اسماعیل قادری‌فر، رئیس سازمان مرکزی تعاون روستایی کشور اوایل آبان خبر از توزیع کالا‌های اساسی به صورت اینترنتی خبر داد. یک ماه پس از آن و در ۱۰ آذر وی اعلام کرد سامانه بازرگام www.bazargam.com کالا‌های اساسی را به نرخ مصوب دولت به دست مصرف کننده می‌رساند. از زمان اعلام اسم سامانه، جنجالی در شبکه‌های اجتماعی برپا شد که چرا کالا‌های اساسی به یک شرکت داده شده و شرکت خدمات دهنده چه صلاحیتی نسبت به سایر شرکت‌ها داشته است. همچنین گفته شده این کار ممکن است بستر رانت را برای یک شرکت خاص فراهم کند، اما مسؤولان وزارت جهاد کشاورزی معتقدند به منظور شفافیت این اقدام را انجام داده‌اند. در ادامه گزارش، جزئیاتی از چگونگی خدمات این سامانه و پاسخ به شائبه‌هایی که وجود دارد، آمده است.
۱۰ آذر، اسماعیل قادری‌فر، رئیس سازمان مرکزی تعاون روستایی با بیان این‌که می‌خواهیم دست دلالان غیر ضرور را از بازار قطع می‌کنیم، اعلام کرد سامانه بازرگام کالا‌های اساسی مانند مرغ، تخم‌مرغ و برنج را با نرخ مصوب دولتی عرضه می‌کند. وی در مورد این سامانه توضیح داده گرچه ممکن است توزیع اینترنتی شامل همه مردم نباشد، اما از آنجا که سزای گرانفروش، نخریدن است این شیوه فروش باعث خواهد شد بازار آرامش را به خود ببیند. پیش از این خبری منتشر شد مبنی بر این‌که از سامانه بازرگام رونمایی شد، اما بررسی خبرنگار ما نشان می‌دهد این سامانه سال۹۶ به بهره‌برداری رسیده و حتی یک بار در دی ۹۷هم توسط دولت از آن رونمایی شده است! مساله‌ای که شائبه خصولتی بودن این شرکت را تقویت می‌کند. در حالی که سامانه‌های زیادی در کشور وجود دارد که چنین ظرفیتی را برای ارائه خدمات دارند، اما فقط بازرگام برای عرضه خدمت انتخاب شده است.
بازرگام چیست؟
سامانه بازرگام، یک سامانه اینترنتی است که تا قبل از این، فروش اینترنتی میوه و محصولات کشاورزی را انجام می‌داد و حالا در آن کالا‌هایی از جمله مرغ منجمد، تخم‌مرغ، شکر، روغن و برنج را با قیمت مصوب دولت عرضه می‌کند. خرید از سامانه بازرگام، اینترنتی است و آن‌گونه که مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران خبر داده، این سامانه فعلا در چند شهر تهران، کرج، اصفهان، شیراز، یزد، رشت، مشهد، کرمان و تبریز فعال است.
میزان سفارش
پرسش اصلی اینجاست آیا سامانه بازرگام قرار است جای کوپن را بگیرد؟ در زمان عرضه کوپن وضعیت به این صورت بود که همه افراد از یارانه کالا‌های اساسی بهره‌مند بودند و ماهانه میزان مشخصی کالا‌هایی مانند روغن، پنیر، برنج و مواردی از این قبیل دریافت می‌کردند. اگر مصرف آن‌ها بیش از مقدار کالای یارانه‌ای بود که دریافت می‌کردند، باید از بازار آزاد تهیه می‌شد. ظاهرا روش کوپن الکترونیکی راه‌اندازی شده و زمانی که همه شهر‌ها به این سامانه مجهز شوند، مقدار مشخصی برای هر کاربر تعریف خواهدشد. همان‌طور که اکنون اگر سفارش‌ها بیش از حد متعارف باشد با کاربر تماس گرفته می‌شود و بازرسی انجام خواهدشد که آیا این اقلام دریافتی برای مصرف است یا احتکار. البته علیرضا جاویدعربشاهی، مشاور رئیس سازمان تعاون روستایی توضیح داد: اگر کاربری سفارش بیش از حد متعارف انجام دهد سیستم، آی‌پی دستگاه را ذخیره می‌کند و هشدار می‌دهد. در این صورت بررسی انجام می‌شود که این خرید برای مصرف خانگی بوده است یا خیر. با این‌که مسؤولان وزارت جهاد کشاورزی می‌گویند محدودیتی در خرید اقلام اساسی وجود ندارد ظاهرا این موضوع خیلی صحت ندارد و برای خرید‌های عمده ممنوعیت ایجاد می‌شود.
