اصلاح الگوی تولید با سنتز نژادی دام سبک در همدان

 تامین نیازهای جمعیت در حال رشد با استفاده از منابع محدود همواره به عنوان مسئله‌ای مهم مورد توجه بوده و تامین فراورده‌های حیوانی از قبیل شیر، گوشت و غیره از عمده‌ترین نیازهای جمعیت یک کشور است.

برای تامین احتیاجات غذایی انسان با توجه ناکافی بودن مراتع باید راه‌های دیگری برای دست یافتن به افزایش تولید فرآورده‌های دامی انجام داد که یکی از این راه‌ها اصلاح نژاد دام و تثبیت ژن‌های موثر در تولید اقتصادی دام است.

اصلاح نژاد با انتخاب دام‌هاd برتر از لحاظ ژنتیکی و با کمک روش‌های آمیزشی مناسب و ایجاد شرایط مورد نظر انجام می‌گیرد و اصلاح نژاد یک علم کاربردی محسوب می‌شود.

در برنامه‌های اصلاح نژاد دام هدف این است که حیوانات دارای ظرفیت ژنتیکی بالاتر از میانگین جامعه شناسایی و انتخاب شده و از آن ها به عنوان والدین نسل بعد استفاده شود؛ به این ترتیب میانگین ظرفیت ژنتیکی بیشتر از میانگین نسل والدین خواهد بود.

در این میان گوسفند از مهم ترین دام‌های پرورشی در ایران است و تولیدات دام‌های سبک شامل شیر و گوشت و غیره در سبد اقتصادی خانواده‌ها قرار دارد که با توجه به مسئله مهم امنیت غذایی این موضوع می‌تواند یکی از اهداف و تهدیدات دشمنان محسوب گردد.

حال در این مسیر سال ۹۶ بود که معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت: در استان همدان بیش از دو هزار راس دام سبک بدون اعتبارات ملی و با هزینه گله داران سنتز نژادی شده است.

 

محمد نظر پور با بیان اینکه اجرای طرح اصلاح سنتز نژادی ادامه خواهد داشت، افزود: طرح اصلاح نژاد دام سنگین صنعتی استان همدان در راستای بهبود مدیریت گله های گاو شیری در ۲۳ گله با ظرفیت بیش از پنج هزار راس از سال ۹۴ در استان در حال اجرا است.

وی در این خصوص مطرح کرد: به منظور تعادل در تولید شیر و گوشت قرمز در استان همدان بیش از ۲ هزار و ۶۵۰ راس گاو بومی و ۲ رگه استان با اسپرم گاوهای دو منظوره سیمینتال تلقیح شده است.

بنابراین با اصلاح دام‌های بومی هر منطقه و ایجاد گونه‌های مقاوم با توان تولید بالا می‌توان در زمینه تولید فرآورده‌های حیوانی به خودکفایی رسید؛ بر همین مبنا در ادامه گفت‌وگوی ما با بهمنی؛ دامدار مجری طرح ترکیب نژادی دام سبک پر بازده در استان همدان و نرگس مداحی و رمضان اکبری؛ کارشناسان این طرح را می‌خوانید تا وضعیت پیش روی این طرح در یکی از شهرستان های همدان را بررسی کنیم:

در چهار یا پنج سالی که طرح را اجرا کردم ۵۰ درصد موارد دو قلو زایی بود

دامدار اجرای طرح سنتز نژادی در استان همدان با بیان اینکه از اجرای طرح ترکیب ژنتیک پر بازده دام راضی هستم، اظهار کرد: در گذشته در ۵۰ مورد زایمان گوسفندها شاید دو مورد دو قلو زایی اتفاق می‌افتاد اما بعد از اجرای طرح ترکیب نژادی سه قلو زایی و حتی چهار قلوزایی در دام‌های من اتفاق افتاده است.

بهمنی با اشاره به اینکه بعد از اجرای طرح سنتز نژادی یکی از بره‌ها در پنج ماهگی آبستن شد، ادامه داد: کیفیت گوشت این دام بسیار خوب است و طعم و مزه خوبی دارد.

وی در این راستا با اشاره به اینکه دام‌های سنتز نژادی شده بسیار مقام هستند، افزود: در چهار یا پنج سالی که طرح را اجرا کردم، ۵۰ درصد موارد دو قلو زایی داشته‌اند.

