دستگاه سورت و بسته بندی سیب زمینی دستگاهی ساده به طول 6-5 متر است که پس از خاک گیری و شستشوی سیب زمینی، آن را به درجات مختلف تقسیم می کند. سپس محصول در کیسه های توری بسته بندی و در وزن های مختلف به بازار عرضه می شود.
نوسانات بازار سیب زمینی در سال های اخیر و غیر اقتصادی بودن تولید این محصول سبب شده تا به رغم وجود دستگاه های بسته بندی در استان های همدان، اردبیل و کردستان فقط پنج دستگاه موجود در استان اردبیل آن هم به دلیل صادرات سیب زمینی از این استان به باکو فعال بوده و سایر استان ها دستگاه های خود را فعال نکرده اند.
بر اساس برآوردها، قیمت تمام شده هر کیلو سیب زمینی در سال 88 با در نظر گرفتن اجاره زمین حدود 300 تومان بوده است. در سال جاری نیز با حذف اجاره زمین از قیمت تمام شده محصول، در صورتی که هر کیلو سیب زمینی 330 تومان به فروش برسد، بین 20 تا 30 تومان برای تولیدکننده سود خواهد داشت. این در حالی است که این روزها هر کیلو سیب زمینی بر روی وانت بارهای سیار در تهران به قیمت 300 تومان به فروش می رسد. این قیمت، نشانه زیان ده بودن تولید سیب زمینی در کشور است.
زیان های ناشی از عدم تعادل در بازار سیب زمینی برای تولید کنندگان به حدی بوده که توجه به بسته بندی سیب زمینی در کشور به حداقل رسیده است. در حال حاضر عرضه این محصول به صورت فله ای است. در نتیجه علیرغم تورم حاکم بر جامعه، قیمت دستگاه سورت سیب زمینی طی کمتر از یک دهه گذشته ثابت مانده و با همان نرخ 100 میلیون تومان، قابل خریداری است.
خاک عامل انتقال بسیاری از آفات است. با توجه به گستردگی وسعت ایران، حتی انتقال سیب زمینی بین استان ها نیز باید با رعایت شرایط قرنطینه ای انجام شود. اما معمولا این محصول را در کیسه های 25 کیلوگرمی همراه با پنج تا 10 درصد خاک، به بازارهای مصرف در شهرهای بزرگ منتقل می کنند. در صورتی که به منظور رعایت شرایط قرنطینه باید محموله ها بوسیله دستگاه های بسته بندی خاک گیری و شستشو شود. سپس در کیسه های توری بسته بندی و به سایر استان ها انتقال یابد.
سالانه چهار میلیون تن سیب زمینی در ایران تولید می شود. میزان نیاز کشور به این محصول بین سه تا سه و نیم میلیون تن در طول یکسال است. در نتیجه همواره با یک میلیون تن محصول مازاد مواجه هستیم. کشورهایی نظیر عراق، امارات، روسیه، افغانستان و جمهوری های تازه استقلال یافته شمال ایران بازار مناسبی برای سیب زمینی ایرانی هستند که در صورت توجه به سیستم بسته بندی و سورتینگ این محصول، می توان مازاد آن را به خارج صادر کرد. با رونق صادرات سیب زمینی علاوه بر ایجاد تعادل در بازار سیب زمینی، زمینه دلگرمی تولیدکنندگان نیز فراهم می شود.
در شرایط فعلی، عمده صادرات سیب زمینی ایران به کشور عراق انجام می شود. در این کشور قوانین قرنطینه چندان جدی گرفته نمی شود و این روند سبب شده که در مجموع، سورتینگ سیب زمینی در ایران به فراموشی سپرده شود و سرمایه هایی که در این راه صرف شده در گوشه انبارها خاک بخورد. اما تمایل روسیه به واردات سیب زمینی از ایران، تحرکی را برای استفاده از دستگاه سورتینگ سیب زمینی ایجاد کرده است. پیش از این بازرگانان جمهوری آذربایجان، سیب زمینی ایران را به روسیه صادر می کردند اما امسال تجار این کشور تصمیم دارند، واردات نیازهای خود را به صورت مستقیم از بازار ایران انجام دهند. از آنجا که صادرات به این کشور به دلیل قوانین سخت گیرانه قرنطینه ای کار بسیار دشواری است و حتی وزن محموله نیز برای آنها اهمیت دارد، به نظر می رسد رونقی در بخش سورت و بسته بندی سیب زمینی در کشور ایجاد شود. هرچند بخش بسیار محدودی از سیب زمینی های عرضه شده در بازار ایران نیز بسته بندی می شود اما امیدواریم استفاده از سیستم های سورتینگ به یک فرهنگ در کشور تبدیل شود.
تهیه و تنظیم: لیلا مرگن
موج