ابهامات یک انتخاب
اوایل آبان، وزارت جهادکشاورزی به شرکت‌های دانش‌بنیان فراخوان می‌دهد که برای عرضه کالا‌های اساسی اعلام آمادگی کنند. در اطلاعیه وزارت جهاد آمده‌بود «شرکت‌هایی که بتوانند کالا را در کمتر از ۲۴ ساعت به دست مردم برسانند، کالا را با نرخ مصوب به دست مشتری رایگان برسانند و از تجهیزات و سرور‌های قوی بهره‌مند هستند.» ۱۱ آبان، جلسه این وزارتخانه با برخی شرکت‌های دانش‌بنیان برگزار می‌شود و در نهایت سامانه بازرگام پذیرفته‌شد. آن‌طور که بررسی‌ها نشان می‌دهد متقاضیان می‌توانند کالای مد نظر خود را از طریق سامانه بازرگام سفارش دهند و کالا ظرف ۲۴ساعت به دست مشتریان می‌رسد. آن‌گونه که قادری‌فر اعلام کرده خرید از این سامانه هزینه‌ای بیش از نرخ مصوب برای شهروندان ندارد. یعنی افراد تنها باید قیمت نهایی کالا را بپردازند و جز آن هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند. نکته قابل توجه اینجاست چرا برای تعیین یک سامانه مهم در سطح کشور مناقصه برگزار نشد و تنها این شرکت بود که سه شرط وزارت جهاد کشاورزی را دارا بود. از سوی دیگر گفته شده بازرگام یک شرکت فرابورسی است که ۳۵هزار سهامدار نیز دارد، اما در این زمینه هم اطلاعات بیشتری در دسترس نیست. تاکنون ۳۳ درخواست برای همکاری با دولت در زمینه عرضه کالا‌های اساسی ارسال شده و تا هفته بعد به این تقاضا‌ها پاسخ داده خواهد شد. اگر ۳۳ شرکت دیگر مسؤولیت عرضه کالا‌های اساسی را برعهده بگیرند شاید ابهامات انحصارگرایی دولت برای یک شرکت خصوصی رفع شود.
قیمت مرغ و برنج در سامانه بازرگام
کالا‌های عرضه‌شده در سامانه بازرگام کالا‌های اساسی مانند مرغ، تخم‌مرغ، برنج، روغن و شکر است، اما احتمال دارد برخی از این کالا‌ها در همه شهر‌ها در دسترس باشد و در برخی دیگر نه. قیمت اعلامی برای همه شهر‌ها یکسان است. قیمت پنج کیلو مرغ منجمد تنظیم بازاری در سامانه بازرگام، ۱۰۰هزار تومان اعلام شده است. یعنی کیلویی ۲۰هزار تومان. قیمت یک شانه تخم‌مرغ ۳۰عددی ۴۳هزار تومان، قیمت کیسه ۱۰کیلویی پاکستانی ۲۰۰هزار تومان و ۱۰کیلو برنج هندی ۱۸۵هزار تومان است. هزینه ارسالی اقلام کالا‌های اساسی رایگان است و مردم نباید هزینه‌ای بابت این موضوع بپردازند.
نشانی سایت بازرگام
نشانی سامانه بازرگام برای شهر‌های مختلف متفاوت است. افراد برای خرید از سامانه بازرگام در تهران می‌توانند به نشانی www.bazargam.com مراجعه کنند، اما نشانی این سامانه برای شهر‌های دیگر متفاوت است. از این رو مردم باید مراقب باشند در دام فیشینگ نیفتند. زمانی که بحث ثبت‌نام یارانه‌ها و حذف آن داغ بود چندین سایت کلاهبرداری با ارسال پیامک اعلام کردند برای برقراری یارانه خود به آدرس زیر مراجعه کنید. پس از آن اطلاعات کارت برداشت می‌شد و مبلغ حساب خالی می‌شد حالا این خطر در مورد عرضه کالا‌های اساسی و سایت‌هایی که قرار است این خدمات را ارائه دهند وجود دارد. جاوید عربشاهی می‌گوید مردم قبل از خرید قطعا استعلام نشانی سامانه خدمات‌دهنده را از سایت سازمان مرکزی تعاون روستایی به نشانی https://corc.ir/ دریافت کنند.
تجهیزات سامانه
قادری‌فر، رئیس سازمان تعاون روستایی درباره تجهیزات سامانه بازرگام گفته زیرساخت‌های مناسب اعم از سرور مجازی، سامانه‌های پشتیبانی و انبارهای نگهداری کالا فراهم شده است تا مردم با آسایش‌خاطر نیاز خود را سفارش دهند. مدل سفارش هوشمند و تحویل مویرگی در منازل نیازمند فراهم شدن زیرساخت‌های حجیم حمل ونقلی است. از این‌رو از همه استارت‌آپ‌ها و کسب وکار‌های نوین درخواست کردیم به میدان بیایند و در این مسیر ما را یاری دهند.