وی با اشاره به اینکه این نژاد تلقیح شده در ۲۰ روزگی می‌تواند بچرد و در سه ماهگی به خوبی گوشت می‌گیرد، اضافه کرد: در بین سه نژاد تکسر، رومانف و ایسفیریزین، نژاد تکسر و رومانف مقاوم‌تر هستند.

این دامدار همدانی با اشاره به اینکه دام‌های ترکیب نژادی شده دنبه ندارند و بدن آن ها مانند دیگر گوسفندان است، بیان کرد: این گوسفندها به دلیل نداشتن دنبه ۲۰ هزار تومان بیشتر خریداری می‌شود و آنها را ۶ ماه بعد از تولد می‌توان به بازار عرضه کرد.

وی در ادامه صحبت های خود با اشاره به اینکه در اجرای طرح ترکیب نژادی برای هر گوسفند ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان هزینه شده است، ادامه داد: به دلیل گران بودن نهاده‌ها این امر صرفه ندارد و نیاز به کمک داریم چراکه کاه را به قیمت هر کیلو سه هزار تومان و یونجه را به قیمت هر کیلو پنج هزار تومان خریداری می‌کنیم.

نژاد بومی همدان سالانه ۸ دهم بره می‌دهد

در ادامه کارشناس و مشاور سنتز نژادی دام سبک در استان همدان با اشاره به اینکه پرورش دام در چند زمینه خلاصه می‌شود، اظهار کرد: در ابتدا باید دام اصلاح شده داشته باشیم که براساس آن تغذیه دام را در نظر بگیریم و مدیریت جایگاه را بهبود ببخشیم.

نرگس مداحی با تاکید بر اینکه کشور و استان سال‌ها در اصلاح نژاد دام سبک عقب مانده است تا دامی تولید کند که بازده بالایی داشته باشد، ادامه داد: یکی از نژادهای مد نظر برای ترکیب نژادی، نژاد مهربان با نژاد رومانف کانادایی است چراکه این نژاد دو قلو زایی بالا و قدرت مادری در پذیرش بره دارد، شیر خوبی می‌دهد، دنبه ندارد و خارج از فصل آبستن می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در شرایط خشکسالی قرار دارد و دامداران زیادی با مشکل علوفه روبرو هستند، افزود: دام‌های ترکیب نژادی شده یک و دو دهم برابر خوراک بیشتری می خواهد اما این نژاد ۲.۵ تا سه بره می‌دهد و نژاد سود اوری است درحالی که نژاد بومی همدان سالانه ۸ دهم بره می‌دهد.

این کارشناس و مشاور سنتز نژادی دام سبک با تاکید بر اینکه نگهداری دام پر بازده یک شمشیر دو لبه است، اضافه کرد: در صورتی که دامداری بخواهد اصلاح نژاد انجام دهد، اگر موارد مورد نظر را رعایت نکند، با مشکل مواجه خواهد شد.

وی با بیان اینکه گله گوسفند آقای بهمنی یکی از گله‌های موفق در ترکیب نژادی است، تصریح کرد: گله سنتی آقای بهمنی، مدیریت صنعتی دارد به نحوی که در آخرین زایش گیرایی ۷۲ درصد داشته است و از ۳۲ تلقیح انجام شده ۴۲ بره گرفته شده است.

مداحی در ادامه صحبت های خود با اشاره به اینکه امیدواریم طرح ترکیب نژادی دام سبک پُر بازده ادامه پیدا کند؛ چراکه برای آن ردیف اعتباری تعیین شده است، ادامه داد: مرتع کافی نداریم و در صورتی که بخواهیم ۱۰۰ میش داشته باشیم که سالی یک بره بدهند، در واقع سالی ۱۰۰ بره داریم اما در صورتی که طرح ترکیب نژادی اجرا شود ۱۰۰ میش می‌تواند ۲۰۰ بره بدهد و سالی ۲۰۰ بره خواهیم داشت.

وی با در ادامه به موضوع گرانی قیمت گوشت اشاره کرد و با بیان اینکه در حال حاضر دام زیادی وجود دارد اما عرضه کم شده است و این موضوع می‌تواند روی قیمت دام تاثیر گذار باشد، افزود: در شرایط ضعف مرتع، نژاد پر بازده می‌تواند تاثیر گذاری مثبتی داشته باشد.

