در دل کویر مرکزی ایران، پاییز که می آید و سرمای سوزناکش بر زمین می‌وزد، با رسیدن فصل برداشت گل‌های زعفران لطافتی بهاری را برای کویرنشینان به ارمغان می آورد و دشت ها پوشیده از طلای سرخ می شود، با فرارسیدن فصل برداشت زعفران در شهرستان بهاباد استان یزد، کشاورزان پس از یک سال تلاش آماده برداشت محصول می شوند و تکاپوی آنان در مزارع ناخودآگاه این بیت حافظ را در ذهن متبادر می کند:
مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو / یادم از کِشته خویش آمد و هنگام درو
مزارع حاصلخیز زعفران بهاباد در سرمای سحرگاهان واپسین ماه پاییز پذیرای دست های پینه بسته‌ی مردان و زنانی است که در میان لطافت برگ‌های ظریف، معطر و خوش رنگ زعفران، گل های زیبا را از ساقه های کوچک و ترد چیده و بر خرمی از طلای سرخ فرو می ریزد، اما در پس و پشت زیبایی های مزارع زعفران، کشاورزان بهابادی با مشکلاتی دست به گریبانند که لذت برداشت حاصل رنج یکساله آنان را کمرنگ می کند، افت قیمت محصول در زمان بهره برداری، کمبودآب در دوره کشت، گرانی کارگر و و جولان دلال‌ها که چشم طمع به این بازار دوخته اند از مشکلاتی است که باعث می شود ، کام زعفران کاران از حاصل دسترنج یکساله شیرین نشود
هر سال با فرارسیدن فصل برداشت محصول زعفران شهرستان بهاباد، بازار دلالان و سودجویان رونق گرفته و کشاورزان زحمتکش با همه سختی‌هایی که متحول می شوند، سودی اندک را از فروش محصول خود حاصل می کنند، زیرا دلال زعفران یا گل آن را با قیمت پایین خریداری و چندین برابر قیمت در شهرهای دیگر به فروش می‌رسانند.
یکی از زعفران کاران بهابادی گفت: مشکل زعفران کاران در دو بخش است نخست در مرحله کاشت که با مشکلاتی مانند کم آبی و مزدبالای کارگر مواجه اند و سپس در زمان برداشت که در زمینه فروش یا صادرات محصولات بازار روی خوش به آنان نشان نمی دهد و گرفتار دلالان می شوند و مجبور به فروش محصول به قیمتی پایین برای تامین هزینه ها و گذران زندگی می شوند.
سیدبهادر حسینی ادامه داد: در بحث کاشت و برداشت حمایتی از زعفران‌کار صورت نمی گیرد در حالی که در شمال کشور، سازمان چای برای کسانی که در زمینه کشت این محصول فعالیت می کنند، ایجاد شده است، اما برای زعفران که ایران در این محصول تولید کننده و صادرکننده اول جهان است، متولی مشخصی وجود ندارد و حمایتی از کشاورزان خرده مالک زعفران کار صورت نمی گیرد.
وی گفت : آنچه امروز با آن روبه رو هستیم فقدان سازمان و تشکلی است که از زعفران‌کار حمایت کند و حتی در این میان شرکت تعاونی‌ها نیز کاری به نفع کشاورزان انجام نمی‌دهند.
گرانمایه یکی دیگر از زعفران کاران بهابادی گفت: سنتی بودن کاشت، داشت و برداشت زعفران از مشکلات عمده تولید طلای سرخ در بهاباد است که باعث کاهش بهره وری در تولید محصول می شود و در کنار آن نوسان قیمت نیز مهمترین دغدغه تولیدکنندگان این محصول صادراتی است.
وی افزود: با وجود اینکه کشاورزان زحمت های زیادی در زمینه تولید زعفران محتمل می شوند اما در مقایسه با دیگر بخش های مرتبط مانند فرآروی، صادرات و حتی دلالان سود کمتری را از تولید این محصول به دست می آورند.
این کشاورز زعفران کار تاکید کرد: زعفران محصول مهم و استراتژیک محسوب می‌شود که هنوز متولی خاصی ندارد و انتظار از مسئولان استان این است که برای این محصول مهم و استراتژیک مانند سیار محصولات همچون گندم حمایت های ویژه ای را در نظر بگیرند تا دست دلالان و واسطه ها از بازار زعفران کوتاه شود.
اخوان یکی از زعفران کاران بهابادی می گوید: زعفران با ایجاد اشتغال برای صدها کارگر در استان و هزاران نفر در کشور برکت را با خود در زمستان برای کشاورزان به ارمغان می آورد اما مهمترین مشکل زعفران کاران نبود تطابق میان هزینه و درآمد در زمینه تولید این محصول است.
وی یادآور شد: هزینه‌های کشت و برداشت زعفران به‌شدت افزایش یافته است، اکثر کشاورزان آب را با تانکر تهیه می‌کنند ، زعفران را نمی‌شود در زمین گذاشت و باید حتماً به سرعت جمع شود، برای همین مجبور هستیم برای برداشت و جداسازی کلاله (پرکردن) از کارگر استفاده کنیم که دستمزدهای آنها امسال خیلی زیاد شده است.
