نگاهی به آمارهای گمرک از گذشته تا حال نشان می دهد واردات، اصلی ترین راه تامین این محصول بوده است که با توجه به محدودیت محل کشت و کوچک بودن اراضی که با تغییر کاربری های اخیر کمتر هم شده و از حدود 35000 هکتار در سال 1383 به کمتر از 18000 هکتار در سال 1398 (برابر اعلام مرکز آمار ایران و دفتر آمار و فناوری اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی) رسیده است؛ همچنان وابسته به واردات خواهیم ماند.
دولت ها از گذشته تا حال از محصول چای به دلایل مختلف بیشتر از محصولات دیگر کشاورزی حمایت کرده اند که به لحاظ شرایط تولید و عرضه و فروش محصول کار درستی بوده است. اما یکی از نکات مهم در مسیر حمایت از چای داخلی بحث صادرات آن است. نگاهی به آمارهای گمرک در چند سال اخیر نشان می دهد همه ساله بخش قابل ملاحظه ای از چای داخلی با قیمت های نازل (حدود یک دلار) صادر می شود. این در حالی است که کشورمان چای وارداتی را با قیمتی حداقل 5 دلار تامین می کند. لذا این پرسش مطرح می شود چرا چای های صادراتی در کشوری که یکی از بزرگ ترین مصرف کنندگان چای است با همین قیمت ها به فروش نمی رسند. این چه صادراتی است که با قیمت حدود یک دلار می صرفد؟ پس باید نتیجه بگیریم قیمت تمام شده تولید چای داخلی بسیار پایین است و احتمالا همین امر باعث مزیت آن شده است. اما مردم ایران چه گناهی دارند که باید چای توام با هزاران مشکل و سم زده و بی کیفیت خارجی را کیلویی 5 دلار بخرند و از چای داخلی با کیفیت و ارگانیک و عاری از سموم شیمیایی که کیلویی کمتر از یک دلار صادر می شود محروم بمانند؟
گذشته از این برای تولید چای داخلی همه ساله در قالب خرید تضمینی یارانه هنگفتی (امسال 200 میلیارد تومان) هزینه می شود. آیا صحیح است این یارانه به جیب مصرف کننده خارجی برود؟ چرا چایی که یارانه برایش صرف شده باید صادر شود؟
آیا اگر این چای صادر نشود و در داخل مصرف شود بهتر نیست تا از ورود مقدار زیادی چای خارجی (حداقل 15 درصد مقدار فعلی) با قیمت حداقل 4.5 دلار و خروج مقدار زیادی ارز جلوگیری شود؟
نگاهی به آمار صادرات چای نشان می دهد در سال 1399 حدود 16000 تن از مجموع 30000 تن چای تولیدی کشور با قیمت در حدود 1 دلار صادر شده است. با این حساب حدود 14000 تن چای ایرانی در داخل مصرف می شود. اما معما این جا است که چرا کل تولید در کشوری که نیازمند مصرف چای است مصرف نمی شود؟ آیا وقتی برای تولید چای یارانه صرف می شود (در سال گذشته کیلویی 5000 تومان) فروش چای با قیمت کیلویی 22000 تومان عایدی ارزی به دنبال خواهد داشت؟
اعجاب آورتر این که در سه ماهه نخست سال جاری بالغ بر 4200 تن چای ایرانی به قیمت حدود یک دلار صادر شده که این مقدار بیش از 7 برابر مقدار صادرات چای در مقایسه با مدت مشابه سال قبل است.
شاید اگر دولت اقدام به خرید تضمینی کل محصول چای داخلی نمی کرد این بحث اصلا معنایی نداشت. چرا که خرید آزاد بود و هر تولید کننده ای به فراخور راهبرد خود اقدام به تولید برای صادرات می کرد. اما فعلا که کل محصول چای را بخش خصوصی با دریافت یارانه از دولت خریداری می نماید و عنوان کار هم خرید تضمینی است از دید مصرف کننده این صادرات، بسیار سوال برانگیز است.