این کارشناس و مشاور سنتز نژادی دام سبک با اشاره به اینکه دام پر بازده تولید گوشت و شیر زیادی دارد، افزود: شیر گوسفند قیمت بالایی دارد و نژاد ایسفیریزین نیز تولید شیر بالایی دارد و می‌تواند به دامدار کمک کند تا دامدار هم گوشت و شیر می‌تواند به بازار عرضه کند.

مداحی با بیان اینکه قیمت دام پایین است در حالی که تولید گوشت برای دامدار کیلویی ۱۱۷ هزار تومان هزینه می‌برد، اضافه کرد: طرح ترکیب نژادی دام سبک در کل کشور انجام شده اما اجرای این طرح در استان تهران، اصفهان، خراسان رضوی، شمال کشور، همدان و خرم آباد جلو از دیگر استان‌ها است.

وی با اشاره به اینکه امیدواریم تا دو یا سه سال آینده به صفاتی که می‌خواهیم در گوسفند پُر بازده برسیم، بیان کرد: این نژاد چون دو قلو زایی دارد بعد ۶ ماه دو بره به بازار می‌دهد و اگر هر میش ۶۰ کیلو گوشت به بازار دهد، این نژاد ۱۲۰ کیلو گوشت می‌دهد.

مداحی در بخش پایانی این گفتگو، در رابطه با ترویج طرح ترکیب نژادی دام سبک با بیان اینکه در ابتدا کار به خوبی پیش می‌رفت، ادامه داد: بعد از بروز ویروس کرونا امکان برگزاری همایش و نشست‌ها و دعوت و توضیح برای دامداران محدود شد.

انجام طرح ترکیب نژادی دام پر بازده روی ۲۶۹ گوسفند در ۸ گله

در این راستا، کارشناس مسئول دام سبک جهاد کشاورزی استان همدان نیز اظهار کرد: در طرح تولید ترکیب ژنتیک پر بازده با استفاده از اسپرم دام گوسفند رومانف روی دام بومی منطقه ترکیب نژادی انجام می‌شود.

رمضان اکبری اظهار کرد: اجرای طرح از سال ۹۷ کار آغاز شده و در این سال ۶۴۰ راس گوسفند در ۶ گله ترکیب نژادی شدند.

وی در ادامه گفتگو، با اشاره به اینکه امسال طرح ترکیب نژادی دام پر بازده روی ۲۶۹ گوسفند در هشت گله انجام شده است، ادامه داد: این طرح به صورت پیمانکاری با هزینه مشارکتی دامدار و جهاد انجام می‌شود.

با توجه به محدود بودن منابع غذایی دام از جمله کمبود مراتع و عدم امکان افزایش تولیدات دامی و خودکفایی، بهره‌مندی از تغییر ژنتیک و اصلاح نژاد دام سبک اهمیت ویژه‌ای دارد؛ استان همدان از سال ۹۷ سنتز نژادی دام سبک را در ۶ گله آغاز کرده و با توجه به افزایش تولید بره، دامداران اجرا کننده طرح سنتز نژادی رضایت مند هستند.

همچنین در راستای مقابله و کاهش آسیب‌ها به بخش تولیدات و مخازن ژنی گوسفند، طرح ملی ساماندهی اصلاح نژاد و بهبود تولیدات گوسفند با رویکرد افزایش بهره‌وری هر دام سبک مولد و کاهش فشار چرای دام از مراتع با اهداف حفظ و توسعه پرورش گوسفند به شکل اقتصادی، کاهش واردات محصولات دامی، کاهش منابع ژنتیکی، خودکفایی در تولید محصولات و افزایش بهره‌وری تولید هر راس مولد انجام می‌گیرد.

حال در این مسیر، گام های مناسبی در استان همدان برداشته شده که امید است با حمایت ها از این عرصه شاهد رونق و ایجاد انگیزه برای سایر دامداران در استان نیز باشیم، چرا که این مسیر، علاوه بر دستاوردِ ارتقای کمی جایگاه تولید دام در استان، می تواند گامی بلند در مسیر تامین امنیت غذایی و تولید غذای سالم نیز باشد.