علی رغم آنکه وزارت جهاد سال ۹۴ طی یک برنامه ۱۰ ساله خوداتکایی ۸ محصول اساسی از جمله دانه های روغنی را در دستور کار قرار داده بود، اما اکنون که زمان زیادی تا پایان برنامه باقی نمانده است، خودکفایی ۷۰ درصدی در تولید دانه های روغنی تا افق ۱۴۰۴ محقق نخواهد شد. این درحالی است که در برنامه هفتم پیش بینی شده که در ۱۴ محصول اساسی کشور به طور متوسط به ضریب خودکفایی ۹۰ درصد و در ۵ کالا به ۱۰۰ درصد خودکفایی برسیم.
بنابر آمار سالانه ۱.۳ تا ۱.۵ میلیون تن روغن در کشور مصرف می شود که برای تامین این میزان نیاز به ۳ میلیون تن دانه روغنی داریم، درحالیکه اکنون ۹۰ درصد آن از طریق واردات تامین می شود که تحقق خوداتکایی ۹۰ درصدی در برنامه هفتم نیازمند فراهم شدن زیرساخت و اعتبارات مورد نیاز است.
گزارش‌ها حاکی از آن است که طی سال‌های ۹۴ تا ۱۴۰۰ طرح خودکفایی در صنعت روغن ۱۰ درصد رشد داشته و از ۶درصد در سال ۹۴ به ۱۶ درصد خودکفایی در سال۱۴۰۰ رسیده بود، از طرف دیگر در سال گذشته میزان خوداتکایی با ۶درصد کاهش به ۱۰درصد رسید.
بسیاری از کارشناسان اذعان می کنند که با اصلاح نظام یارانه تا حدودی منجر به کاهش مصرف و قاچاق روغن به آن سوی مرزها شد، اما بحث کنترل قاچاق به طور ۱۰۰ درصد محقق نشد. در حالیکه با اجرای سیاست آزادسازی و تک نرخی شدن، احتمال می رود که سرانه مصرف کاهش یابد به طوریکه به کمتر از ۲۲ تا ۲۵ کیلو برسد.
ضرورت تخصیص اعتبار سالانه ۴۰ همت به خودکفایی دانه های روغنی
عطااللّه هاشمی عضو شورای هماهنگی تشکل های بخش کشاورزی گفت: با توجه به آنکه بخش اعظم روغن مورد نیاز از طریق واردات تامین می شود، از این رو برای رسیدن به خوداتکایی باید الزامات مورد نیاز فراهم شود، در غیراین صورت کماکان برای تامین به دیگر کشورها وابسته خواهیم بود.
به گفته او، دولت در راستای تحقق خوداتکایی و خودکفایی باید الزامات، اعتبارات و حمایت های لازم را فراهم کند تا بتوانیم دانه های روغنی مورد نیاز را در داخل تولید کنیم.
هاشمی ادامه داد: تا زمانیکه الزامات اجرای مصوبه الگوی کشت فراهم نشود، خوداتکایی تولید دانه های روغنی در حد شعار باقی می ماند. کمااینکه برنامه خوداتکایی ۷۰ درصدی دانه های روغنی تا افق ۱۴۰۴ محقق نشد.
عضو شورای هماهنگی تشکل های بخش کشاورزی با بیان اینکه اجرای مصوبه الگوی کشت نیازمند سالانه حداقل ۳۵ تا ۴۰ همت اعتبار است، گفت: اگر الزامات و اعتبارات مورد نیاز برای سال زراعی آینده فراهم شود، طی بازه زمانی ۵ ساله برنامه هفتم به خوداتکایی ۸۰ درصدی خواهیم رسید و تنها ۲۰ درصد روغن مورد نیاز از طریق واردات تامین خواهد شد.
پتانسیل خودکفایی دانه های روغنی در کشور وجود دارد
براساس سند امنیت غذایی دانش‌بنیان و دستور رئیس جمهوری، در ۱۴ محصول اساسی کشور به طور متوسط به ضریب خودکفایی ۹۰ درصد و در ۵ کالا به ۱۰۰ درصد خودکفایی برسیم.
عنایت اله بیابانی قائم مقام خانه کشاورز گفت: با توجه به شرایط اقلیمی، پتانسیل تامین مواد اولیه در کشور وجود دارد که براین اساس زیرساخت های لازم همچون قیمت خرید تضمینی مناسب باید تعیین شود به طوریکه قیمت قابل قبولی برای کاشت، داشت و برداشت گذاشته شود.
به گفته او، در استان های مختلف توان تولید دانه های روغنی وجود دارد که مشروط به تامین زیرساخت های لازم و فراهم کردن ابزارها، امکان رسیدن به خودکفایی وجود دارد، درحالیکه بسیاری از مواقع بدلیل نداشتن امکانات تامین منابع مالی، امکان برداشت وجود ندارد.
بیابانی با بیان اینکه پتانسیل خودکفایی دانه های روغنی در کشور وجود دارد، افزود: مدیریت برداشت، تحویل به موقع محصول و اجرای تعهدات دولت در برابر کشاورزان از جمله راهکارهای رسیدن به خوداتکایی دانه های روغنی محسوب می شود چراکه جریان های مختلف منابع اولیه امکانات تولید در استان های مختلف وجود دارد.
قائم مقام خانه کشاورز گفت: با فراهم شدن ابزار برداشت به موقع محصول، پرداخت به موقع مطالبات، اعلام قیمت خرید تضمینی مناسب و تامین دیگر زیرساخت های لازم طی برنامه هفتم می توان به خوداتکایی حداکثری دانه های روغنی و کاهش وابستگی به آن سوی مرزها دست یافت.
طرح خوداتکایی دانه های روغنی یکی از طرح های مهم وزارت جهاد کشاورزی است که از نیمه دوم سال ۹۴ آغاز شد که طی یک برنامه ۱۰ ساله قرار شد ۷۰ درصد نیاز کشور در داخل تامین شود و به رغم آنکه زمان زیادی تا پایان برنامه باقی نمانده است، ایران کماکان در تامین ۹۰ درصد محصول مورد نیاز به آن سوی مرزها وابسته است که امید می رود با اعمال حمایت های لازم از تولید این محصول استراتژیک در برنامه هفتم ضریب وابستگی کاهش یابد.