تلاش فائو برای رفع معضل بقایای آفت¬کش¬¬ها در چای

در گذر زمان اکثر کشتزارهای بزرگ چای جای خود را به باغ¬های خرده مالکان داده¬اند و این کشاورزان در برآورده ساختن الزامات انبوه استانداردهای ایمنی غذا در زمینه استفاده از آفت¬کش¬ها مشکل زیادی دارند.

حدود 5000 سال قبل سفر چای برای رسیدن به جایگاه محبوب¬ترین نوشیدنی جهان آغاز شد. طبق افسانه¬ها، هنگامی که امپراطور چین در حال جوشاندن آب داخل یک قوری بود؛ چند برگ از درختان چای که در محوطه قصر وجود داشت اتفاقی داخل آن افتاد. امپراطور از عطر مسحور کننده¬¬اش بسیار خوشش آمد و آن را نوشید. این طور بود که کشت چای و فرهنگ مصرف آن در آسیا پا گرفت و در قرن شانزدهم به اروپا گسترش یافت. کشورهای اروپایی در مستعمرات خود شروع به احداث کشتزارهای چای کردند. امروزه بیش از 4 میلیون تن چای در سال مصرف و هر سال به این رقم اضافه می¬شود.
در گذر زمان اکثر کشتزارهای بزرگ چای جای خود را به باغ¬های خرده مالکان داده¬اند و این کشاورزان در برآورده ساختن الزامات انبوه استانداردهای ایمنی غذا در زمینه استفاده از آفت¬کش¬ها مشکل زیادی دارند.
در سال 2012، پس از یک دهه کار بی وقفه، گروه دولت¬های تولید کننده چای در سازمان فائو پیشقدم شد تا یک موافقت نامه برای هماهنگ کردن استانداردهای متعدد تهیه و اجرا کند تا هم چای را برای مصرف کنندگان سالم سازد هم پشتیبان امرار معاش میلیون¬ها زارع خرده¬پا در جهان باشد.
چای از گیاه کاملیا سایننسیس به دست می¬آید که در بیش از 50 کشور کشت شده است. اما اکثر چای تولیدی جهان (بالغ بر 60 درصد) از چهار کشور چین، هند، کنیا و سری لانکا به دست می¬آید. چایکاران در این کشورها باید با شمار زیادی از دشمنان طبیعی گیاه چای از قبیل قارچ¬ها، باکتری¬ها و حشراتی از قبیل پروانه، بید و نماتدها مقابله کنند. باغداران برای افزایش تولید ناگزیر از مصرف ترکیبات شیمیایی و آفت¬کش هستند. کاری که به طور بالقوه (در صورت باقی ماندن مقداری از سموم پس از فرآوری) می¬تواند سلامت مصرف کنندگان را به خطر بیندازد.
در گذشته در زنجیره قیمت چای، غلبه با کشتزارهای دولتی بود. اما کشاورزان خرده¬پا رفته رفته به تولید کنندگان اصلی تبدیل شدند. بیش از 70 درصد تولید چای در کنیا و سری لانکا از باغ¬هایی با مساحت کمتر از 3 هکتار به دست می¬آید.
با توجه به موقعیت مطلوب تجارت چای نزد کشاورزان خرده¬پا، سوق یافتن آن¬ها به کشت این محصول حتی با وجود فاصله 2 تا 3 ساله برای ثمر دادن آن منطقی جلوه می¬کند. تولید چای در سراسر سال اشتغال و درآمد ایجاد می¬کند و نیازمند سرمایه چندان زیادی نیست.
تقاضای چای سالانه 5 درصد زیاد می¬شود. علت این موضوع افزایش درآمد مردم در کشورهای چین، هند ودیگر اقتصادهای نوظهور است. امری که به افزایش تولید، صادرات، مصرف و بالا رفتن قیمت آن منجر شده است. البته به موازات این رشد، معضلاتی نیز پدید آمده است.
کشورهای تولید کننده متوجه دشواری برآورده ساختن الزامات قوانین محدود کننده باقی مانده سموم در چای شده¬اند. کشورهای وارد کننده چای قوانینی با عنوان (حداکثر میزان مجاز آفت¬کش) دارند. اما این قوانین بدون درک کامل خطر واقعی آن¬ها برای مصرف کنندگان و لطمه¬ای که به معیشت کشاورزان خرده¬پا می¬زنند؛ تدوین شده¬اند.
معمولا کشاورزان خرده¬پا سموم ارزان قیمت را می¬خرند که متعلق به نشان¬های قدیمی است و سازندگان آن¬ها دستورالعمل استفاده از این سموم را در قیاس با استانداردهای نوین روزآمد نمی¬کنند. درنهایت کشورهای وارد کننده استانداردهای خود را به اجرا در می¬آورند که رعایت آن¬ها برای کشاورزان خرده¬پا با این شرایط بسیار دشوار است.
در سال 2012 در کشور هند پس از هجوم یک آفت برگ خوار، سازمان چای این کشور به کشاورزان هشدار داد استفاده از سموم مقابله با این آفت موجب ممنوعیت ورود چای تولیدی به کشورهای اروپایی خواهد شد.
کشورهای صادرکننده جدا از وجود این قوانین متعدد با معضل ارائه تاییدیه رعایت آن¬ها به هر کشور مقصد مواجه هستند. حتی اگر چایکاران کشوری اصلا مشکل آفت نداشته و از مواد آفت¬کش استفاده نکرده باشند باز با مساله زمان و هزینه بر کاغذ بازی و تشریفات اداری ارائه این تاییدیه روبه¬رو خواهند شد. افزایش سریع چایکاران خرده¬پا در کنار وضع مقررات جدید ایمنی غذا عرصه را برای صنعت چای تنگ کرده است.
در سال 2001، فائو کارگروهی را برای یافتن راه حل این مساله تشکیل داد. وظیفه این کارگروه اقدام برای هماهنگ ساختن این مقررات بین کشورهای تولید کننده، وارد کننده، تجار، انجمن¬ها و دیگر نهادهای مرتبط است. این کارگروه از طریق همکاری با کمیسیون کدکس در تلاش برای رسیدن به این هدف است.
در دهه گذشته، این کارگروه هماهنگی خوبی بین کشورهای تولید و وارد کننده چای در زمینه چند آفت¬کش مهم ایجاد کرد. البته گروه چای در سازمان فائو کارگروه¬های دیگری نیز دارد که به مسایل هر دو گروه کشاورزان خرده¬پا و زمینداران بزرگ می¬پردازد. از الزامات تولید چای ارگانیک گرفته تا تطابق صنعت چای با شرایط تغییر اقلیم در کشورهای تولیدکننده.
در مجموع، فعالیت فائو در زمینه هماهنگ سازی مقررات ایمنی غذایی و باقی مانده سموم باعث کاهش هزینه¬های ارایه تاییدیه نیز خواهد شد. این نکته برای کشورهای تولید کننده از لحاظ امنیت غذایی بسیار مهم است. دو کشور کنیا و سری لانکا سالانه یک میلیارد دلار مواد غذایی وارد می¬کنند که از محل عواید حاصل از صادرات چای تامین می¬شود.
منبع: فائو- 21 ژانویه
مترجم: سید محسن سنجری (کارشناس ارشد سازمان چای کشور)

(شنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۲) ۱۰:۳۱