نگاهی به جایگاه صادرات محصولات کشاورزی به‌عنوان جایگزینی برای صادرات نفتی

توجه به صادرات غیرنفتی و اقدامات مؤثر در جهت بهبود آن نیازمند ایجاد محیط رقابتی برای پیشبرد آن است.

صادرات با ارزش افزوده‌ی بیشتر برای کشور نه‌تنها به ‌عنوان یک مسیر انتخابی بلکه علتی برای رشد و توسعه‌ی اقتصادی مطرح می‌شود.

تولید کالاها و خدمات در صورتی رقابتی هستند که در مقایسه با کالاها و خدمات مشابه در کشورهای دیگر ارزان‌تر و با کیفیت بیشتر تولید شوند.

به علت تکیه‌ی اقتصاد ایران به درآمدهای حاصل از فروش نفت خام و محدود بودن ذخایر نفتی و بنابراین برای کاهش وابستگی اقتصاد ایران به صادرات نفت خام و چرخش به سمت اقتصاد چند محصولی در صادرات، جهت گیری سیاست های صادراتی باید به سود کالاهایی تغییر یابد که ایران در آنها مزیت نسبی دارد.

در برنامه‌ی پنجم توسعه‌ی کشور رشد 84.4 درصد برای ارزش صادرات محصولات کشاورزی دیده شده است و در واقع مقرر شد که صادرات محصولات کشاورزی از مبلغ 4.17 میلیارد دلار در پایان برنامه‌ی چهارم توسعه به 7.7 میلیارد دلار در پایان برنامه‌ی پنجم افزایش یابد.

بیان این نکته ضروریست که مسائلی چون بهره‌وری کم و زیاد بودن هزینه‌های مالی تولید و چالش‌های رقابتی و الزامات قانونی در روند صادرات تأثیر منفی برجا می‌گذارد.

در حالی‌که مشوق‌ها، مزیت‌های بالقوه و بالفعل در صادرات، الزامات فنی و تکنولوژیکی، کشور را در مسیر رسیدن به اهداف صادراتی قرار می‌دهد.

درباره‌ی عملکرد صادرات کالاهای کشاورزی در سنوات اخیر باید اشاره داشت که در سال 1390 و 1391 تعهد صادرات بخش کشاورزی به‌ترتیب به میزان 4.3 و پنج میلیارد دلار بوده و عملکرد صادرات این بخش به همراه صنایع تبدیلی و تکمیلی مرتبط به ترتیب به 5.4 و 6.2 میلیارد دلار رسیده است.

پارسال با وجود کاهش صادرات در حوزه‌ی میعانات گازی و محصولات پتروشیمی صادرات کالاهای کشاورزی وضعیت مناسب‌تری داشتند.

سهم صادرات کالاهای کشاورزی از کل صادرات کشور در بازه‌ی زمانی یاد شده از نظر وزنی شش درصد و از نظر ارزشی 15 درصد است، اما نکته‌ی حائز اهمیت کاهش چشمگیر تراز تجاری محصولات کشاورزی در این سال نسبت به مدت مشابه پارسال به علت واردات کالاهای اساسی بوده که به میزان منفی شش میلیارد دلار تنزل کرده که نسبت به مدت مشابه پارسال به میزان 109 درصد کاهش داشته است.

در سال 1391 برخی کشورهای بازار هدف به‌ترتیب اهمیت، کشورهای عراق، امارات متحده‌ی عربی، افغانستان، روسیه و برخی کشورهای اروپایی بوده است.

قیمت یا ارزش گمرکی هر تن محصول صادراتی بخش کشاورزی حدود 1298 دلار برآورد شده است.

از کالاهای عمده‌ی صادراتی در حوزه‌ی دام و طیور به‌ترتیب تخم‌مرغ خوراکی، پوست و سالامبور و در حوزه‌ی شیلاتی انواع ماهی تازه و خشک و سرد شده، در زیربخش محصولات زراعی و باغی، پسته، زعفران، کشمش، سیب درختی، سیب‌زمینی، انواع سبزی‌جات و خرما می‌توان اشاره کرد.

در شش ‌ماهه‌ی نخست سال، حدود 1.9 میلیون تن محصولات کشاورزی و مواد غذایی به ارزش 2.25 میلیون دلار صادر شده و شاهد بهبود تراز تجاری نسبت به مدت مشابه پارسال هستیم به‌طوری‌که از میزان 4.12 به 3.4 میلیارد دلار رسیده و 17 درصد بهبود یافته است.

تکیه‌ی اقتصاد ایران به درآمدهای حاصل از فروش نفت خام و محدود بودن ذخایر نفتی و بنابراین به‌منظور کاهش وابستگی اقتصاد ایران به صادرات نفت خام و چرخش به سمت اقتصاد چند محصولی در صادرات، جهت‌گیری سیاست‌های صادراتی باید به سود کالاهایی تغییر یابد که ایران در آنها مزیت نسبی دارد.

یادداشت: امیر مسعود طایفه سلطانخانی

(شنبه ۱۶ آذر ۱۳۹۲) ۰۹:۲۹