پسته از اصلی ترین محصولات کشاورزی صادراتی ایران است که از نظر طعم، مزه و کیفیت قابل رقابت با محصولات دیگر کشورها است. در واقع اگرچه از نظر حجم تولید پسته صادراتی ایران به میزان پسته صادراتی کشوری همچون ایالات متحده نیست اما از نظر کیفی تفاوت فاحشی دارد و مشتریان خاص خود را دارد.
جایگاه جهانی ایران در تولید و صادرات پسته
بر اساس آنچه سازمان فائو ارائه کرده است در حوزه صادرات پسته ایران در جایگاه دوم جهان جای دارد. به این معنا که در سال زراعی ۲۰۲۱-۲۰۲۲ کشورهای «ایالات متحده، ایران، ترکیه، آلمان، امارات متحده، بلژیک، چین، هلند، سوریه، افغانستان، قرقیزستان، ایتالیا و اسپانیا» در جایگاه اول تا سیزدهم دنیا جای دارند. این در شرایطی است که در بحث تولید نیز «ایالات متحده، ایران، ترکیه، چین، سوریه، ماداگاسکار، تونس، افغانستان، استرالیا، قرقیزستان» ۱۰ تولید کننده برتر محصول پسته هستند.
گفتنی است بر اساس این گزارش در حوزه واردات محصول پسته طبق آمار ارائه شده از سوی سازمان فائو کشورهایی همچون «چین، آلمان، هندوستان، ایتالیا، ترکیه، اسپانیا، ویتنام، بلژیک، امارات متحده، چین، لوکزامبورگ، عربستان سعودی، فرانسه، پاکستان و هلند» بیشترین واردات را هر سال به ثبت می رسانند.
بزرگترین خریداران طلای سبز ایران در فروردین ۱۴۰۲
از سوی دیگر بر اساس آمار منتشر شده روسیه و امارات بزرگترین خریداران طلای سبز ایران هستند. به این معنا که در فروردین ۱۴۰۲ ازبکستان، اسپانیا، استرالیا، امارات، ایتالیا، پاکستان، تاجیکستان، ترکیه، آذربایجان، یوگسلاوی، چین، ژاپن، سنگاپور، عراق، روسیه، فرانسه، قرقیزستان، قزاقستان، قطر، کانادا، کویت و هند ۲۴ مشتری پسته ایران بوده اند. به معنا که در حالی که در فروردین ماه امسال بیش از ۲۰۰۰ تن پسته از ایران به این کشورها صادر شده است روسیه با ۳۸۴ تن و امارات با ۲۵۲ تن بزرگترین خریداران این محصول از ایران بوده اند. این در شرایطی است که داده های منتشر شده نشان می دهد در فروردین ماه جاری نسبت به مدت مشابه از نظر وزنی ۲۵۱ درصد و از نظر ارزشی ۲۳۷ درصد رشد داشته است.
رئیس انجمن ملی پسته ایران: سرمازدگی، کاهش تولید و رفع تعهد ارزی اصلی ترین عواملی است که در کاهش صادرات پسته ایران طی دو سال اخیر نقش داشته است
با این وجود صادرات پسته ایران طی دو- سه سال اخیر دستخوش یکسری تغییر و تحولات بوده است. به طوری که «محمد صالحی» رئیس انجمن ملی پسته ایران در گفتگو با بازار می گوید: ما دو سال سرمازدگی داشتیم به همین دلیل صادرات هم از یک سو کمتر شده است و به تبع آن به دلیل کمبود محصول قیمت هم بالاتر رفته است. لذا با رقبا نمی توانیم رقابت کنیم و این خود یک علت کم شدن صادرات پسته بوده است.
صالحی افزود: از سوی دیگر بحث تعهد ارزی طی چند سال اخیر به شدت روی صادرات پسته ایران اثر گذاشته است. در واقع از برخی کشورها برگرداندن ارز به نحوی که دولت می خواهد سخت است و این خود عاملی موثر بر کاهش صادرات بوده است.
وی همچنین در خصوص اصلی ترین خریداران پسته ایران می گوید: خریداران متنوعی داریم به طوری که چین، اتحادیه اروپا، هند و کشورهای عربی بیشترین مقدار پسته را از ایران خرید می کنند.
تنوع و طعم پسته ایران؛ مزیت رقابتی در بازارهای جهانی
صالحی همچنین در پاسخ به این سوال که مزیت رقابتی ایران در مقایسه با دیگر کشورها برای رقابت در بازارهای جهانی چیست می گوید: پسته ایرانی طعم و مزه بهتری دارد و از سوی دیگر ما واریته های مختلفی همچون «پسته احمد آقایی، اکبری، کله قوچی، فندقی» داریم که این واریته های مختلف یک تنوعی در بازار ایجاد می کند که دست مشتریان خارجی برای خرید باز است.
وی ادامه می دهد: به عنوان مثال در بازار هند پسته های احمد آقایی بیشتر مشتری دارد. بازارهایی که پسته قندقی می خواهند غالبا چین و بازارهای خاور دور هستند و در اروپا نیز انواع پسته های مختلف را خواهان هستند.
در سال های عادی ارزش صادراتی پسته ایران بین یک میلیارد و ۳۰۰ تا یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار است
رئیس انجمن ملی پسته ایران همچنین در خصوص قیمت جهانی پسته و عوامل موثر بر نوسان آن می گوید: قیمت گذاری ها در بازارهای جهانی بسیار پیچیده است به خصوص اینکه هزینه های حمل و نقل در صادرات این محصول اثر گذار است و پسته باید با کشتی حمل شود و مدت زمان طولانی در راه است. همه این عوامل روی قیمت ها تاثیر می گذارد و از سوی دیگر انواع پسته ها قیمت های متفاوت دارد و لذا قیمت ثابتی در بازارهای جهانی ندارد.
کاهش هزینه های گمرکی اصلی ترین دلیل فروش فله ای پسته ایران است
وی در خصوص میزان ارز آوری سالانه از طریق صادرات پسته نیز اظهار داشت: در سال عادی که سرما زدگی نداشته باشیم معمولا بین ۲۰۰ تا ۲۲۰ هزار تن تولید داریم که از این میزان تولید ۲۰ تا ۳۰ درصد مصرف داخل می شود و مابقی صادر می شود. به این ترتیب در سال عادی بین یک میلیارد و ۳۰۰ تا یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار ارزش صادراتی محصول پسته ایران است.
بر اساس این گزارش یکی از مسائلی که در خصوص محصول پسته رایج است صادرات فله ای آن است که دلایل مختلفی برای آن از سوی کارشناسان عنوان می شود. رئیس انجمن ملی پسته ایران در این خصوص نیز می گوید: محصول پسته به نحوی است که اگر در کشور مقصد بسته بندی شود ارزانتر است. از سوی دیگر هر کشوری تمایل دارد در داخل کشور خود شغل و کار ایجاد شود. همچنین وقتی کالایی خام ارسال می شود گمرکی کمتر خواهد بود و به این ترتیب در کشور مقصد فراوری و بسته بندی شدن به صرفه تر است.
صالحی ادامه داد: به عبارت دیگر اگر در داخل پسته را بسته بندی کنیم مسلما به قدری هزینه های گمرکی اضافه تر خواهد بود که توان رقابتی را از دست می دهیم. بنابراین صادرات فله ای پسته غالبا به همین دلیل است و به معنای نداشتن توانایی در بسته بندی نیست.
وی افزود: با این وجود افرادی هستند که با برند خود صادر می کنند اما صادرات فله ای برای پایین آمدن هزینه های گمرکی و افزایش توان رقابتی غالبا صورت می گیرد.