طرح پژوهشکده انار شهرستان فردوس در سال ۱۳۸۵ و در سفرهای استانی دولت نهم مطرح شد که به تایید دانشگاه فردوسی مشهد هم رسید.
بعد از انتزاع شهرستان فردوس از استان خراسان رضوی و الحاق به استان خراسان جنوبی، طی نامه‌ای از هیات امنای دانشگاه فردوسی مشهد اعلام شد که چون فردوس به خراسان جنوبی ملحق شده باید پژوهشکده انار فردوس هم به دانشگاه بیرجند تحویل شود.
در نهایت سال ۱۳۹۲ این پژوهشکده با ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی تحویل دانشگاه بیرجند شد اما از آن سال تاکنون عملیات اجرایی در این پروژه انجام نشده و ساختمان موجود هم وضعیت مناسبی ندارد.
پژوهشکده‌ای که قرار بود در زمینه انار و تولید محصول کیفی به باغداران منطقه خدمات‌رسانی کند حالا خود نیازمند کمک است.
پژوهشکده انار ردیف بودجه مستقل ندارد
رییس دانشگاه بیرجند در سفر پنجم آبان امسال به فردوس و بازدید از ساختمان پژوهشکده انار، وضعیت این مجموعه را نامناسب توصیف کرد و گفت: این پژوهشکده از همان ابتدا با عنوان پژوهشکده انار مطرح شد ولی هیچ‌گونه ردیف اعتباری بودجه برای آن در نظر گرفته نشده است.
احمد خامسان افزود: با این حال دانشگاه فردوسی مشهد عملیات احداث ساختمان را آغاز کرد و با ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی در سال ۱۳۹۲ این پروژه به دانشگاه بیرجند محول شد.
وی گفت: به دلیل نداشتن ردیف بودجه مستقل نمی‌توان اعتباری برای تکمیل این پروژه تامین کرد، چراکه اعتبارات دانشگاه بیرجند بسیار محدود بوده و از اعتبارات دانشکده اقماری در فردوس نیز نمی‌شود هزینه‌ها را تامین کرد.
رییس دانشگاه بیرجند اظهار داشت: ۲۵۰ میلیون تومان برای حصارکشی این مجموعه به پیمانکار دادیم که به دلیل افزایش هزینه‌ها، پیمانکار پروژه را رها کرد.
وی با بیان اینکه ساخت پژوهشکده یک موضوع است و فعالیت آن موضوع مهمتری است افزود: تکمیل این پروژه ۲ تا سه میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که باید از محل اعتبارات استانی تامین شود یا از طریق پیگیری نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی ردیف بودجه مستقل بگیرد.
خامسان گفت: اگر این پروژه ردیف اعتباری مستقل بگیرد هر سال اعتباری برای آن تخصیص می‌یابد که می‌توان با به‌کارگیری نیروهای متخصص، این پژوهشکده را سرپا نگه داشت.
نماینده مردم: گرفتن ردیف بودجه را پیگیری می‌کنم
نماینده مردم فردوس، طبس، سرایان و بشرویه در مجلس شورای اسلامی در حاشیه همان بازدید خطاب به رییس دانشگاه بیرجند خواستار تکمیل این مجموعه شد و گفت: شما پژوهشکده انار را تکمیل کنید، من نیز در مجلس پیگیر ردیف‌دار کردن بودجه برای این پژوهشکده خواهم بود.
حجت الاسلام مجید نصیرایی درخصوص پیش‌بینی زمان اتمام پروژه گفت: این پروژه نباید بیشتر از این معطل بماند و باید تا پایان امسال هم ساختمان تکمیل شود و هم ردیف بودجه آن به سرانجام برسد.
مدیر برنامه، بودجه و تحول اداری دانشگاه بیرجند هم دلیل معطل ماندن پروژه پژوهشکده انار فردوس را نداشتن ردیف بودجه عنوان کرد و گفت: اعتبارات دانشگاه بیرجند محدود است و پروژه‌های دانشگاه را کفایت نمی‌کند.
محمد خراشادی‌زاده افزود: تنها راهکار برای تکمیل ساختمان این پژوهشکده پیگیری نماینده شهرستان یا سایر نمایندگان استان برای گرفتن ردیف اعتباری مستقل از طریق مجلس شورای اسلامی است.
وی گفت: طرح‌های توجیهی زیادی در این خصوص به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارسال کردیم اما از سمت دولت و نمایندگان استان حمایت و پیگیری خاصی انجام نشد.
تاثیرگذاری پژوهشکده در افزایش کمی و کیفی محصول
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان فردوس از آن جهت که بیشترین سطح زیر کشت انار در خراسان جنوبی مربوط به شهرستان فردوس است، وجود مراکزی مثل پژوهشکده یا ایستگاه تحقیقاتی که مختص انار باشد را ضروری دانست و گفت: فعالیت این گونه مراکز قطعا در عملکرد و کیفیت محصول تاثیرگذار خواهد بود.
موسی سلیمانی اضافه کرد: این شهرستان با ۲ هزار و ۱۰۰ هکتار سطح زیر کشت انار، سومین قطب تولید انار در کشور محسوب می‌شود و امسال به دلیل سرمازدگی فروردین و توفان مرداد، محصول انار ۴۰ درصد کاهش داشته است.
