آن طور که مرکز آمار ایران می‌گوید قیمت شیر پاستوریزه ۱۰۰۰ میلی لیتری، خامه پاستوریزه ۲۰۰ گرمی، ماست پاستوریزه ۱۰۰۰ گرمی، دوغ پاستوریزه ۱۵۰۰ میلی لیتری، پنیر ایرانی ۵۰۰ گرمی و کره ۱۰۰ گرمی از اردیبهشت تا خرداد سال جاری به ترتیب ۴۹.۹ درصد، ۱۸.۹ درصد، ۵۲.۴درصد، ۲۹.۵ درصد، ۵۵.۷ درصد و ۴۷.۵ درصد رشد داشته است که بیشترین میزان افزایش متعلق به پنیر ایرانی ۵۰۰ گرمی با رشد ۵۵ درصدی است.
بدیهی است که با افزایش قیمت ماده‌اولیه محصولات لبنی یعنی شیرخام از ۶۴۰۰ تومان به ۱۲ هزارتومان، قیمت محصولات نهایی هم افزایش می‌یابد اما آیا این افزایش قیمت فقط مختص به افزایش قیمت شیرخام است؟ افزایش قیمت شیر چند درصد بر قیمت محصول نهایی اثر گذاشته است؟ لبنیات قرار است تا چه میزان رشد قیمت داشته باشد و آیا با این شتاب صعودی مصرف‌کننده می‌تواند لبنیات را در سبد غذایی خود پررنگ کند؟
محمدرضا بنی‌طبا، سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی در گفت‌وگو با ایسنا در پاسخ به چرایی این افزایش قیمت گفت: گزارشی که توسط مرکز آمار درباره مقایسه افزایش قیمت محصولات لبنی در اردیبهشت و خرداد سال جاری منتشر شده، قرین صحت است و نشان از تاثیر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی بر قیمت کالاهای اساسی و افزایش هزینه سبد خانوار دارد. در صنعت لبنیات افزایش قیمت شیرخام از ۶۴۰۰ تومان به ۱۲ هزار تومان باعث شد تا صنعت لبنیات و کارخانه های لبنی برای حمایت از دامداران و از بین نرفتن ذخایر دام سنگین کشور ۴۰۰۰ میلیارد تومان در ماه و سالانه قریب به ۵۰ هزار میلیارد تومان افزایش سرمایه گردش را تحمل کنند.
۹۰ درصد قیمت شیرکیسه‌ای تابع قیمت شیرخام است
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی اضافه کرد: در حوزه محصولات لبنی نیز از آنجا که قیمت شیرخام قریب به ۹۰ درصد افزایش یافت، محصولات لبنی نیز دچار افزایش قیمت شدند. در واقع میانگین ضریب تاثیر شیرخام بر محصولات لبنی چیزی حدود ۷۰ درصد بوده که البته بسته به نوع محصولات متفاوت است. مثلا شیرکیسه ای بیش از ۹۰ درصد قیمت تابع شیرخام است.
وی تصریح کرد: سایر هزینه های تولید نیز در کنار شیرخام افزایش داشته است. از جمله حقوق و دستمزد (۵۷ درصد)، مواد پتروشیمی (۲۵ درصد)، هزینه حمل (۳۵ درصد) و سایر اقلام مانند شکر، استاترها و غیره (۵۵ درصد) افزایش قیمت را تجربه می‌کنند. گناه این افزایش هزینه‌ها حتما بر دوش تولیدکننده نیست و تبعات ناشی از تصمیم سیاست گذاران کشور است.
قیمت چربی از ۸۰ هزار تومان به ۱۵۰ هزارتومان رسیده
به گفته وی در کنار قیمت شیرخام که از ۶۴۰۰ تومان به ۱۲ هزارتومان رسید قیمت چربی نیز از حدود ۸۰ تومان به ۱۵۰ تومان افزایش یافت که در قیمت محصولات لبنی به طور عام و به‌طور خاص در محصولاتی مانند خامه و کره حیوانی موثر است. همچنین در کالاهایی مانند پنیر که ضریب بیشتری از مصرف شیرخام (هر پنج کیلو شیرخام و یک کیلو پنیر) را به خود اختصاص می‌دهند، افزایش قیمتها محسوس‌تر است.
بنی طبا ابراز کرد: اخیرا نامه‌ای از سوی معاون وزیر جهاد کشاورزی به انجمن ارسال شده که تولیدکنندگان محصولات لبنی را ملزم به اختصاص ۵۰ درصد شیرخام دریافتی به چهار قلم کالای قیمت گذاری شده با نرخ تثبیتی (شیر کیسه ای کم چرب ۹۰۰ گرمی، شیر بطری کم چرب یک لیتری، ماست ست ساده کم چرب ۲.۵ کیلویی و پنیر یو اف نسبتا چرب ۴۰۰ گرمی) می‌کند. تاکید می‌کنیم که این عدد غیرکارشناسی بوده و بدون مشارکت و کسب نظر از تولیدکنندگان احصا شده است.
