نان‌ صنعتی هیچ‌ وقت جای نان سنتی را نمی‌گیرد

از سال 1385 تا کنون پروژه توسعه استفاده از نان‌های صنعتی و جایگزینی آن به‌جای نان‌های سنتی در ایران کلید خورده است و پس از تصویب در دولت و مجلس شورای اسلامی این طرح برای اجرا به شرکت بازرگانی دولتی ایران ابلاغ شد.

بر اساس این طرح قرار بود نان بهداشتی و سالم متناسب با ذائقه عمومی مردم به روش صنعتی تهیه و در بین مردم توزیع شود. در حال حاضر با گذشت هفت سال از اجرایی شدن این قانون 12 واحد تولیدی نان صنعتی در کشور به بهره‌برداری رسیده و میزان نفوذ این نان‌ها در بین مردم در حدود 1.5 درصد است.

در همین زمینه مدیر طرح توسعه نان‌های صنعتی شرکت بازرگانی دولتی در زمینه روند جایگزینی نان‌های صنعتی به‌جای نان‌های سنتی در میان مردم نظراتش را ارائه داد.

به اعتقاد میرآفتاب هیچ زمان نان‌های صنعتی نمی‌تواند جایگزین نان‌های سنتی شود و هیچ وقت نمی‌شود این طرح را به طور کامل اجرایی کرد مگر این که در همه نانوایی‌ها را بست و به مردم گفت فقط می‌توانند و مجبورند از نان‌های صنعتی استفاده کنند که این اتفاق نیز هیچ زمان رخ نمی‌دهد.

به گفته وی ذائقه‌ای را که 200 سال است نان سنگک می خورد چطور می‌شود عوض کرد؟ نان خوردن به فرهنگ و خرده فرهنگ‌های ما مربوط است و نوع خوراک مردم باید تغییر کند.

سیدحمیدرضا میرآفتاب در این گفت‌وگو ابتدا به تشریح روند اجرایی شدن این مصوبه پرداخت و سپس شرایط فعلی از واحد‌های تولیدی نان صنعتی و وضعیت استقبال مردم از آن را بیان کرد.

مدیر طرح توسعه نان‌های صنعتی شرکت بازرگانی دولتی ایران درباره جزییات طرح توسعه نان‌های صنعتی و دلیل رشد این صنعت و جایگزین نشدن آن با نان‌های سنتی اظهار کرد:‌ متولیان حوزه سلامت جامعه به این نتیجه رسیده‌اند که قسمتی از سلامت جامعه مستقیما با مصرف مواد غذایی مرتبط است و در بحث‌های خود به این نتیجه رسیدند که عمده مواد غذایی که جامعه ایرانی مصرف می‌کند نان است. به همین سبب متولیان باید بر حوزه سلامت جامعه و نان متمرکز شده و برای آن فکری کنند.

وی با بیان این‌که هدف‌های مختلفی از جمله صرفه جویی در مصرف آرد، برق، کاهش ضایعات و امثال آن در نظر گرفته شده بود، خاطرنشان کرد: در سال 1385 بحثی پیش آمد که براساس آن با توجه به میزان ارزبری و هزینه‌های تهیه نان در حوزه‌های مختلف فکری اساسی شود و با این رویکرد کلی (حفظ سلامت جامعه) ارائه نان بهداشتی و سالم متناسب با ذائقه عموم مردم به روش صنعتی تهیه شود.

مدیر طرح توسعه نان‌های صنعتی شرکت بازرگانی دولتی ایران با تاکید بر این‌که هدف کلی از مطرح شدن بحث تهیه نان‌های صنعتی در ایران به طور کل تولید نان سالم و بهداشتی به روش صنعتی بوده است، اظهار کرد: اما تناسب نان‌های صنعتی با ذائقه مردم موضوعی بوده که همیشه در قانون مطرح و دیده شده است.

