از دولت نیز باید واقعبینانه باشد.
اگر دولت به بهترین وجه از اختیارات و امکانات خود نیز بهره ببرد همچنان نیازمند
حمایت حاکمیت است تا پس از تعیین سیاست های کلان کشور توسط حاکمیت، دولت نیز
بتواند مسئولیت و سهم خود را در تحقق حماسه اقتصادی با موفقیت ادا کند. در اینصورت
توان و ظرفیت موجود در بخش خصوصی و دولت می تواند در دوران بازسازی پساتحریم به
شکل مؤثرتری به کار گرفته شود.
در اواخر مهرماه کارشناسان تاجران بیم ها و امیدهای
خود را در مقاله توافق هسته ای، امروز بهتر از فردا به تیم اقتصادی دولت
تدبیر و امید ارائه کردند و گفتند اکنون زمان آن فرارسیده که ملت ایران با تدبیر و
امید و عزمی انقلابی برگرفته از ارزشهای اصیل انقلاب گذار به دوران پساتحریم را
آغاز کند. دیگر صبر جایز نیست و درنگ باطل است. وضعیت اقتصادی بیش از
حد نابسامان شده و وجهه جهانی نظام و ملت در خطر است. ما نباید در گذشته بمانیم.
امروز جایگاه ایران تنها در موزه هایی است که به گذشته پرافتخار ما تعلق دارد اما
فردایی روشن تر و درخشنده تر پیش روی ما است که در آن ایران و ایرانی باید در صحنه
پرتلاش و زنده جهان تأثیرگذار باشد. باید از گذشته به آینده ای بهتر قدم گذاریم.
برای تحقق بخشیدن به دوران پساتحریم، کشور ما می بایست با عزمی راسخ تصمیم بگیرد
تا به جامعه بین المللی بپیوندد و به شکلی سازنده در تمامی مسائلی که منافع ما را
در بر دارد با جامعه جهانی تعامل کند. در صدر این ملزومات پایان دادن به تحریم های
بین المللی علیه ایران و بازگشت موفق ایران به اقتصاد جهانی است.
عزم جزم ایران برای تداوم مشارکت فعالانه در مذاکرات هسته
ای تنها به همت شما و همکاران دلسوزتان متبلور می شود. تحریم های اخیر
گسترده تر و گزنده تر از هر تهدید دیگری است که تا کنون مشاهده کرده ایم. ده
سال پیش، یکی از موانع اصلی که با آن مواجه بودیم محدودیت های تجاری با آمریکا
بود. امروز ما از شبکه های بانکی بین المللی بریده شده ایم و تنها از کمتر
از نصف صادرات نفتی گذشته برخورداریم. هزینه تحریم ها در سال های گذشته به
صدها میلیارد دلار رسیده است. مهمترین مطلب در حال حاضر جدا از اینکه چه
تعداد اقتصاددانان در دولت تدبیر و امید فعالیت کنند این است که کشور ما نمی تواند
بدون صادرات نفت هزینه های خود را بپردازد. درآمد از دست رفته صادرات نفت می
تواند دست کم 30 میلیارد دلار از توانایی دولت در پرداخت تعهدات و بودجه کم کند.
از
دست دادن فرصت های کنونی به منزله تنزل جایگاه این ملت شریف در اذهان جهانیان است
و بالطبع آنها ما را شریکی در پیشرفت های سازنده به شمار نخواهند آورد. هر روز که
می گذرد درصد بیشتری از نخبگان ما مجبور به اشتغال در کارهایی پایین تر از سطح
تخصصی خود می شوند و تداوم این روند به هدر رفتن و سوختن یک نسل کامل خواهد
انجامید.
