افزایش جمعیت جهان دستیابی به منابع پروتئینی را بیش از پیش ضروری کرده است؛ طبق اعلام سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد(فائو) هم اکنون ۴۲ درصد از پروتئین مورد نیاز مردم جهان با پرورش و ۵۸ درصد آن از ذخایر طبیعی تامین می‌شود. فائو همچنین اعلام کرده است که با توجه به نیاز روزافزون مردم به پروتئین و محدودیت ذخایر دریایی تا سال ۲۰۳۰ میلادی(۱۴۰۹ شمسی) باید ۶۰ درصد از منابع پروتئینی جهان از طریق پرورش تامین شود.
بررسی نمودارهای تولید از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ میلادی در جهان نشان‌دهنده آن است که میزان تولید پروتئین حاصل از فعالیت‌های صیادی از دریا ثابت مانده‌است. در حالی که میزان تولید پروتئین از فعالیت‌های پرورش آبزیان سیر صعودی دارد و در حال افزایش است. نتیجه این آمارها آن است که برداشت از ذخایر دریایی جهان به حد نهایی خود رسیده است و صید بیشتر از حد کنونی به ذخایر طبیعی آسیب وارد می‌کند.
در ایران وضعیت به گونه‌ای است که ذخایر طبیعی به شدت زیر فشار قرار دارند. کاهش صید ماهیان خاویاری در شمال که به صفر رسیده مصداق بارز این موضوع است؛ هم اکنون سامانه‌های پرورشی تولید خاویار و ماهی خاویاری به صورت کامل جایگزین سامانه صیادی شده است و خاویار پرورشی در بازار عرضه می‌شود. در جنوب کشور نیز وضع به همین منوال است. به عنوان مثال در حالی که یکی از اسکله‌های صیادی قشم در سال ۱۳۹۵ برای فعالیت ۱۶۰ قایق طراحی و برنامه‌ریزی شده بود، هم اکنون بیش از ۳۵۰ قایق در آن فعالیت می‌کنند؛ امری که به شکل معناداری نشان‌دهنده افزایش فشار بر ذخایر دریایی است.
دریابست به درستی رعایت نمی‌شود
مدیر شیلات سازمان منطقه آزاد قشم در گفتگو با خبرنگار ایرنا گفت: به طور میالنگین میگوهای پرورشی در هر دوره ۷۵۰ هزار و میگوهای دریایی حدود ۴۰۰ هزار تخم ریزی می‌کنند.
منصور آزاد افزود: به نظر می‌رسد یکی از پیک‌های تخم‌ریزی میگوهای دریایی در شهریورماه است و به همین دلیل است که در مهر و آبان صید دریایی میگو مجاز می‌شود.
وی ادامه داد: صید میگو در ماه‌های مرداد و شهریور باعث از بین رفتن تدریجی میگوهای مولد و در نتیجه وارد شدن آسیب‌های جبران ناپذیر به ذخیره دریایی برای سال‌های آتی می‌شود.
مدیر شیلات سازمان منطقه آزاد قشم خاطرنشان کرد: این در حالی است که با توجه به وضعیت معیشتی صیادان سنتی، دریابست در عمل معنا ندارد و صید به صورت مرتب انجام می‌شود.
وی افزود: بنابراین با توجه به ناآشنایی شناورهای بدون مجوز با اصول صید و همچنین تمکین نکردن به قوانین، صیادی در زمان‌ها و با روش‌های غیر مجاز صورت می‌گیرد که باعث تخریب بومسازگان (اکوسیستم) و محیط زیست منطقه و فشار بر ذخایر دریایی می‌شود.
صید زودهنگام میگوی مولد آسیب‌های جبران ناپذیر به همراه دارد
صید زودهنگام باعث از بین رفتن میگوی مولد و در نتیجه کاهش چشمگیر تخم‌ریزی و تولید میگو در دوره‌های بعدی می‌شود. در خوشبینانه ترین حالت، به طور میانگین در هر صید، یک تا ۱.۵ میگوی مولد وجود دارد.
با توجه به وزن میانگین ۲۰ گرمی میگوهای دریایی، اگر ۱۰ درصد از تخم‌ها به میگو تبدیل شود، به ازای صید هر ماهی مولد، حداقل ۸۰۰ کیلو از صید سال آینده از مدار خارج می‌شود. این عدد با تعداد قایق‌های موجود و نیز طول مدت ۲ ماهه، عمق آسیبی که صیادی غیر اصولی به ذخایر طبیعی وارد می‌کند را نشان می‌دهد.
با توجه به این روند و همچنین نیاز جامعه بشری، برای تامین پروتئین و امنیت غذایی به جز پرورش میگو راه دیگری باقی نمی‌ماند. از این رو پرورش آبزیان یکی از اهداف مهم در حوزه اقتصادی و مورد تاکید مسوولان ارشد کشور از جمله مقام معظم رهبری و رییس جمهوری است.
