بر اساس بررسی‌های انجام شده سیاستهای داخلی دولتها اصولا پوشش دهنده سیاستهای طرف تولید و طرف عرضه است، سیاستهای سمت تولید شامل اعطای یارانه‌های حمایتی به نهاده‌های تولید، تسهیلات و اعتبارات پرداختی برای بهبود وضعیت و... ، حمایت در سمت عرضه نیز بیشتر بخش خرید و توزیع محصول را در بر می‌گیرد که شامل سیاستهای تنظیم بازار، خرید تضمینی و... است.
در ایران عمده حمایتهای کشاورزان به سه روش حمایت قیمتی یا خرید تضمینی، حمایتهای نهاده‌ای(اعطای یارانه به نهاده‌ها و اعتبارات) و سایر حمایتها نظیر پرداخت غرامت و یا بخشی از حق بیمه انجام می‌گیرد.
بر این اساس با توجه به مشکلات عرضه و توزیع گوجه‌فرنگی و نوسانات قیمتی آن در فصول مختلف سال، که تقریبا هر ساله به عنوان یکی از معضلات بازار محصول گوجه‌فرنگی به خصوص در فصول سرد سال تکرار می‌شود، طبعا وجود این مشکلات در کاهش درآمد گوجه‌کاران و اشتغال آنان و همچنین خرید توسط مصرف‌کنندگان تاثیر زیادی داشته، این عوامل موجب شده تا انجام سیاستهای مناسب برای تنظیم بازار گوجه‌فرنگی از اهمیت بالایی برخوردار باشد.
سیاستهای تنظیم بازار اصولا به منظور تنظیم و برقراری تعادل بین عرضه، تقاضا و کاهش نوسانات قیمتی به ویژه در زمینه محصولات گروه کشاورزی توسط دولتها در قالب دو گروه از سیاستهای داخلی و مرزی اعمال می گردند.
بر این اساس این نوشتار به دنبال آن است تا به تفکیک سیاستهای دولت در بخشهای تولید، مصرف، قیمت و تجارت گوجه‌فرنگی را مورد بررسی قرار دهد.
به‌طور کلی بررسی روند حمایتها از طریق تعیین قیمتهای تضمینی محصولات کشاورزی در کشور طی دهه‌های گذشته نشان می‌دهد در جهت تضمین نوسانات ناشی از شرایط بازار، هر ساله در خصوص اقلام زیرگروه سبزیجات نظیر سیب‌زمینی و پیاز سیاست خرید تضمینی صورت گرفته، اما به دلیل غیر استراتژیک بودن گوجه‌فرنگی، این محصول تحت شمول این دسته از سیاستهای دولت قرار نداشته است.
اگرچه مطالعه روند شاخص قیمت مصرف‌کننده گوجه‌فرنگی در ماههای برداشت و غیربرداشت محصول نشان می‌دهد شاخص قیمت خرده‌فروشی گوجه‌فرنگی در سال 1389 از خرداد تا آذر با نوسان 5/3 برابری و در سال 1379 با نوسان 2/3 برابری مواجه بوده است.
به علاوه در زمینه کشت و تولید گوجه‌فرنگی و به تبع آن خرید این محصول از جانب کارخانجات، سیاست دولت بیشتر بر اساس عدم مداخله دولت در این صنعت بوده است سمانه قلی پور، پژوهشگر موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی
**کود یارانه بیشتربرای کود های شیمیایی
کودهای شیمیایی همواره از تداوم پرداخت یارانه بیشتری نسبت به سم و بذر طی دهه گذشته برخوردار بوده‌اند البته در زمینه سیاستگذاری مربوط به نهاده‌های تولید این محصول و سایر محصولات کشاورزی از قبیل کود شیمیایی، سم و بذر در سالهای گذشته مداخلاتی از سوی دولت انجام گرفته است به طوریکه در سال 1387 کود شیمیایی با اختصاص11665 و سم و بذر با اختصاص 665 میلیارد ریال از کل یارانه‌های بخش کشاورزی، بیش از 17 درصد و کمتر از یک درصد از رقم کل یارانه کشاورزی را به خود اختصاص داده اند. البته طی دهه گذشته کودهای شیمیایی همواره از تداوم پرداخت یارانه بیشتری نسبت به سم و بذر برخوردار بوده‌اند.
علاوه بر پرداخت یارانه به برخی نهاده‌های تولید از قبیل کود شیمیایی و بذر، دیگر سیاستگذاری مشخص دولت در سالهای گذشته اجرای برنامه های صندوق بیمه و پوشش زمینهای کشت گوجه‌فرنگی در فضای باز و گلخانه‌ای بوده است به طوریکه در مورد محصول گوجه فرنگی عوامل خطر شامل عوامل قهری و طبیعی تحت پوشش این صندوق قرار داشته‌اند.
مقایسه‌ای از میزان بیمه در برابر کلیه خطرات و در عین حال خسارات وارده در زیربخش زراعت و محصول گوجه‌فرنگی طی سالهای زراعی 87-88 و 88-89 نشان می‌دهد هر چند میزان کل حمایتهای این صندوق از بخش زراعت با 19 درصد کاهش نسبت به سال قبل، به 3844 هزار هکتار در سال زراعی 88-89 رسیده، اما در خصوص محصول گوجه‌فرنگی میزان پوشش زمینهای کشت گوجه‌فرنگی در فضای باز و گوجه گلخانه‌ای طی دوره مورد بررسی با افزایش روبه‌رو بوده، به طوری که میزان پوشش برای گوجه‌فرنگی در فضای باز و گوجه گلخانه‌ای به ترتیب از 2727 و 17 هکتار در سال 1388-1387 به 3601 و 27 هکتار در سال 1389-1388 رسیده است.
همچنین بررسی سهم اعتبارات زیر بخش زراعت نسبت به بخش کشاورزی نشانگر کاهش اختصاص اعتبارات به این بخش طی برنامه‌های اول تا چهارم توسعه اقتصادی بوده است، تا جاییکه نسبت اعتبارات اعطایی بانک کشاورزی به بخش زراعی از 4/32 درصد در برنامه اول توسعه به 22 درصد تا پایان برنامه چهارم رسیده است. نکته دیگر اینکه اگرچه میزان مصوب اعتبارات تملک دارایی این بخش طی سالهای 1379 تا 1385 رشد چشمگیری داشته، اما در عمل از میزان تحقق بودجه مذکور کاسته شده و از 92 درصد در سال 1379 به 56 درصد در سال 1385 رسیده است./س
سمانه قلی پور، پژوهشگر موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی