در روزهای اخیر روزنامه‌های منتقد دولت با تیترهایی همچون فاجعه در وزارت جهادکشاورزی از یک تخلف بزرگ خبر داده‌اند. پای مسئولان ارشد دستگاه قضا نیز به موضوع باز شده و دستور شفاف‌سازی در این باره داده شده است.
اما اصل قضیه چیست؟
در اوایل سال جاری که دولت قصد حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی را داشت، شرکت‌های وابسته به اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دامی به‌ویژه دو گروه معروف که بیشترین ارز ۴۲۰۰ تومانی را در ۴ سال گذشته برای واردات نهاده‌ها دریافت کرده‌اند، چندین محموله نهاده‌های وارداتی خود را در بنادر نگه داشتند و اقدام به ترخیص نمی‌کردند.
فعالان بازار درباره اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دامی و دو گروه معروف واردات نهاده اطلاعات کافی دارند که آنها در زمان تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی، عمدتا شرکت‌های مرتبط با خود را برای دریافت ارز به دولت وقت معرفی می‌کردند. بدین ترتیب این گروه‌ها انحصار بسیار قدرتمندی در واردات نهاده ایجاد کرده‌اند و با اعتباری که نزد شرکت‌های بزرگ صادراتی جهان هم به دست آورده‌اند اجازه فعالیت به رقبای کوچکتر را هم نمی‌دهند. اعتبار آنها در بازارهای صادراتی، هم‌اکنون حتی از شرکت‌های دولتی همچون شرکت بازرگانی دولتی یا شرکت پشتیبانی امور دام نیز بیشتر است که نتیجه توجه ویژه دولت قبل به آنها است.
هدف آنها از عدم ترخیص محموله‌های نهاده در اوایل سال جاری هم مشخص بود، منتظر بودند تا ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شود و محموله‌های خود را به بازار عرضه نکنند تا قیمت بالاتر برود و سود بیشتری به جیب بزنند.
قرارگاه امنیت غذایی وزارت جهادکشاورزی برای بر هم زدن سناریوی این دو گروه قدرتمند، از یک شرکت خصوصی دیگر به نام آریوتجارت دعوت می‌کنند که برای واردات نهاده به دولت کمک کند. سازمان تعاون روستایی نیز از طرف وزارت جهادکشاورزی به عنوان طرف قرارداد این شرکت مشخص می‌شود.
این شرکت در شرایط تحریمی اوایل دهه ۹۰ در دولت دهم، در رفع مشکل کمبود نهاده سابقه مثبتی داشت و در سال‌های اخیر نیز در بازار روسیه فعالیت داشته است. به همین دلیل تصمیم گرفته می‌شود ۱.۲ میلیون تن نهاده (ذرت، جو و ...) توسط این شرکت از روسیه خریداری شود.
برای تسریع در کار، چند تن از ایرانیان مقیم روسیه که از نیروهای وابسته به انقلاب هستند، بدون هیچ چشمداشت مالی و صرفا با توجه به ارتباطاتی که از قبل داشته‌اند، به کمک وزارت جهادکشاورزی و شرکت آریوتجارت می‌آیند و با صادرکننده اصلی نهاده‌ها در روسیه ارتباط گرفته می‌شود و توافقات برای تامین فوری ۱.۲ میلیون تن نهاده برای ایران انجام می‌گیرد.
صادرکننده اصلی نهاده‌ها در روسیه وقتی مطلع می‌شود که یک وزارتخانه دولتی پشت کار است و پرداخت پول نیز قرار است سریعا انجام بگیرد، حاضر به همکاری می‌شود و ۱.۲ میلیون تن نهاده به ایران را در اولویت تحویل قرار می‌دهد.
ضمن آن که به علت بحران جهانی غذا و کمبود نهاده در بازارهای جهانی، دولت روسیه به این شرکت معروف، فقط مجوز صادرات ۳ میلیون تن نهاده را داده بود که با رایزنی‌های انجام‌شده و روابط حسنه دو کشور، این شرکت می‌پذیرد ۱.۲ میلیون تن از سهمیه خود را فقط به ایران بفروشد.
این شرکت با اتکا به این که طرف حسابش یک دستگاه دولتی ایران است بدون دریافت پول پیش، اقدام به تامین مرحله اول نهاده‌ها کرده و آن را به ایران ارسال می‌کند.
جریان‌سازی غول‌های انحصارگر بازار نهاده
اما در همان زمان در ایران متاسفانه اتفاقات دیگری افتاده است. ماجرا این است که پیش‌فروش محموله‌های نهاده در سامانه بازرگاه در اوایل سال جاری، با این امید انجام شد که محموله‌های خریداری‌شده توسط آریوتجارت و چند شرکت دیگر سروقت مقرر به کشور می‌رسد و عده‌ای از تولیدکنندگان نیز آن را می‌خرند که پول مذکور هم در حساب وزارت جهاد است.
از طرف دیگر، دو گروه قدرتمند در حوزه واردات نهاده با اطلاع از این موضوع، بیکار ننشسته‌اند. آنها با بهره بردن از دو نفر از کارکنان اخراجی شرکت آریوتجارت، تلاش می‌کنند این موضوع را به حاشیه ببرند. دو نفر از کارکنان اخراجی شرکت آریوتجارت با اطلاعات نادرستی که می‌دهند، سبب شدند این تصور ایجاد شود که آریوتجارت فساد عظیمی انجام داده است.
با ایجاد حواشی در داخل، پرداخت پول محموله‌های خریداری‌شده توسط شرکت آریوتجارت دچار تاخیر می‌شود و شرکت صادرکننده نیز از بدقولی ایرانیان شاکی شده و بخشی از محموله‌ها را به خریداران سایر کشور می‌فروشد.
اما مشکلاتی که در بالا ذکر شد سبب تاخیر در رسیدن محموله‌ها شده است و اینگونه در رسانه‌ها القا شده که شرکت واردکننده، از تولیدکنندگان پول گرفته و محموله‌ای هم وارد نکرده است. اما همانطور که ذکر شد پول واریزی تولیدکنندگان در سامانه بازرگاه، به حساب وزارت جهاد واریز شده و ارتباطی با شرکت آریوتجارت ندارد. از سوی دیگر، در زمینه تامین ارز نیز تاکنون یک دلار ارز به شرکت مذکور اختصاص نیافته است و نامه وزیر جهادکشاورزی به بانک مرکزی، برای مساعدت با شرکت آریوتجارت بوده و به معنای پرداخت ارز نیست و اساسا عملی نشده است.
اما چرا گروه‌های انحصارگر از این اقدام وزارت جهادکشاورزی بیمناک شدند؟
واردکنندگان اصلی نهاده به کشور به صورت روال سنتی، از آمریکای لاتین اقدام به خرید نهاده می‌کنند. در حالی که آریوتجارت قصد داشت از روسیه خریداری کند. اتخاذ این سیاست صحیح در دولت سیزدهم فاصله بین بارگیری تا دریافت بار در بنادر را از ۴۵ روز به ۳ روز کاهش می دهد که نقش مهمی در امنیت غذایی داشته و ابزاری قوی برای تنظیم بازار در اختیار کشور قرار می‌دهد.
قیمت امروز محموله های جو ورودی از مبادی جنوب کشور ۴۸۰ یورو در هر تن می باشد. این در حالی است که قیمت هر تن جوی وارداتی از روسیه ۳۸۰ یورو تمام می‌شود. این اختلاف قیمت هر چند باعث ناراحتی شرکت‌هایی خواهد شد که بصورت سنتی اقلام کشور را تاکنون از مبدا امریکای لاتین تامین نموده‌اند، اما در حجم واردات بالا، عایدات و صرفه‌های میلیارد دلاری برای کشور به همراه خواهد داشت.
با توجه به اینکه متقاضیان عمده نهاده‌ها در نوار شمالی کشور فعالیت دارند، ورود این اقلام از مرزهای شمالی هزینه حمل بار و تحویل به مصرف کننده را به شدت کاهش خواهد داد.
اکنون به نظر می رسد صرفه اقتصادی و همچنین دورنمای جذاب این راهبرد برای توسعه تجارت کشور باعث نگرانی واردکنندگان انحصارگر شده و با سنگ اندازی در این مسیر در صدد غبارآلودگی فضا هستند. این جریان تلاش دارد تا از یک سو ساختار حاکمیت را از حضور در بازار روسیه پشیمان کرده و از سوی دیگر، طرف‌های روس را با تصویری از بدعهدی ایرانیان به کشورهای دیگری متمایل کند.
این شرکت در اطلاعیه‌ای متعهد شده که نهاده‌های موردنیاز را در اسرع وقت تهیه کند و تاکنون نیز بیش از ۱۰۰ هزار تن آن وارد کشور شده است.