تحریم
ها گزینه های ما برای ساختن اقتصادی پویا و با ثبات و شکوفا را محدود کرده اند. همانگونه که دولت تدبیر و امید نیز مشاهده
کرده است وضعیت اقتصادی ما بدتر از چیزی است که تصور می کردیم. اقدام
بیسابقه دولت در انتشار حقایق آثار تحریم و سوءمدیریت سرآغازی برای یک سلسله
اقدامات منسجم برای یافتن بهترین راه حل هاست. تورم 44 درصدی (بالاترین رقم
در 20 سال گذشته)، کاهش بیش از 5 درصدی تولید ناخالص داخلی اعداد و ارقامی نیستند
که از آنها فرار کنیم بلکه مردم باید این ارقام را شاهدی بر مشاهدات روزانه خود
بیابند. انزوای اقتصادی بر حداقل دست مزدها، مواد غذایی، آموزش و پرورش،
بیمارستانها و جاده ها تأثیرات بسیار نامطلوب گذاشته است. مهمتر از نمونه
های بر شمرده، محرومیت از آینده ای غرورآمیز و جایگاه شایسته خود در میان ملل است.
هر
ماه که تحریم ها ادامه یابد نه تنها آغاز بازسازی اقتصادی به تأخیر می افتد بلکه
دوران بازسازی اقتصادی نیز طولانی تر می شود. تحریم های متعدد سازمان ملل
متحد، اتحادیه اروپا و آمریکا و یا دیگر تحریم های یکجانبه که در هفت سال گذشته
برنامه هسته ای ما را هدف گرفته اند یک شبه مرتفع نخواهند شد. در زمانی که
اولین قطعنامه در دیماه 1385 به تصویب رسید می توانستیم ظرف چند ماه مذاکره کنیم و
به آنها خاتمه دهیم اما اکنون رفع تحریم های مختلف که به تصویب کشورها و سازمان
های مختلف رسیده است به چند سال زمان نیاز دارد. تجربه آفریقای جنوبی،
میانمار، عراق، لیبی و دیگر کشورهایی که تحت تحریم بودند نشان می دهد که هر چند
برخی محدودیت ها می تواند به سرعت لغو شود اما تقریبا 3 تا 5 سال بعد از رسیدن به
توافق زمان لازم است تا تحریم ها به شکل کامل برچیده شوند.
با
وجود این چالش ها هم اکنون پنجره ای بر ما گشوده شده و دریچه امیدی باز گشته تا
بتوانیم تحریم ها را لغو کنیم. وقتی که صدام حسین برکنار شد به فاصله کوتاهی
گروه های تحقیقاتی تأیید کردند که سلاح های کشتار جمعی در عراق وجود ندارند اما 7
سال بعد از اشغال عراق توسط نیروهای آمریکایی یعنی سال 2010 میلادی بود که شورای امنیت
سازمان ملل متحد توانست بر سر لغو تحریم ها به توافق برسد. مذاکره کنندگان
ما باید بدانند برای پیشرفت آنها باید سیستم سیاسی آمریکا را بهتر درک کنند و
اقدامات کنگره آمریکا را با طرح های برقراری ارتباط ریاست جمهور آن کشور اشتباه
نگیرند.
لغو
رسمی تحریم ها تنها بخشی از روند بازسازی اقتصادی و گذار به اقتصاد پسا تحریم
است. هرچقدر تحریم ها ادامه پیدا کنند صدمات آنها بر سهم بازرهای صادراتی،
رقابت پذیری و سرمایه گذاری خارجی بیشتر می شود. برای نمونه، تحریم های نفتی ما به
حدی طولانی شده اند که خریداران ما به جای قراردادهای مقطعی برای جبران کسری خرید
از ما، به سمت قراردادهای درازمدت با رقبای ما رفته اند. شرکتی که رشد هفت
سال گذشته اش در مقایسه با رقبای خود سالانه 10 درصد کاهش داشته امروز نصف رشدی را
شاهد است که می توانست با لغو تحریم ها شاهد باشد. تأثیرات و هزینه های تحریم
ها به شکل تصاعدی در درازای زمان بالا می روند.
باید
هم اکنون اقدام کنیم و فرصت سوزی جایز نیست. باید مناقشه هسته ای هم اکنون
به پایان برسد و گذار به دوران پساتحریم از هم اکنون آغاز شود تا بیشتر از اهداف
سند چشم انداز فاصله نگیریم. همت شما را طلب می کنیم.
امیدواریم
با تداوم حرکت های سنجیده دولت تدبیر و امید به زودی شاهد آغاز دوران پساتحریم
باشیم.