وی ادامه داد: این موضوع کارشناسی شده و نهایتا در صحن‌های بالادستی مطرح و در نهایتا در قالب یک مصوبه از سوی دولت و مجلس شورای اسلامی به شرکت بازرگانی دولتی ابلاغ شد.

او با بیان این‌که شرکت بازرگانی دولتی ایران تامین کننده گندم،‌ آرد و مواد غذایی شناخته شده است تصریح کرد: به محض ورود این مصوبه به شرکت بازرگانی دولتی مجددا بحث‌های کارشناسانه آغاز و کارگروه‌هایی در این زمینه تشکیل و مشخص شد که طرح با چه روند و با چه قالبی در فرآیند اجرا قرار گیرد.

وی با تاکید بر این‌که هدف گذاری شده بود که طی پنج سال 40 درصد مصرف جامعه از ناحیه تولیدات نان صنعتی باشد گفت: این هدف بسیار بزرگ بود و در راستای آن یک سری قوانین پایین دستی نیز تصویب شد.

به گفته میرآفتاب، ما در ایران حدود 67 هزار واحد خبازی با تراکم تافتون، سنگک، لواش و بربری داریم. این 67 هزار واحد باید ابتدا سازمان دهی می شد زیرا ما تنها با 67 هزار واحد صنفی مواجه نبودیم بلکه هر واحد صنفی حداقل چهار نفر کارگر داشت که به معنی درگیری 250 هزار خانوار درگیر و وابسته به مشاغل خبازی هستند.

وی با بیان این‌که اکثر واحدهای صنفی نیز از گذشته در این کار مشغول بودند، خاطرنشان کرد: بنابراین ما با یک جامعه فعال کاری مواجه بودیم که باید برای آن ها کاری می‌شد که البته در قوانین پایین دستی برای آنها برنامه ریزی‌هایی انجام شد.

او خاطرنشان کرد: قرار شد واحدهای نان صنعتی از محل تجمیع نانوایی‌های سنتی تشکیل شوند و حتی برای این کار طرح‌های تشویقی دیده شد.

میرآفتاب با اشاره به این‌که در حال حاضر واحدهای سنتی ما در روز به طور متوسط 400 کیلو آرد پخت می‌کنند، بیان کرد: قرار بود واحدهای 20 تنی برای تولید نان صنعتی در شهرها ایجاد شود که هر کدام 50 واحد نانوایی را در بر می‌گرفت.

قرار بود نانوایی‌های فعلی ویترین نان‌های صنعتی شوند

مدیر طرح توسعه نان‌های صنعتی شرکت بازرگانی دولتی ایران افزود: قرار بود بیمه بیکاری، بیمه تکمیلی و انواع تشویق ‌های لازم برای افرادی که سابقا در نانوایی‌ها مشغول به کار بودند دیده شود و نانوایی‌های فعلی به ویترین و مراکزی برای توزیع نان‌های صنعتی تبدیل شوند.

وی با بیان این‌که صاحبان نانوایی‌های سنتی می توانستند سهامداران واحدهای تولیدی نان صنعتی شوند، خاطرنشان کرد: در همین زمینه برای تمام آسیب‌ها و معضلاتی که ممکن بود بر سر راه اجرایی شدن این قانون بوجود آید راهکارهایی در نظر گرفته شد و برای این که ذائقه عمومی را برای تولیدات این پروژه‌ها آماده کنیم قرار شد یارانه بخشی از جامعه به مراکز تولید نان صنعتی داده شود و آن گروه مشخص نان خود را از طریق همین نان‌های صنعتی تامین کنند.

او با بیان این‌که قرار بود نان‌های صنعتی نیز براساس نان‌های سنتی قیمت گذاری شوند زیرا آن ها نیز یارانه نان دریافت می‌کردند گفت: کالا قیمت تمام شده دارد و در آن زمان قرار شد آرد یارانه‌ای به جای نانوایی‌ها به مراکز تولید نان صنعتی ارائه شود و مردم از همین نان‌های صنعتی به جای نان‌های سنتی استفاده کنند.

