فاطمه نظری، رئیس اتحادیه نانوایان سنتی تهران در گفت‌وگویی در زمینه بررسی سازوکار تخصیص آرد به نانوایان گفت: «کاهش و توقف سهمیه آرد بسیاری از نانواییها طی دو دهه اخیر اتفاق افتاده و پیگیری‌‌‌های لازم در این خصوص صورت گرفته است. به‌‌‌طوری که مسوولان مربوطه قول تامین و بازگشت ۸۰ درصدی این کسری سهمیهها را داده‌‌‌اند و در حال حاضر کاهش سهمیه تعدادی از نانواییها برطرف شده است. در این سازوکار دو سامانه به نامهای «جی فلور» و «نانی‌نو» وجود دارد که اولی برای تخصیص آرد و دومی برای محاسبه طبخ نان مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
مشکل نانوایان در تخصیص سهمیهها چیست مگر سهمیهها در سامانه‌ها مشخص نمی‌شود؟
بررسی‌‌‌های صورت‌گرفته در اتحادیه‌‌‌های نانوایان استان‌‌‌های مختلف نشان می‌دهد که دو سامانه آرد و نان به نامهای «جی فلور» برای تخصیص آرد و «نانی نو» برای محاسبه طبخ نان با یکدیگر همپوشانی ندارند و همین موضوع باعث کسر سهمیه نانوایان شده است. به طوری که بررسی‌‌‌ها و محاسبه‌‌‌هایی که در دو سامانه «جی فلور» و «نانی نو» صورت می‌گیرد، اغلب مبنای تاریخی یکسانی ندارند و هر یک دوره زمانی متفاوتی را بررسی کرده و در چنین شرایطی، محاسبات به دست آمده را با یکدیگر مقایسه می‌کنند که این اتفاق چیزی جز کاهش سهمیه آرد نانوایان را به دنبال ندارد. البته طی جلسات متعدد در خصوص چنین ایراداتی تذکر داده شده است. اما برخلاف اینکه چنین اتفاقی کسر سهمیه آرد نانوایان را به دنبال داشته و آنها را با مشکلات متعددی روبهرو کرده، عوامل سامانه «نانی نو» این موضوع را قبول نکرده و زیر بار آن نمی‌‌‌روند.
چه مشکلاتی تولید نانوایان را تهدید می‌کند؟
مشکلات متعددی در صنف نانوایان وجود دارد؛ اما مهم‌ترین آنها به نرخ فروش نان بازمی‌گردد. در واقع، آخرین نرخی که به نانوایان ابلاغ شده برای سال ۱۳۹۹ بوده که آن هم در سال ۱۴۰۰ به آنها اعلام شده است. به این معنا که حدود سه سال است نرخ ابلاغ‌شده به نانوایان ثابت است. علاوه‌‌‌براین، در پایین نرخ‌نامه‌‌‌ای که برای سال ۱۴۰۰ در نظر داشتیم نیز نوشته شده ملاک عمل تا زمانی خواهد بود که هزینه‌‌‌های تولید افزایش پیدا نکند. در چنین شرایطی به‌رغم پیگیری‌‌‌های مداوم صورت‌گرفته توسط اتحادیه نانوایان تغییری در این روند به وجود نیامده است.
این در حالی است که تمام هزینه‌‌‌های تولید نان شامل حامل‌‌‌های انرژی، خمیر‌مایه، هزینه کرایه محل نانوایی و سایر هزینه‌‌‌ها برای نانوایان افزایش یافته که نهایتا هزینه تولید را برای آنها تصاعدی کرده است اما با این حال، حتی با پرداخت کمک هزینه ۴۰ درصدی از میزان فروش روزانه نانوایان که به صورت روزانه به نانوایان واریز می‌شود، دخل و خرج آنها همچنان با هم همپوشانی ندارد. علاوه‌‌‌براین، با در نظر گرفتن تورم رسمی سه سال اخیر که حدود ۱۴۰درصد اعلام شده حتی اگر ۴۰درصد کمک هزینه هم به طور کامل به نانوایان واریز شود، باز هم هزینه تولید آنها را پوشش نمی‌‌‌دهد. این در حالی است که اگر در بخش تولید نان هم مانند سایر اصناف نرخ‌‌‌گذاری به صورت سالانه انجام شود، بسیاری از مشکلاتی که در حال حاضر وجود دارد، رفع خواهد شد و شرایط نانوایان و بالطبع مردم نیز به مراتب بهبود خواهد یافت.
