شاید بتوان گفت یکی از فرصت‌های تجارت دنیا برای کشورهای اسلامی و خاصه ایران، بازار جهانی صنعت حلال است. بازاری که تا سال گذشته میلادی حدودی ۱۱۹ میلیارد دلار گردش مالی داشت و برآورد می‌شود تا سال ۲۰۲۷ این میزان به بیش از دو هزار میلیارد دلار برسد.
در حال حاضر بیش از دو میلیارد مسلمان در سطح جهان زندگی می‌کنند و این جمعیت همچنان روبه افزایش است و همین امر باعث می‌شود نیاز به گسترش صنعت حلال بیشتر حس شود؛ اما متاسفانه باوجود این بازار میلیاردی، ایران نتوانسته سهمی را از آنِ خود کند و مسئولان از سهم تقریبا صفر ایران در این بازار خبر می‌دهند.
برخی از کارشناسان معتقدند که شاید باتوجه به اینکه مسئله امنیت غذایی، یکی از اولویت‌های ایران است، بنابراین ما نتوانیم در این حوزه حرفی برای گفتن داشته باشیم، بنابراین می‌بایست در دیگر حوزه‌ها که پتانسیل و دانش آن را داریم، وارد شویم که حوزه دارو و واکسن یکی از این موارد است.
مدتی است که جمعی از کارشناسان اقدام به تاسیس شرکتی دانش‌بنیان تحت عنوان موسسه کیفیت رضوی کرده و در این شرکت بر روی طرح‌های پژوهشی صنعت «طیب» که گستره فعالیت آن وسیع‌تر از صنعت «حلال» است کرده‌اند.
صنعتی که به گفته آنان جامع‌تر از صنعت «حلال» است، بنابراین جمعیت بیشتری و حتی غیرمسلمانان را مخاطب قرار می‌دهد.
به همین منظور با ایمان اسدی، مدیرعامل شرکت دانش بنیان کیفیت رضوی در خصوص وضعیت این صنعت و اینکه چه زمانی وارد فاز تجاری خواهد شد به گفت‌وگو نشستیم.
ایمان اسدی ابتدا در رابطه با وضعیت گردش مالی صنعت حلال اظهار کرد: گردش صنعت حلال در سال ۲۰۲۱، ۱۱۹.۴میلیارد دلار، در بخش دارو ۱۳۲ میلیارد دلار و در بخش آرایشی- بهداشتی ۸۱ میلیارد دلار بوده است و پیش‌بینی می‌شود از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۷ مجموع صنعت حلال ۱۱.۴ درصد در بخش اقتصادی رشد داشته باشد.
وی با بیان اینکه ظرفیت کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا از تجارت صنعت حلال ۴۴۱ میلیارد دلار برآورد شده است، تصریح کرد: همچنین ظرفیت شرق آسیا در بحث تجارت حلال ۲۳۸ میلیارد دلار برآورده شده است.
اسدی موارد تجاری صنعت حلال را صدور گواهی و تمدید آن، اعطای نمایندگی و مراودات اقتصادی برشمرد و گفت: مالزی در سهم اقتصادی این صنعت رتبه نخست را دارد و ترکیه، امارات، عربستان و مصر هم در رتبه‌های بعدی جای دارند.
مدیرعامل شرکت دانش بنیان کیفیت رضوی با بیان اینکه حتی کشورهایی نظیر چین، تایلند و سنگاپور هم به این صنعت وارد شدند، ابراز کرد: حتی کشورهایی نظیر آمریکا و برزیل هم به صنعت حلال وارد شده و رشد کرده‌اند.
سهم ناچیز ایران در تجارت صنعت حلال
وی با تاکید بر اینکه ایران سهم بسیار ناچیزی در این صنعت دارد، درخصوص ناچیز بودن سهم ایران در صنعت حلال، ابراز کرد: در ایران حلال بودن پیش‌فرض همه چیز است و باتوجه به اینکه حلال بودن پیش فرض بوده، بنابراین هیچگاه وارد عرصه برند سازی نشده است.
اسدی ادامه داد: برای ایران توصیه‌ای که وجود دارد این است که در حوزه غذا نمی‌تواند با این کشورها رقابت کند؛ اما بیشترین قدرتی که در بحث حلال می‌تواند داشته باشد در بخش واکسن، دارو و ژلاتین است و این هم به دلیل رشد علمی است که در این خصوص طی سالیان اخیر داشته است.
جامعیت صنعت طیب از حلال بیشتر است
مدیرعامل شرکت دانش بنیان کیفیت رضوی در ادامه سخنان خود به مسئله نشان طیب اشاره و دررابطه با تفاوت حلال و طیب، اظهار کرد: معتقدیم هر آنچه که حلال باشد لزوما طیب نیست؛ اما هرآنچه که طیب باشد حتما حلال هست.
وی با بیان اینکه حلال آن چیزی است که باید باشد و واجب هست؛ اما طیب به معنی خوب است، بنابراین به لحاظ مفهومی طیب برتر است، تصریح کرد: جامعیت طیب از حلال بیشتر است و به طور کلی برای اینکه موضوع و یا محصولی طیب باشد یکی از وجوه آن حلال بودن است.