شفاف‌سازی شرکت آریو تجارت سهیل در خصوص تأمین نهاده‌های دامی
«محمود شرقی» مدیر اجرایی شرکت آریو تجارت سهیل در مصاحبه با خبرنگار اقتصادی ایرنا در خصوص فرایند تأمین کالاهای اساسی و نهاده‌های دامی گفت: شرکت آریو تجارت سهیل مانند سایر شرکت‌ها ثبت‌شده و کارت بازرگانی دارد و سالیان سال است که کار بازرگانی انجام می‌دهد. مدیران اجرایی شرکت ۲۰ سال سابقه کاری در شرکت‌های مختلف دارند و چندین هزارتن واردات کالاهای اساسی و نهاده‌های دامی و صادرات مواد نفتی و پتروشیمی داشته‌اند.
وی اضافه کرد: از انتهای سال گذشته که دولت تصمیم داشت ارز ترجیحی را بردارد از همه شرکت‌ها دعوت به همکاری کرد و شرکت آریو تجارت هم پیشنهاد داد که برخی کالاها را می‌توانیم تأمین کنیم. ما پیشنهاد دادیم از شمال کشور چون فاصله بنادر روسیه تا بنادر شمالی ما سه روز است عمده کالاها به خصوص نهاده‌های دامی را از روسیه تأمین کنیم.
وی افزود: شرکت کشتیرانی ایران همکاری خوبی کرد و تقریباً ۱۶ کشتی در دریای خزر در اختیار ما قرار داد و از سوی دیگر با دو شرکت بزرگ روسی قرارداد ۶۰۰ هزار تن برای جو و ذرت (۳۰۰ هزار تن جو و ۳۰۰ هزار تن ذرت) و یک قرارداد دیگر ۶۰۰ هزار تنی (کالاهای اساسی مانند روغن) امضا کردیم.
وی افزود: برای اجرای این قراردادها، سازمان توسعه تجارت، وزارت امور خارجه و سفارت ما در روسیه همکاری کردند و قراردادها منعقد شد و بلافاصله اولین کشتی از بنادر شمالی بارگیری شد و هفته بعد از آن هم با همت مدیران کشتیرانی خزر ۱۶ کشتی حمل کالاها را شروع کردند.
وی افزود: علاوه بر خرید محموله‌ها از کشور روسیه ما قرارداد خرید ۳۰۰ هزارتن کنجاله سویا با انجمن روغن‌کشی هندوستان امضا کردیم. برای اینکه توازن را برقرار کنیم و بتوانیم از بنادر جنوبی بار داشته باشیم و رابطه‌مان را با کشورهای امریکای جنوبی قطع نکنیم ۱۶۶ هزار تن کنجاله سویا از برزیل خریداری کردیم و دو محموله ذرت ۷۷ هزار تنی و ۶۶ هزار تنی از کشور برزیل امضا کردیم.
شرقی با بیان این که مجموع قراردادهای ما یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن نهاده دامی و روغن خام بوده است، افزود: یک سنت ارز هم از بانک مرکزی دریافت نکردیم. علیرغم همه این اتفاقات ما از ۴۰ روز گذشته بارگیری را شروع کردیم و داریم توزیع می‌کنیم. محموله‌های جنوب کشور منتظر تخصیص ارز به فروشندگان است تا ترخیص شود. البته موضوع مشکل‌ساز عدم به موقع تأمین ارز است اما محموله‌ها را اعلام کردیم و مستنداتش موجود است.
وی افزود: در دولت قبل اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دامی با دولت توافق کرده بود و هر کسی اینها معرفی می‌کردند ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت می‌کرد. همان‌ها هم‌اکنون علیه شرکت ما حاشیه‌سازی کردند. خیلی از این شرکت‌ها در سالیان گذشته ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت می‌کردند و کالایی وارد نکردند و رفع تعهد نکردند.
وی گفت: مبلغ مندرج در نامه‌ای که وزیر جهاد کشاورزی، شرکت ما را برای تخصیص ارز معرفی کرده است ۷۳۶ میلیون یورو بود که بالای ۵۰۰ میلیون یورو برای تخصیص ارز روغن خام بوده که بخشی از روغن واردشده و مابقی در حال وارد شدن به کشور است، حتی برای همان نامه تخصیص ارز انجام نشده است.