جهادکشاورزی فقط در آرزوی افزایش تولید است| هزینه تولید هر کیلو عسل طبیعی ۱۱۰هزار تومان

صنعت زنبورداری کشور مانند بسیاری دیگر از بخش های صنعت کشاورزی و دامداری با چالش ها و مشکلات عدیده ای مواجه است. لذا زنبورداران خود متناسب با دانش و توانایی مالی و تجهیزاتی که دارند تنها سعی می کنند تولید خود را حفظ کنند تا شاید در آینده از سوی نهادهای دولتی مربوطه بخصوص وزارت جهاد کشاورزی برای سامان دادن به مشکلاتی همچون گرانی شکر به عنوان اصلی ترین نهاده، افزایش قیمت انواع داروها، سرمازدگی ها و خسارت های به جا مانده و غیره تدابیری بیندیشد. در راستای بررسی این مسائل گفتگویی با «شهرام دادگستر کارشناس، دکترای حشره شناسی گرایش زنبور عسل از دانشگاه تهران و محقق پژوهشگاه مرکز تحقیقات زنبور عسل چین پکن» انجام داده ایم.
شکر برای زنبورداری حکم دلار برای اقتصاد یک مجموعه را دارد که وقتی تغییر می کند روی کل صنعت زنبورداری به خصوص زنبوردارانی که عسل نیمه تغذیه ای تولید میکنند،  تاثیر می گذارد
*با توجه به اینکه  زنبورداران با چالش ها و مشکلات زیادی مواجه هستند. کمی در این خصوص توضیح بدهید که عمده ترین این مشکلات کدام است؟
 اگر تقسیم بندی کنیم بخشی از این مشکلات به خود زنبوردار و زنبورستان برمی گردد مثل آفات؛ درواقع بیماریهایی هست و هر سال هم ممکن است متغیر باشد یا در مناطق مختلف متفاوت باشد؛ به عنوان مثال در جنوب کشور پرنده ای به نام «مرغ زنبورخوار» داریم، در شمال زنبور عمدتا درگیر بیماری «نوزما» می‌شود و در مرکز کشور نیز آفتی به نام «کنه واروا» در زنبورستان ها شایع است. بنابراین این موارد جزو چالش هایی است که زنبوردار در زنبورستان درگیر آنها است.
یکسری چالش ها هم هست که به بحث اقتصادی و بازار تولید و فروش عسل و دیگر فرآورده ها مربوط می شود؛ در بحث بازار عسل معروف ترین چالش «شکر» است که زنبورداران به خصوص آنهایی که به اصطلاح «عسل نیمه تغذیه» تولید می کنند درگیر آن هستند. یعنی تغییر قیمت شکر باعث می‌شود قیمت عسل دائما تغییر کند در نتیجه شکر برای زنبورداری حکم دلار برای اقتصاد یک مجموعه را دارد که وقتی تغییر می کند روی همه چیز صنعت زنبورداری تاثیر می گذارد.
 بحث بعدی در بطن بازار است که در بازار عسل های تقلبی داریم و متاسفانه هیچگونه فرهنگ‌ سازی هم روی شناخت عسل طبیعی از تقلبی نشده است. در حالی که انتظار می رود مردم به عسلی که با قیمت های نامتعارف و پایین عرضه می شود و غیر استاندارد محسوب می شود اعتماد نکنند و حداقل بتوانند عسل طبیعی را از تقلبی تفکیک کنند. الان عسل های تقلبی موجود در بازار، زنبورداران را دچار چالش کرده است  و زنبورداران سردرگم هستند که آیا عسل طبیعی تولید کنند یا اینکه خود وارد فاز عسل های نیمه تغذیه ای شوند! که این امر نیز صنعت زنبورداری را به چالش می کشاند.
امسال تولید هر کیلوگرم عسل طبیعی برای زنبوردار بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار تومان تمام می شود
*عسل طبیعی در چه دامنه قیمتی در بازار عرضه می شود؟
بسته به کیفیت عسل و نوع گیاهی که تغذیه کرده است قیمت عسل متفاوت است و لذا برای قیمت عسل ملاک مشخصی وجود ندارد. با این وجود اگر عسلی کمتر از ۱۲۰ الی ۱۳۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم باشد قطعا عسل غیر طبیعی است چرا که امسال تولید هر کیلوگرم عسل طبیعی برای زنبوردار بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار تومان تمام می شود. البته باز هم تاکید می کنم الزاما گران بودن عسل طبیعی بودن آن را تضمین نمی کند.