دلیل بی‌‌‌نظمی در بازار نان چیست؟
سه‌نرخی بودن موجب بی‌‌‌نظمی بازار می‌شود. فعالان این حوزه خواستار سامان دادن به سازوکار قیمت‌گذاری گندم، آرد و نان شدند. البته در قیمت‌گذاری دخل و تصرفی صورت نگرفته و مشابه سال‌های قبل است. البته قرار بر این است که طرحی در دستور کار قرار گیرد که صرفه‌جویی در مصرف گندم و آرد در بازار فراهم شود. برخی از نانواییها نیز با مشکلات دیگر روبهرو بودند که بر اساس این طرح، سهمیه آنها به طور کامل متوقف شده و بنابراین در عرضه نان به شهروندان با مشکل روبهرو هستند.
نانواییها چقدر در سهمیه آرد خود کسری داشتند؟
از طرفی برخی نانواییها با کاهش ۲۰ تا ۵۰درصدی در سهمیه آرد خود روبهرو هستند که این نانواییها مدعی هستند فروش نامتعارف نداشته و آرد را با میزان لازم به نان تبدیل کردند. ما هم ضمن بررسی دریافتیم واریزی کمک هزینه نانواییها بر اساس پرینت دستگاه‌‌‌های کارت‌خوان است ولی طرح مذکور می‌‌‌گوید باید به کارنامه هر نانوایی مراجعه شود.
آیا محدودیت فروش نان برای نانوایان وجود دارد؟
حدود ۲۰ ماه از «طرح هوشمندی یارانه آرد و نان» می‌‌‌گذرد. طرحی که در واقع به اجرا درآمد تا نان سهمیه‌‌‌‌بندی نشود. این در حالی است که تا پیش از این نانوایان در هر نوبت به طور میانگین هفت تا هشت کیسه آرد یارانه‌‌‌ای دریافت می‌‌‌کردند و نوبت توزیع این کیسه‌‌‌های آرد پنجم، پانزدهم و بیست‌‌‌وپنجم هر ماه بود اما در ابتدای طرح از تمامی نانوایان یک کیسه آرد یارانه‌‌‌ای را حذف کردند و حالا به دلایل مختلف سهمیه آرد هر نانوایی کم و کمتر می‌شود. به طوری که در سامانه مربوط به نانوایان قید شده است که مثلا یک نانوایی که نان بربری طبخ می‌کند، باید متوسط تعداد مشتریان به ازای هر کیسه آرد یارانه‌‌‌ای ۳۰ نفر باشد و هر کیسه آرد ۱۱۰ قرص نان بربری می‌دهد. با یک حساب و کتاب سرانگشتی می‌توان متوجه شد که سهمیه هر نفر حدود ۳.۵ قرص نان می‌شود.
براین اساس، اگر نانوایی بیشتر از این میزان (متوسط تعداد مشتریان به ازای هر کیسه آرد یارانه‌‌‌ای، ۳۰ نفر) نان بفروشد، به عنوان فروش نامتعارف به سامانه گزارش می‌شود و نانوا نه‌تنها جریمه شده که سهمیه آرد او کسر می‌شود و از سوی دیگر مواردی هم وجود دارد که کمک‌هزینه واریزی نان به صورت کامل به نانوایان پرداخت نمی‌شود. در چنین شرایطی می‌توان گفت سهمیه آرد دولتی برای نانوایان دردسر شده است و در حالی که آرد تنها ۱۰ تا ۱۵درصد هزینه‌‌‌های نانوایان را تشکیل می‌دهد، دولت به بهانه توزیع آرد دولتی قیمت نان را ثابت نگه داشته و اقتصاد بسیاری از نانوایان را دچار مشکل کرده است. نانوایان توضیح می‌دهند که دولت می‌‌‌گوید ۱۵۰هزار تا ۱۸۰هزار میلیارد تومان یارانه آرد پرداخت می‌کند اما در اجرا، در سرزنجیره تولید، با قیمت تعیینی، نمی‌‌‌گذارد قیمت واقعی تولید گندم ارائه شود، پس از آن یارانه‌‌‌ای را که باید به دست مصرف‌کننده بدهد از کشاورز می‌گیرد و یارانه‌‌‌ای را که باید به ته خط بدهد از نانوا می‌گیرد.
عمده‌‌‌ترین مساله کنونی نانوایان چیست؟
نانوایان از نبود متولی مشخص برای خود محروم هستند. به این معنا که نانوایان برای پیگیری مطالبات و مشکلات خود مرجع مشخصی ندارند و باید به چند ارگان مختلف مراجعه کرده و بالطبع به آنها پاسخگو باشند. که می‌توان گفت عمده‌‌‌ترین مساله کنونی نانوایان، نبود مرجع و ارگانی واحد برای پیگیری مطالباتشان است. درواقع، نانوایان می‌‌‌خواهند سهمیه متعارف به درستی تعریف و دلایل کسر سهمیه آرد مشخص شود.