اسدی تاکید کرد: طیب مانند چتری است که یکی از ویژگی‌های آن حلال بودن است، سلامت محصول، اصالت(بومی، اصل و خالص بودن)، برکت(دارا بودن ارزش افزوده غذایی، ارزش افزوده اقتصادی، ارزش افزوده اجتماعی و تجارت منصفانه) و جذابیت(هم در محصول و هم بسته بندی) از دیگر الزامات بوم کیفیت طیب است.
غذا، دارو و محصولات آرایشی، بیشترین سهم را در صنعت حلال دارد
وی با بیان این نکته که حوزه فعالیت حلال در بخش‌های غذا، دارو، محصولات آرایشی- بهداشتی، گردشگری، تجارت الکترونیک، مد و لباس، صنایع دستی و هنر و رسانه و سرگرمی است، تصریح کرد: با این تفاوت که در صنعت حلال تمرکز اصلی در حوزه غذا بوده و چند سالی است که به حوزه‌های دارو و محصولات آرایشی- بهداشتی و گردشگری هم وارد شده است و این موارد در اقتصاد حلال بیشترین سهم را دارند.
اسدی خاطرنشان کرد: طیب علاوه بر اینکه درنظر دارد تمامی این موارد را پوشش دهد، بر موارد مانند سازمان طیب، حوزه محصولات(غذایی، کشاورزی، آرایشی- بهداشتی، فرهنگی، دارو و لباس) وخدمات هم توجه دارد.
وی ادامه داد: نحوه ارزیابی و اعطای گواهی به تمامی موارد گفته شده یکی دیگر از تفاوت‌های حلال و طیب بودن محصول و یا خدمت است، افزود: در بحث حلال دو حالت بیشتر وجود ندارد یک محصول و یا خدمت یا حلال است و حلال نیست؛ اما در بحث طیب بودن با طیفی از رتبه‌بندی‌های تعهد به طیب مواجه هستیم.
مدیرعامل شرکت دانش بنیان کیفیت رضوی اضافه کرد: ما در طیب زیرنشان‌هایی را تعبیه کرده‌ایم به این معنا که چنانچه تولیدکننده و یا ارائه دهنده خدمت در یکی از بخش‌های(حلال بودن، سلامت محصول، اصالت، برکت و جذابیت) بیشترین تلاش را داشته باشد به طور مثال برای او نشان رعایت حقوق مشتری اعطا می‌شود.
وی در پاسخ به این پرسش که باتوجه به گستردگی بحث طیب آیا می‌توان قابلیت اجرایی برای آن متصور شد، گفت: از سال ۹۷؛ ۲۰ طرح پژوهشی در حوزه‌های مختلف به منظور بررسی قابلیت اجرایی شدن، انجام دادیم که نتیجه این طرح‌ها این بود که الگوی طیب در تمامی موارد گفته شده با رعایت ملاحظات حوزه‌ها، قابلیت پیاده سازی دارد؛ اما آیا قابلیت تجاری شدن را هم دارد؟ که به لحاظ میدانی تست‌هایی انجام شد و به نتایج مثبت رسیدیم.
اسدی با بیان اینکه سه مرحله دانش، تست میدانی و تجارت را برای توسعه طیب پیش‌بینی کردیم، خاطرنشان کرد: همان طور که مالزی ابتدا از غذا شروع کرد و بازار را به دست آورد و در نهایت وارد سایر حوزه‌ها شد، طبیعتا در طیب هم همین مسیر را خواهیم رفت.
در حال انتخاب مصادیق حضور تجاری طیب هستیم
وی اضافه کرد: آنچه که امروز بر روی آن متمرکز هستیم این است که با توجه به وسعت بازار، اولویت ورود طیب در کدام یک از حوزه‌ها باید باشد؛ اما به این معنا نیست که مانند حلال از غذا آغاز می‌کنیم، ممکن است ابتدا وارد بحث خدمات شویم. به طور کلی در حال حاضر در حال انتخاب مصادیق حضور تجاری طیب هستیم.
اسدی با اشاره به اینکه حداکثر در سال ۱۴۰۲ فاز تجاری طیب را در یک و یا چند حوزه آغاز خواهیم کرد، تصریح کرد: مطالعه‌ای را دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران درخصوص بین‌المللی شدن موسسه کیفیت انجام داده و به این نتیجه رسیده که باتوجه به جامعیت داشتن دامنه طیب که هم افراد مسلمان و هم غیرمسلمان را شامل می‌شود، می‌توانیم این پیش بینی را داشته باشیم که با سیری از زمان، دامنه اقتصادی طیب در رقابت مناسبی با حلال قرار گیرد.
وی اضافه کرد: برند حلال با چند دهه فعالیت و حمایت‌های نخست وزیر این کشور در حال حاضر به این نقطه رسیده، بنابراین انتظار ما این است که نشان طیب با توجه به جامعیت داشتن و داشتن تجربه حلال، در زمان کمتری به موفقیت‌های نشان حلال برسد.