*با توجه به چند نرخی بودن شکر، امسال این محصول با چه قیمتی به دست زنبورداران کشور می رسد؟
قیمت شکر امسال چند بار تغییر کرد به طوری که از اوایل سال از ۱۳ هزار تومان تا ۱۸ هزار تومان به صورت فله تحویل داده می‌شد و بنا بر فصل قیمت ها نوسان داشت. الان نیز فصلی است که زنبوردار بیشتر شکر مصرف می کند و لذا قیمت علاوه بر اینکه از سوی بازار بالا می رود به دلیل بالا رفتن تقاضا، در بازار نیز باز شاهد افزایش قیمت خواهیم بود. از سوی دیگر قیمت نهاده های دیگر مانند داروها نیز روندی افزایشی داشت امسال و همچنین هزینه های جابجایی امسال حداقل دو تا سه برابر افزایش داشت. این در حالی است که زنبورداران حرفه ای سالانه حداقل ۲ بار کندوهای خود را در مناطق مختلف جابجا می کنند و لذا حمل و نقل هزینه های سنگینی دارد.
وزارت جهاد کشاورزی تنها سعی دارد تولید عسل را افزایش دهد و فکری برای مراحل پس از تولید مانند فراوری، بسته بندی و فروش آن ندارد!
*در محصولی مانند عسل، به نظر می رسد فروش با قیمت مناسب همیشه چالش بوده است. چرا صنعت زنبورداری ما به سمت فروش های نوین نمی رود در حالی که عسل و دیگر فراورده های زنبور از محصولاتی است که فروش جهانی بالایی نیز دارد؟
یکی از چالش‌های مهم صنعت زنبورداری ما این است که فقط روی تولید تمرکز دارد و روی دیگر بخش های پس از تولید تمرکزی نبوده است. این در شرایطی است که دیگر محصولات کشاورزی مانند برنج، چای و غیره متقاضی زیاد دارد اما عسل چون محصولی نیست که جایگاه خاصی در سبد خانوار داشته باشد لذا زنبوردار  و دستگاه های متولی از جمله وزارت جهاد کشاورزی تنها تلاش دارند که تولید آن را بالا ببرند اما پس از تولید  زنبوردار در بحث فرآوری، بسته بندی و فروش آن با مشکل مواجه می شود.
*راهکار پیشنهادی شما برای رفع این مشکل چیست؟
یکسری NGO ها و اتحادیه های محلی و استانی باید با درجه بندی کردن محصولات زنبور عسل، خرید تضمینی انجام دهند و از سوی دیگر آنها روی بسته بندی و برچسب گذاری  محصولات و فراورده های زنبور عسل کار کنند. راه بعدی این است که خود زنبوردار به قدری روی بحث کیفیت محصول و  فروش اش مسلط باشد که بتواند آنچه تولید می کند را با یک درجه بندی و کیفیت بالاتر بفروشد و مشتری خاص خودش را پیدا کند.
تولید ما منسجم نیست لذا در بازار جهانی شاهد هستیم که مثلا بره موم ما از یک استان با استان دیگر فرق دارد؛  این امر برای کشورهای پیشرفته، خریداران بزرگ و شرکت های داروسازی  مطلوب نیست
*تحلیل شما از وضعیت و جایگاه محصولات و فراورده های تولیدی زنبور عسل ایران در بازارهای جهانی چیست؟ و ضعف ما در این حوزه چیست که جایگاهی در دنیا کسب نکرده ایم؟
از لحاظ کیفی محصولات زنبور عسل ایران از جمله بره موم، عسل، ژل رویال و غیره  جزو محصولات با کیفیت دنیا است و حتی در مسابقات جهانی نیز در سالهای مختلف رتبه های خوبی آورده است اما متاسفانه محصولات ایران در دنیا شناخته شده نیست؛ یعنی اگر در بازارهای خارجی عرضه می شود اصولا با برند کشورهای دیگر به خصوص ترکیه می رود و به ندرت محصولی از ایران با فرمولاسیون، برند و نام ایران در دنیا عرضه می شود.
به عبارت ساده تر، خودمان می‌دانیم و در تحقیقات، مقالات و کنفرانس ها هم تایید شده که محصولات باکیفیت داریم اما در دنیا شناخته شده نیستیم. چون کلا همتی برای شناخته شدن از سوی سازمان ها و ارگانهای مربوطه نبوده است. چون نمی توان انتظار داشت زنبوردار خُرد هزینه کند و یا برای کشورهای خارجی محصول ارسال کند به خصوص اینکه آزمایشات مربوطه بسیار هزینه‌بر است. لذا ارگان های ذیربط و شرکت‌های بزرگی که در این صنعت کار می کنند باید روی این موضوع کار کنند تا در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم.
مشکل دیگری که داریم این است که تولیدمان منسجم نیست در حالی که به عنوان مثال باید قادر باشیم بگوییم سالانه ۱۰ هزار تن بره موم با فلان کیفیت استاندارد تولید می کنیم که می تواند بخشی از بازار دنیا را در اختیار بگیریم. اما اینگونه نیست و این انسجام تولید توسط ارگان های ذیربط ایجاد نشده و در واقع در بازار جهانی شاهد هستیم که به عنوان مثال بره موم ما از یک استان با استان دیگر فرق دارد که این امر برای کشورهای پیشرفته، خریداران بزرگ، شرکت های دارو سازی و غیره مطلوب نیست.