تولید ۴۵۰۰ تن میگو در قشم
مدیر شیلات منطقه آزاد قشم در اینباره گفت: پرروش میگو از سال ۱۳۹۶ در دستور کار سازمان منطقه آزاد قشم قرار گرفته و در حال حاضر یکهزار و ۵۴۳ هکتار زمین به مزارع میگو واگذار شده است.
وی افزود: مزرعه‌های میگوی فعلی دارای سامانه نیمه متراکم هستند که در مراحل مختلف از اجرا تا تولید قرار دارند و انتظار می رود در سال جاری چهار هزار و ۵۰۰ تُن میگو در قشم تولید شود.
آزاد ادامه داد: در حوزه پرورش میگو با توجه به محدودیت اراضی در قشم و هزینه‌های تامین انرژی و نیروی انسانی، تولید باید با حداکثر بهره‌وری همراه باشد تا توجیه اقتصادی داشته باشد.
وی افزود: امنیت غذایی و تامین پروتئین سبد غذایی با هزینه مطلوب امری است که می‌توان با سامانه متراکم پرورش میگو محقق کرد.
مدیر شیلات سازمان منطقه آزاد قشم افزود: میزان تولید و بهره‌وری در سیستم‌های متراکم ۱۰ برابر سیستم‌های نیمه متراکمی است که هم اکنون در حال فعالیت است.
وی ادامه داد: تولید میگو در مزارع نیمه‌متراکم ۱۰ تا ۱۲ تُن در سال است که این میزان در سیستم‌های متراکم به ۱۰۰ تُن در سال می‌رسد.
۶ طرح پرورش متراکم میگو معطل مصوبات
آزاد تصریح کرد: تا کنون بر اساس مطالعات انجام شده، ۲۷۰ هکتار برای پرورش میگو به شیوه متراکم شناسایی و تمام مجوزها نیز از مراجع ذیربط دریافت شده است.
وی افزود: ۶ سایت پرورش میگو در زمین‌های شناسایی شده دایر خواهد شد که با بهره‌برداری از آن تولید میگو سالانه ۲۰ هزار تُن افزایش می‌یابد.
مدیر شیلات قشم ادامه داد: بخش خصوصی در سال ۱۳۹۷ برای ایجاد این طرح‌ها اقدام کرده‌اند که بهره‌برداری از آن باعث ایجاد ۸۰۰ اشتغال مستقیم و یکهزار و ۲۰۰ اشتغال غیر مستقیم می‌شود.
در سیاست‌های ابلاغی سال ۱۴۰۰ سازمان شیلات ایران نیز توسعه پرورش متراکم میگو برای قشم مجاز شده است. نکته قابل توجه این است که فقط جزیره قشم توسط سازمان مذکور برای توسعه مزارع میگو مجاز شده و این در حالی است که پیش از این اجازه این امر صادر نشده بود.
اگرچه تمام شرایط برای واگذاری و فعالیت در حوزه پرورش متراکم میگو مهیاست، اما در حال حاضر امکان آن به دلیل یک مصوبه وجود ندارد. شورای صیانت از بیت المال در سال ۱۳۹۹ مصوبه‌ای صادر کرده که پرورش میگو در قشم ممنوع شده است. دلیل این ممنوعیت نیز تکمیل ظرفیت‌ها و مسائل محیط زیستی عنوان شده است و از این رو ۶ طرح مذکور مسکوت باقی مانده‌اند.
مصوبه شورای صیانت از بیت المال نیاز به بازنگری دارد
فرماندار قشم در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به اینکه استفاده از سامانه متراکم در قشم توسط سازمان شیلات کشور مجاز شمرده شده است، انتظار می‌رود ممنوعیت اجرای طرح پرورش میگو در این جزیره از سوی شورای صیانت از حقوق بیت المال مورد ارزیابی مجدد قرار بگیرد.
وی خاطرنشان کرد: امید است در سال مزین به نام مانع‌زدایی از تولید و پشتیبانی از آن، مصوبات و دستورالعمل‌های استانی از ساده‌ترین موانع باشند که از مسیر توسعه و تولید رفع شوند.
پرورش متراکم میگو از نظر زمین مساحت بسیار کمتری نسبت به دیگر شیوه‌های پرورش دارد و در عین حال بازدهی آن به اندازه‌ای است که دیگر طرح‌ها قابل مقایسه با آن نیستند. بنابراین با گسترش آن می‌توان هم از ذخیره طبیعی در دریا حفاظت کرد و هم‌گام بزرگی در راستای امنیت غذایی کشور برداشت. این امر زمانی محقق می‌شود که علاوه بر تعظیم شعار سال و در راستای آن، مانع‌های موجود از مسیر تولید و بخش خصوصی زدوده شود؛ مانع‌هایی که گاه نشان از خودتحریمی دارد و نیاز است که با هماهنگی و همدلی دستگاه‌های مختلف رفع شود.