وی با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی در تلاش است که از جیب تولیدکننده یارانه بدهد، گفت: انجمن صنایع لبنی طی نامه ای عدم امکان تحقق این عدد و تبعات منفی ناشی از آن بر تولید را به این وزارتخانه انعکاس داده و پیشنهادات اصلاحی خود را ارائه کرده است. به طور کلی دولت زمانی می‌تواند قیمت تثبیتی برای کالای تولیدکنندگان اعلام کند که یا یارانه‌ای به کالا اختصاص داده باشد یا عدم‌النفع تولیدکننده را پرداخت کند. هیچ‌کدام از این دو حالت اتفاق نیفتاده است و حتی درباره چهار قلم کالایی که نرخ تثبیتی آن اعلام شده، هیچ مصوبه ای ندارد و قیمتی به‌طور رسمی به کارخانه‌ها و صنعت لبنیات اعلام نشده است.
سود توزیع کننده و عرضه کننده کالا نادیده گرفته شده
وی در ادامه گفت: فارغ از ایراد قانونی به اعلام نرخ تثبیتی، کارخانه‌ها پذیرفتند که در شرایط کنونی برای کمک به دولت در اجرای طرح مردمی سازی یارانه ها، چهار قلم کالای لبنی را با قیمت تثبیتی عرضه کنند اما اتفاقی که در عمل افتاد این بود که قیمتهای کارشناسی شده این چهار قلم کالا در ستاد تنظیم بازار با کنار گذاشتن نظرات کارشناسی شکسته شد و عملا سود توزیع کننده و عرضه کننده در این کالاها نادیده گرفته شد. در واقع آنچه تحت عنوان عدم تولید مکفی این چهار قلم کالا از سوی بازرسی وزارت جهاد اعلام شده اتهامی نارواست که ناشی از عدم سفارش این محصولات از سوی عرضه کنندگان است، نه خودداری تولیدکنندگان از تولید این کالاها.
چون حاشیه سود برخی محصولات پایین است فروشگاه‌های سفارش نمی دهند
بنی طبا با بیان اینکه تولیدکننده تابع سفارش و تقاضایی است که از بازار دریافت می‌کند، افزود: ویزیتورهای شرکت های لبنی وقتی به خرده فروشی ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای دریافت سفارش کالا مراجعه می‌کنند، این چهار قلم کالا کمتر در سبد سفارش عرضه کنندگان قرار دارد و دلیل آن حاشیه سود پایین این کالاها برای فروشگاه هاست. به‌طور مثال در شیر کیسه ای سود مغازه‌دار کمتر از ۱۵۰۰ تومان است؛ در حالی که سایر شیرهای بطری (به استثنای بطری کم چرب که در فهرست تثبیتی قرار دارد) سود مغازه دار حدود ۳۵۰۰ تومان است. نتیجه اینکه طبیعی است مغازه دار و فروشگاه های زنجیره ای تمایل بیشتری داشته باشند که به جای دریافت محصولات تنظیم بازاری با سود ۱۰ درصد، محصولاتی با حاشیه سود ۱۵ درصد به تولیدکننده سفارش دهند و توزیع کنند.
سفارش دهند تولید می‌کنیم
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی در پایان گفت: راه حلی که انجمن صنایع لبنی از سال گذشته به وزارت جهاد پیشنهاد داده بود و با بی پاسخ ماندن آن در روزهای گذشته طی نامه‌ای به معاون اول رئیس جمهور، وزیر صمت، وزیر جهاد و معاونان این دو وزارتخانه دوباره ارائه کرده، این است که این چهار قلم کالای با نرخ تثبیتی از سوی فروشگاه های زنجیره ای توزیع شود. به این ترتیب که مسئولان دو وزارتخانه صمت و جهاد با تسهیل‌گری میان کارخانه‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای، فروشگاه‌ها را متقاعد کنند که در فهرست سفارشات روزانه خود، درصدی از این کالاها را قرار دهند تا به‌قدر کفایت و نیاز جامعه این کالاها از طریق فروشگاه‌های زنجیره ای عرضه شود. طبیعی است که اگر میزان سفارش فروشگاه‌ها به بیش از ۵۰ درصد هم برسد، ظرفیت تولید آن طبق شرایطی که به مسئولان اعلام شده، قابل انجام است ولی اگر میزان سفارش تولید کالا کمتر از عدد فوق بود، تولیدکنندگان نمی‌توانند فروشگاه را مجبور کنند که کالاهایی که سفارش نداده‌اند را دریافت و هزینه آن را به تولیدکنندگان مسترد کنند.