خوشبختانه از این طرح استقبال خوبی شده است و تعداد قابل‌توجهی از استارت‌آپ‌ها به ما پیوستند. جاوید عربشاهی نیز توضیح داده طبق فعالیت سامانه بازرگام در روز‌های گذشته و تست سروری که انجام شده، این سامانه در هر ثانیه پاسخگوی ۱۴هزار کاربر است و مشکلی بابت این موضوع وجود ندارد. وی معتقد است توسعه فرهنگ خرید از فضای مجازی باعث می‌شود شرکت‌های دانش‌بنیان زیادی در این زمینه وارد شوند که هم تاثیر بر اشتغال دارد و هم کالا با نرخ مصوب به دست مصرف‌کننده می‌رسد. از این رو، احتمالا میوه شب عید نیز بر همین بستر عرضه می‌شود. ظاهرا سامانه بازرگام از سردخانه‌های بزرگ، خودرو‌های یخچال‌دار و پیک‌های یخچال‌دار برخوردار است و یکی از دلایل انتخاب این سامانه همین بوده است.
سازمان‌های درگیر کالا‌های اساسی
شرکت پشتیبانی امور دام و سازمان مرکزی تعاون روستایی از زیرمجموعه‌های وزارت جهاد کشاورزی به صورت مستقیم درگیر این موضوع هستند. اکنون طبق قانون، وزارت جهاد کشاورزی وظیفه تامین، تولید و توزیع و نظارت کالا‌های اساسی را به عهده دارد.
قادری‌فر، رئیس سازمان تعاون روستایی می‌گوید برای عزیزانی که امکان خرید اینترنتی ندارند شرایطی را مهیا کردیم که آن‌ها بتوانند نیاز‌های خود را با قیمت مصوب در فروشگاه‌ها و هایپرمارکت‌های سطح شهر تهیه کنند. درحال حاضر، کشور با مشکل کمبود کالا مواجه نیست. کالا به وفور در بازار موجود است به‌خصوص محصولات کشاورزی و مواد غذایی و ۲۱ قلم کالای اساسی سبد خانوارها. اما این کالا‌ها و خدمات به دلیل نظارت هوشمند نکردن و واسطه‌گری‌ها با قیمت مناسب به دست مردم نمی‌رسد. وی با اعلام قیمت مصوب مرغ و تخم‌مرغ گفت: قیمت تخم‌مرغ شانه‌ای ۴۳هزار تومان است و مرغ منجمد ۲۰هزار تومان و قیمت مرغ گرم ۳۱هزار تومان است.
قادری‌فر در پاسخ به این پرسش که هم‌اکنون قیمت مصوب تخم‌مرغ در مرغداری‌ها کمتر از نرخ مصوب است آیا در قیمت‌گذاری مواد غذایی این تغییرات جدید قیمتی لحاظ می‌شود، پاسخ داد: قیمت مواد غذایی که به‌دست مردم می‌رسد قیمت مصوبی است که به‌صورت روزانه در پایگاه اطلاع‌رسانی جهاد کشاورزی منتشر می‌شود. این قیمت‌گذاری بر اساس مصوبات تنظیم بازار، قرارگاه امنیت غذایی و با نظارت سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان ارائه و به‌روزرسانی می‌شود.
تهدید‌های سایبری
اخیرا سامانه سوخت کشور با حمله سایبری روبه‌رو شد و این نگرانی وجود دارد که اگر این حمله برای سامانه عرضه کالا‌های اساسی اتفاق بیفتد، چه وضعیتی پیش خواهد آمد. برخی کارشناسان می‌گویند اگر قرار است خدمات دولتی عرضه شود، سامانه‌ای در اختیار وزارت جهاد کشاورزی باشد خدمات بهتری می‌تواند ارائه کند. سامانه بازارگاه که پیشتر برای عرضه خوراک دام و طیور طراحی شده بود، عملکرد موفقی نداشت، به طوری که برخی از کالا‌ها سر از بازار آزاد در آورد. دولت واردکننده خوراک دام و طیور بود و پس از مراحل مختلف، تحویل سامانه بازارگاه می‌شد، اما بخشی از آن وارد بازار آزاد می‌شد و با قیمت بالاتر به دست مرغداران و پرورش‌دهندگان گوشت می‌رسید. حالا صحبت اصلی اینجاست آیا سامانه بازرگام هم به سرنوشت ناکارآمد سامانه بازارگاه تبدیل خواهد شد یا توانایی اداره بازار را دارد؟