وی گفت: این شرایط برای زمانی تعریف شده بود که برای آرد و نان یارانه تعریف شد که سه گروه از این طرح استقبال کرده و جلو آمدند. گروه اول بازیگران اصلی صحنه آرد و نان بودند که تولیدکنندگان بزرگ بوده و از قبل هم در این بازار حضور داشتند.

میرآفتاب افزود: گروه دوم صرفا روی درآمد مالی تاکید داشته و معتقد بودند که چنین طرح‌هایی می تواند درآمد کافی را کسب کند. گروه سوم نیز افرادی بودند که با شعار هر چه پیش آید خوش آید وارد صحنه شدند.

وی با بیان این‌که در آسیب شناسی‌های انجام شده به این نتیجه رسیدیم که اگر ارز متناسب با طرح‌های آن زمان و به موقع اختصاص داده می‌شد قطعا پروژه جایگزینی نان‌های صنعتی موفق می‌شد، گفت: نوع پخت نان‌های صنعتی در قانون عنوان شده و براساس آن این نان‌ها باید با دستگاه‌های تمام اتوماتیک و با حرارت غیر مستقیم تولید شود.

وی تصریح کرد: برای اجرای این طرح صنایع مرتبط و تکنولوژی لازم در کشور وجود نداشت و قانون گذار در قانون سال 1385 و 1386 این موضوع را در نظر گرفت و تصویب کرد که فعالان عرصه تولید نان‌های صنعتی 80 درصد از تکنولوژی خود را از خارج وارد کنند و 20 درصد را برای بومی سازی تکنولوژی به کار ببرند.

میرآفتاب با تاکید بر این‌که همچنین قرار شده بود که طی فرایند پنج ساله این نسبت جابه جا شود، خاطرنشان کرد: البته این اتفاق الان در حال حاضر افتاده و تنها 20 درصد از تکنولوژی و فرایند پخت نان‌های صنعتی به کشور وارد می‌شود.

وی با اشاره به این‌که عده‌ای برای این طرح مراجعه کردند و پس از بررسی آن طرح ‌ها را برای گرفتن تسهیلات و اعتبارات به بانک‌ها معرفی کردیم، بیان کرد: در شرایط آن زمان که دولت 4000 میلیارد تومان یارانه صرفا جهت نان پرداخت می‌کرد قرار شد قسمتی از این یارانه برای کمک به تولیدکنندگان نان‌های صنعتی در قالب پول کنار گذاشته شود.

وی ادامه داد: همچنین قرار شد که این اعتبارات کنار گذاشته شده در آینده به دولت بازگردد.

12واحد فعال در زمینه تولید نان‌های صنعتی

میرآفتاب با بیان این‌که با هدفمندی‌ یارانه‌ها اتفاق جدیدی در روند صنعت سازی نان رخ داد تشریح کرد: یک سری همچنان پیگیر چنین طرحی بودند و در نتیجه 3000 مراجعه برای راه اندازی واحدهای تولید نان صنعتی انجام شد که از این میزان 30 طرح وارد موضوع شد، 12 طرح به بهره برداری رسید و 18 طرح نیز در فرایند بهره برداری قرار گرفته است.

مدیر طرح توسعه نان‌های صنعتی شرکت بازرگانی دولتی ایران با بیان این‌که با اجرای قانون هدفمندی‌ یارانه‌ها در سال 1389 یارانه از روی آرد و نان برداشته شد، گفت: همه واحدهای صنعتی از این اتفاق خوشحال شدند زیرا قیمت نان آزاد شده و اختیار مصرف نان به دست خود مصرف‌کنندگان افتاد.

وی اظهار کرد: از اواخر سال 1390 بحث تحریم‌ها شکل گرفت و شامل بانک‌ها شد و انتقال وام‌ها و ارزها را دچار مشکل کرد و همین موضوع اجرای طرح‌های نان صنعتی را به تعویق انداخت.