وی به دانه سفیدی انار در اکثر سال‌ها بعد از سال ۱۳۸۶ که باغات کف‌بر شدند، اشاره کرد و گفت: تغذیه و مسائل تغذیه‌ای باغات بسیار مهم است لذا وجود یک مرکز به عنوان پژوهشکده یا سایر مراکز قطعا در تولید محصول با کیفیت انار می‌تواند موثر باشد.
مدیر جهاد کشاورزی فردوس اظهار داشت: اگر کارشناسانی مختص این حوزه در پژوهشکده انار حضور داشته باشند و ارتباطاتی با کارشناسان خارج از کشور داشته باشیم و این ارتباط بین پژوهشکده و کشاورزان برقرار شود، به عنوان مرکز ترویج آموزش‌های لازم به کشاورزان می‌توانیم در تولید محصول با ارزش افزوده بالا بهتر عمل کنیم.
وی تاکید کرد: انار محصولی است که باید به‌موقع و هدفمند تغذیه و آبیاری شود تا به تولید محصولی کیفی کمک کند.
سلیمانی با بیان اینکه ۷۰ درصد سطح زیر کشت محصولات باغی شهرستان فردوس انار، پسته و زعفران است افزود: پژوهشکده انار می‌تواند هم به افزایش کمی و کیفی تولید و هم در رفع مشکلاتی که برای کشاورزان حادث می‌شود، کمک‌های زیادی داشته باشد.
نقش پژوهشکده در مبارزه با آفات
مدیر تولیدات گیاهی اداره جهاد کشاورزی فردوس درباره مزایای پژوهشکده انار بیشتر توضیح داد و در این زمینه آفت کرم گلوگاه را مثال زد.
سید ابوالقاسم عطاحسینی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: کرم گلوگاه با توجه به اینکه در سال‌های مختلف درصد خسارت مختلفی به باغات انار وارد کرده، این پژوهشکده می‌تواند با انجام کار تحقیقاتی روش‌های مقابله با آن را بررسی و به کشاورزان ارایه کند.
وی با بیان اینکه تحقیقات و پژوهش مقدمه موفقیت در تولید است افزود: با توجه به اینکه در مدیریت جهاد کشاورزی کارها به‌صورت اجرایی است، توصیه‌هایی که به کشاورزان ارایه می‌شود همگی از مراکز تحقیقاتی و پژوهش‌هایی است که توسط پژوهشگران حاصل می‌شود.
مدیر تولیدات گیاهی اداره جهاد کشاورزی فردوس اظهار داشت: کار تحقیقاتی به‌صورت عملی و در عرصه برای کشاورز بسیار اهمیت دارد.
وی گفت: با توجه به اینکه ۱۱ رقم انار در شهرستان فردوس وجود دارد و اکثر این ارقام تک درخت است، اگر روی این موضوع تحقیق شود، می‌توان در این میان ارقامی را پیدا کرد که تولید بیشتری داشته باشند و روش‌های افزایش تولید در پژوهشکده انار بررسی و در اختیار کشاورزان قرار گیرد.
عطاحسینی گفت: با توجه به اینکه پژوهشکده انار زیر نظر دانشگاه است، در زمینه فنی، خاک‌شناسی، حاصلخیزی و تغذیه گیاهان، حرس، کوددهی و ارقام انار، آفات به‌خصوص کرم گلوگاه و سایر موارد می‌تواند مفید و راهگشا باشد.
وی افزود: اگر این پژوهشکده در زمینه پژوهش‌های بازاری به‌ویژه صادرات، بازاررسانی و اقتصاد انار ورود پیدا کند، فعال شدن چنین پژوهشکده‌ای حتما در کار مدیریت جهاد کشاورزی و کشاورز گشایشی ایجاد خواهد کرد.
مدیر تولیدات گیاهی اداره جهاد کشاورزی فردوس بیان کرد: انار "شیشه کپ" به عنوان ارقام برتر صادراتی مطرح است و طبیعتا همه مردم انتظار دارند که در فردوس اطلاعات علمی خوبی در مورد این ارقام موجود باشد که همگی می‌تواند نتیجه پژوهش‌هایی باشد که در این پژوهشگاه به ثمر می‌رسد.
فعال شدن پژوهشکده‌های محصولات استراتژیک خراسان جنوبی از جمله انار جزو تاکیدات و مصوبات سفر رییس جمهور در سفر ۱۹ شهریور امسال به این استان بوده است که تحقق آن همت و تلاش مضاعف مسوولان شهرستان و استانی را می‌طلبد.
این پژوهشکده می‌تواند با انجام کارهای تحقیقاتی روی محصولات با ارزش افزوده بالا، درخصوص سایر محصولات استان نیز کار تحقیقاتی انجام دهد و خراسان جنوبی در تولید محصولات با کیفیت مثل انار، زرشک، عناب و پسته به جایگاه واقعی خود برسد.
خراسان جنوبی ۱۱ شهرستان دارد و مرکز شهرستان فردوس در ۲۰۰ کیلومتری شمال بیرجند است.