حسین عالمی یکی دیگر از زعفران کاران بهابادی گفت: با اینکه مراحل برداشت زعفران سخت است ولی سود اصلی آن را دلالان به دست می‌آورند، زیرا کشاورزان به دلیل محدود بودن زمان برداشت، نبود نیرو کار و هزینه‌های بالای کارگری، گل‌های زعفران را با قیمت پایین در سر مزرعه به دلالان می فروشند.
این کشاورز بیان کرد: اگر زعفران بعد از تولید بلافاصله بسته بندی و صادر شود، دیگر کشاورز ضرر نخواهند کرد ولی به دلیل نبود صنایع بسته بندی، خام فروشی، ضعف صادرات و عدم حمایت دولت، آنان مجبور می شوند محصول خود را با قیمت بسیار پایین تر از نرخ واقعی به دلالان بفروشند.
عباس توسلی یکی دیگراززعفران کاران بهابادی گفت : عمده مشتریان ما دوستان و آشنایان از یزد و تهران و سایر شهرهای کشور هستند و زعفران خود را عمدتا با سفارش‌های خانگی به فروش می‌رسانیم و اغلب مشتریان نیز به واسطه کیفیت خوب زعفران بهاباد، پای ثابت خرید محصولاتمان هستند اما این شرایط نمی تواند تضمین مناسبی برای فروش کل محصول کشاورزان باشد.
قیمت گل تر زعفران در حال حاضر ۲۰۰ تا ۲۲۰ هزار تومان است و قیمت هر کیلو زعفران بین ۱۶ تا ۱۷ میلیون تومان تخمین زده می‌شود با این حال زارعان این محصول ارزشمند و ارزآور در صورت رفع مشکلات سود بیشتری از زحمت خود حاصل خواهند کرد.
مدیرجهاد کشاورزی شهرستان بهاباد نیز با بیان اینکه سطح زیرکشت محصول زعفران در این شهرستان چهارصد هکتار است، افزود: در سال جاری پیش بینی شده که از این سطح زیرکشت ۱۵۰۰ کیلوگرم زعفران خشک برداشت شود.
مهدی عبدالحسین زاده با بیان اینکه شهرستان بهاباد بیشترین سطح زیرکشت محصول زعفران استان یزد را دارد، ادامه داد: در سال جاری برداشت محصول زعفران در شهرستان بهاباد ۳۰ درصد کاهش داشته است.
مدیر جهاد کشاورزی بهاباد تصریح کرد: درسال گذشته از هرهکتار کشت زعفران ۵.۵ کیلوگرم زعفران خشک برداشت می شد که امسال برداشت زعفران به چهار کیلوگرم کاهش یافته است که نوسان دمای هوا در فصل کاشت و برداشت زعفران، خسارت ناشی از سرما و یخبندان در زمان برداشت گل زعفران و آفات و بیماری‌ها موجب کاهش تولید زعفران در سال زراعی جاری شده است.
وی همچنین تصریح کرد: ازابتدای سال جاری برای حمایت از کشاورزان زعفران کار با هدف تقویت پیاز زعفران بیش از ۱۷۰ تن کود اوره و ۵۰ تن کود ریشه به صورت الگویی در این شهرستان توزیع شده است.
فرماندار بهاباد هم در این باره گفت: نبود کارخانه بسته‌بندی و فراوری محصول زعفران در این شهرستان،باعث شده تا این محصول به اسپانیا صادر و با نام این کشور به سایر نقاط جهان صادر می شود.
محمدمهدی خانی زاده بهابادی اظهار داشت: زعفران بهاباد به دلیل خاک، آب و نور مناسب، از بهترین نوع و با کیفیت ترین زعفران های ایران است اما کشاورزان به محض اینکه محصولشان را برداشت می‌کنند، به دلیل نیاز مالی به سراغ دلالان رفته و محصول خود را با قیمت بسیار پایین به آنان می‌فروشند.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس اقداماتی که تا کنون صورت گرفته برای ایجاد یک شرکت تعاونی فراگیر که تمامی کشاورزان شهرستان عضو و سهامدار آن باشند، اقداماتی صورت گرفته تا بتوانند این محصول با ارزش را با قیمت مناسب در بازارهای داخلی و خارجی به فروش برسانند.
زعفران از گیاهان کم آب خواه و منبع درآمد مناسبی برای کشاورزان محسوب می شود و هم اکنون بیش از ۵۰۰ خانوار بهره بردار در شهرستان بهاباد به کار زعفران کاری مشغولند و هر سال ۲ الی ۳ درصد به سطح زیرکشت این محصول در بهاباد افزوده می شود و به صورت متوسط از هر کیلوگرم گل زعفران، سه مثقال محصول خشک بدست می آید .
گرچه خراسان جنوبی و رضوی شهرت ویژه‌ای در زمینه کشت زعفران در سطح ملی و بین‌المللی دارند اما کارشناسان زعفران بهاباد با کیفیت ترین نوع در کشور ارزیابی می کنند.
مرکز شهرستان ۲۰ هزار نفری بهاباد درفاصله ۲۰۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد قرار دارد.