میرآفتاب با تاکید بر این‌که به همین دلایل عده زیادی پا پس کشیده و اعلام کردند که با شرایط فعلی اجرای مصوبه جایگزینی نان‌های صنعتی به جای نان‌های سنتی توجیه اقتصادی ندارد بیان کرد: علاوه بر این موضوع بحث فرهنگ عمومی مصرف مردم نیز مطرح شد.

نیاز به فرهنگی کار کردن داریم نه کار فرهنگی

وی در این زمینه با بیان این‌که برای انجام کار فرهنگی می توان تبلیغات انجام داد خاطرنشان کرد: اما فرهنگی کار کردن یعنی ریشه‌ای همه گستره مصرف کننده را شناسایی و دانست چگونه باید به آن برخورد کرد و ذائقه‌اش را متناسب با این نوع تولید تغییر داد.

ذائقه 200 ساله را نمی توان تغییر داد

میرآفتاب با طرح این سوال که‌ ذائقه‌ای را که 200 سال است نان سنگک می خورد چطور می‌توان عوض کرد گفت: نان خوردن به فرهنگ و خرده فرهنگ‌های ما مربوط است و نوع خوراک مردم باید تغییر کند.

وی با اشاره به این‌که براساس گزارشی درباره عملكرد کشور ترکیه در حوزه توسعه مصرف نان‌های صنعتی متوجه شدم که 47 سال است که این کشور ر روی جایگزینی نان صنعتی به جای سنتی فعالیت کرده است، گفت: حتی این کشور نیز اهرم‌های فشاری در نظر گرفته و گروه‌های خاص در این کشور مجبورند که تنها از نان‌های صنعتی استفاده کنند اما نتیجه آن تنها موفقیت 13 درصدی بوده است.

به گفته او این که کشور ترکیه بعد از گذشت 47 سال تنها توانسته 13 درصد در حوزه جایگزینی نان‌های صنعتی و سنتی موفق باشد این است که فرهنگ خوراک هنوز تغییر نکرده و حتی در یک کشور هر شهرستانی یک نوع فرهنگ خوراک دارد. پس این موضوع نیاز به فعالیت در طولانی مدت دارد.

دولت تسهیلات برای راه اندازی تولید نان صنعتی نمی دهد

او با بیان این‌که این موضوع به غلط جا افتاده که دولت برای راه اندازی واحدهای تولیدی نان صنعتی تسهیلات ارائه کند اذعان کرد: کدام تسهیلات را قرار بود ما بدهیم؟ ما روی یارانه و کارمزد تسهیلاتی که از بانک‌ها گرفته شده حمایت‌های خود را اعمال می کنیم. تولیدکنندگان وقتی وامی را از بانک برای راه اندازی خطوط تولیدی خود دریافت می کردند دولت به طور مثال قرار بود از 17 درصد کارمزد پنج درصد آن را به صورت یارانه‌ای پرداخت کند.

مدیر طرح توسعه نان‌های صنعتی شرکت بازرگانی دولتی ایران ادامه داد: قرار نبود صفر تا صد تسهیلات را دولت پرداخت کند بلکه قرار بود جهت حمایت بستری فراهم شود تا تولیدکنندگان با بانک‌ها مذاکره کرده و وام دریافت کنند و درصدی از کارمزد دولت به عنوان یارانه پرداخت شود.

طرح توسعه نان‌های صنعتی شکست نخورد

وی با نادرست خواند این که می گویند دولت تسهیلات نداد وهمین موضوع باعث متوقف شدن طرح شد تصریح کرد:‌ یک بحث دیگر نیز وجود دارد که براساس آن می گویند طرح جایگزینی نان‌های صنعتی به جای نان‌های سنتی شکست خورده است که این موضوع به هیچ عنوان درست نیست.

او در این زمینه با اشاره به این‌که اگر این طرح شکست خورده بود این 12 واحد تولیدی چطور هنوز سر پا هستند بیان کرد: این واحدها علیرغم مشکلاتی که دارند تلاش می کنند در بازار رقابتی به حضور خود تداوم ببخشند و به نظر ما شکست نخورده‌اند.

