شکر به عنوان یک ماده غذایی پرمصرف حداقل برای ۴۰۰ محصول نقش مهمی در سفره خانوار، صنایع مختلف از جمله شیرینی و شکلات، نوشیدنی‌ها و داروسازی ایفا می‌کند. با توجه به نیاز سالانه کشور به بیش از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن شکر، که در سال جاری حدود ۸۰ درصد آن از تولید داخل و ۲۰ تا ۲۳ درصد از طریق واردات تأمین می‌شود، خودکفایی در تولید ۱۰۰ درصدی شکر را به یکی از اهداف کلیدی و دست یافتنی وزارت جهاد کشاورزی تبدیل کرده است.
حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد تولید شکر کشور از چغندرقند و مابقی از نیشکر تأمین می‌شود، در این میان مصرف خانوار ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تن، صنایع ۶۰۰ هزار تن و نوشابه‌ها ۵۵۰ تا ۶۰۰ هزار تن و مقداری مصرف نیز در سایر آمارها، برآورد شده است. نیاز به واردات هم فعلاً ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تن است که وزارت جهاد کشاورزی با همکاری کشاورزان و صنعت به دنبال راهکارهایی برای افزایش تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات است.
میزان تولید چغندر قند در سال جاری چقدر بوده است؟
در سال زراعی جاری تولید ۲ میلیون و ۱۷۰ هزار تن چغندرقند پاییزه از سطح ۳۱ هزار هکتار اراضی در شش استان کشور ثبت شده است. این میزان تولید، بالاترین رکورد در تاریخ کشت چغندرقند پاییزه در ایران بود. همچنین، مدیریت بهینه منابع آب در کشت پاییزه چغندرقند منجر به صرفه‌جویی بیش از ۶۵۲ میلیون مترمکعب آب در ۱۰ سال اخیر شده است. با توجه به اینکه کشت چغندرقند در ۷۵ هزار هکتار از اراضی کشاورزی انجام و حدود ۴ میلیون تن چغندرقند تولید می‌شود، به نظر می‌رسد با بهره‌گیری از کشت پاییزه، امکان دستیابی به خودکفایی در تولید شکر وجود دارد. محققان و مدیران وزارت جهادکشاورزی هم بر این نکته تأکید دارند که با برداشت بیش از ۵ میلیون تن چغندرقند، می‌توان به خودکفایی ملی در تولید شکر دست یافت.
طی هفته‌های گذشته غلامرضا نوری قزلجه - وزیر جهاد کشاورزی - در اولین نشست خبری خود با عنوان اولین نشست با عنوان ارائه گزارش عملکرد ۱۰۰ روزه، به حمایت از تولید داخلی و به خودکفایی رسیدن در تولید داخلی در محصولاتی همچون شکر، محصولات گرمسیری، گوشت قرمز و ...تاکید کرد. در ادامه این مطلب به میزان تولید داخل و واردات و چگونگی رسیدن به خودکفایی در این محصول پرداخته شده است.
علت نابسامانی‌های بازار شکر طی سال گذشته
حسین فرهادی - عضو هیات مدیره و سخنگوی اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران - در گفت‌وگو با ایسنا، درباره خودکفایی در تولید شکر اظهار کرد: در سال گذشته بازار شکر نابه‌سامانی‌هایی را متحمل شد و این شرایط برآمده از این بود که دولت به واردات شکر ارز 28 هزار و 500 تومانی اختصاص می‌داد، این اتفاق از یک سو سبب می‌شد کشت چغندر و نیشکر در داخل کشور برای کشاورزان صرفه اقتصادی نداشته باشد و از سوی دیگر تخصیص این ارز به واردات باعث می‌شد قیمت شکر در داخل کشور نسبت به قیمت آن در کشورهای همسایه بسیار پائین‌تر باشد که این امر علاوه بر اینکه به قاچاق شکر از ایران به کشورهای همسایه می‌انجامید سبب می‌شد تفاوت قیمت مصوب شکر و قیمت آن در بازار آزاد سود کلانی را نصیب محتکران کند.
افزایش قیمت شکر در تالار دوم؛ راهکاری برای توقف احتکار و شکر
وی ادامه داد: در اواخر اردیبهشت ماه سال جاری جلسه‌ای که در وزارت صمت برگزار شد منبع تامین ارز شکر از تالار یک به تالار دوم تغییر داد و نرخ ارز تخصیصی از 28 هزار و 500 تومان به 42 هزار و 200 تومان تغییر یافت و این سبب افزایش قیمت مصوب شکر شد و در پی افزایش قیمت مصوب دیگر نه احتکار شکر و نه قاچاق آن صرفه اقتصادی نداشت و علاوه بر آن کشت چغندر سودده شد و افزایش پیدا کرد.
سخنگوی اتحادیه بنکداران مواد غذایی افزود: علاوه بر این دولت در سال جاری اقدام به خرید تضمینی چغندر نیشکر و اعلام کرد که در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ چغندر قند بهاره با عیار ۱۶ درصد را هر کیلو حدود ۳۹۰۰ تومان و چغندر قند پاییز را با عیار ۱۵ درصد هر کیلو ۳۸۰۰ تومان خریداری می‌کند و این امر به افزایش کشت این محصول انجامید.
کاهش واردات شکر و تامین بخش اعظم نیاز کشور از تولیدات داخل
وی تصریح کرد: اکنون قیمت شکر در بازار آزاد حتی از قیمت شکر دولتی پایین‌تر است و این امر سبب شده تقاضای واقعی شکر در بازار خود را نشان دهد و هر آنچه در بازار عرضه می‌شود به مصرف‌کننده نهایی برسد.
فرهادی در ادامه ضمن اشاره به اینکه نیاز سالانه شکر در کشور ۲.۲ میلیون تن است، از کاهش واردات شکر خبر داد و گفت: واردات شکر در سال ۱۴۰۱ حدود یک میلیون و ۲۵۰ هزار تن بود، این رقم در سال ۱۴۰۲ به ۷۲۵ هزار تن کاهش پیدا کرد و پیش‌بینی می‌شود در سال جاری هم با تغییراتی که صورت گرفته واردات شکر به پایین‌تر از میزان سال گذشته برسد، در نتیجه کشور، بنابر گفته وزیر جهاد کشاورزی به خودکفایی نزدیک است؛ البته برای برآورد دقیق میزان وابستگی کشور به واردات شکر باید تا اردیبهشت سال آینده صبر کرد با این حال رویه‌های حاکم بر بازار شکر کشور نشان می‌دهد فاصله چندانی با خودکفایی نداریم.
سخنگوی اتحادیه بنکداران مواد غذایی در پایان تصریح کرد: واردات شکر خام بیشتر از کشورهای برزیل و هندوستان صورت می‌گیرد و در کارخانجات داخلی که بیشتر در استان خوزستان هستند به شکر سفید تبدیل و به بازار عرضه می شود.