وی در پاسخ به این سوال که یکی از دلایل عدم استقبال گسترده مردم از نان‌های صنعتی به صرفه نبودن این نان‌ها در مقایسه با نان‌های سنتی است، بیان کرد:‌ این حرف درست است. زیرا یکی از دلایل عدم استفاده مردم از این نان‌ها عدم صرفه اقتصادی است. طرح این بود که اگر آرد را به نان سنتی 400 تومانی می دهی نان صنعتی نیز به همین نرخ آن را عرضه کند اما نانوایی که یک مغازه 20 متری با چهار کارگر و روزی 400 کیلو تولید نان دارد با یک واحد صنعتی با سق تولیدی چند برابر با شرایط متفاوت‌تر تفوات دارد.

میرآفتاب افزود:‌ هزینه تمام شده نان‌های صنعتی بالا رفته است. هزینه‌های کارگر، سیستم‌های وارد شده با نرخ های متفاوت ارز و امثال آن باعث شده که نرخ قیمت نان‌های صنعتی بالاتر از نان‌های سنتی باشد.

مدیر طرح توسعه نان‌های صنعتی شرکت بازرگانی دولتی ایران با بیان این‌که هزینه‌های تولید با توجه به تکنولوژی‌های وارد شده و رویکردهایی که تولیدکنندگان این صنعت داشتند افزایش یافته است بیان کرد: در حال حاضر هم نانواها در حال کار کردن هستند و هم تولیدکنندگان نان‌های صنعتی ولی مردم با توجه به ذائقه و فرهنگ خود صرفا به نانوایی‌های سنتی مراجعه کرده و خرید نان‌های صنعتی از سوی مردم نیز بعضا از روی تفنن انجام می‌شود.

وی اظهار کرد: دولت در مقطعی اعلام کرد به جای پرداخت یارانه غیر مستقیم یارانه نان پول را مستقیما به مردم پرداخت می‌کند و بر همین اساس ماهانه 5500 تومان یارانه نقدی به نان پرداخت می کند ولی این عدد بالاتر از مصرف نان هر یک نفر در ماه است.

میرآفتاب افزود: به این طریق مردم می توانند هر میزان که می خواهند نان سنتی خود را تهیه کرده و مازاد آن را برای تهیه نان‌های صنعتی کنار بگذارند.

او با بیان این‌که باید مردم بین نان‌هایی که در نانوایی تولید می شود با نان‌هایی که در کارخانه‌های تولیدی نان صنعتی تهیه می‌شود حق انتخاب داشته باشند گفت: البته در این فرآیند یک عده از افراد جامعه به طور کل نان صنعتی را جایگزین نان‌های سنتی کرده‌اند و ترجیح می دهند به جای این که به طور مثال 10 عدد نان لواش را 1500 تومان تهیه کنند با همین پول یا لحاظ کردن مقدار کمی پول بیشتر نان‌های صنعتی تهیه کنند.

نان‌ صنعتی هیچ‌ وقت جای نان سنتی را نمی‌گیرد

وی با تاکید بر این‌که هیچ زمان نان‌های صنعتی نمی‌تواند جایگزین نان‌های سنتی شوند گفت: واحدهای نان صنعتی در حال حاضر بازارهای خود را شناخته و براساس پیش‌بینی‌هایی که قانون کرده با نانوایی‌ها صحبت کرده‌اند که سهامدار نان‌های صنعتی شوند ولی متاسفانه تاکنون هیچ نانوایی در کشور به عنوان ویترن‌های نان‌های صنعتی در نیامده‌اند.

او در پایان با بیان این‌که یکی از راه‌های نجات نان صنعتی یکسان سازی نرخ آرد است گفت: این کار حداقل کمکی است که در حال حاضر می توان برای توسعه این صنعت در کشور به کار برد.

گفت‌وگو از: خبرنگار ایسنا ندا کمرئی

(جمعه ۶ دی ۱۳۹۲) ۰۰:۵۶