محصولات ارگانیک محصولاتی هستند که در تمام مراحل رشد با سیستم طبیعی هماهنگ بوده و در خاکی که از چند سال قبل هیچگونه سموم دفع آفات و مواد شیمیایی در آن استفاده نشده است و فقط با مواد طبیعی مانند کمپوست گیاهی تقویت می‌شود رشد میکنند.
در ترکیبات میوههای ارگانیک هیچگونه اصلاح ژنتیکی صورت نمیگیرد و از گازها برای رشد و زودرسی میوهها استفاده نمیشود و به همین دلیل رنگ این نوع میوهها طبیعی بوده و نه خیلی پررنگ یا کمرنگتر از حد معمول هستند.
بافت آنها مناسب است و خیلی نرم یا سفت نیست، اندازه میوهها هم متعادل بوده و طعم و بوی طبیعی و مناسبی دارند که البته بارزترین ملاک تشخیص میوههای ارگانیک طعم و بوی طبیعی آنها است.
پوست میوههای ارگانیک کاملاً متناسب با میوه بوده و زیاد ضخیم نیست، در این نوع محصولات کاهش آلودگی خاک به کودها و سموم موجب باقی ماندن عناصر مفید مانند کلسیم، آهن، فسفر، منیزیم و ویتامین C در سبزیها می‌شود.
متأسفانه میزان محصولات ارگانیک کم است و به دلیل افزایش جمعیت، محصولات ارگانیک پاسخگوی نیاز مصرفکنندگان نیست و کشاورزان برای تأمین نیاز بازار، محصولات دیگر از جمله محصولات گلخانهای خارج از فصل را تولید میکنند که کمبودهای عناصر مفید را دارند، چون نور مستقیم به داخل گلخانه نمیتابد و همچنین در گلخانهها کود و سم زیاد استفاده می‌شود.
وجود میوههایی با ظاهر درشت که فاقد طعم و خاصیت هستند، همگی ناشی از استفاده بیرویه کودها، آفتکشها و باقیماندن ترکیبات آنها در محصولات است.
برخی از میوههایی که خارج از فصل وارد بازار مصرف میشوند وارداتی هستند که با مهندسی ژنتیک تهیه شدهاند و حاوی ژنهای تغییر شکل یافتهای هستند که باکتریهای موجود در روده را تغییر میدهند و موجب مقاوم شدن بدن به آنتیبیوتیک میشوند.
در این تییرات ژنی میوهها مدت بیشتری روی درخت میمانند تا کشاورز و باغدار هزینه سردخانه و انبارداری ندهدو در زمان دلخواه وارد بازار کند که ماندگاری زیاد روی درخت از مواد مفید میوهها کم میکند.
یک کارشناس زراعت که سال گذشته پروژه تولید محصول سالم را در شهرستان سلسله در زمینه تولید محصول خیار سالم در روستاهای جوانمرد و درهتنگ دو قطب جالیز شهرستان اجرا کرده است، در این باره گفت: محصول سالم و ارگانیک دو مقوله مجزا هستند.
پیمان یوسفوند ادامه داد: محصول ارگانیک محصولی است که در تولید آن از هیچگونه ماده شیمیایی مصنوعی استفاده نشود.
وی اضافه کرد: در واقع مزرعه تولید محصول ارگانیک باید یک فرآیند سه ساله را طی کند و سپس آزمایشگاه این مزرعه را از نظر میزان باقیمانده سموم تأیید کند.
این مدرس دانشگاه پیامنور سلسله در تعریف محصول سالم گفت: محصول سالم محصولی است که در تولید آن میتوان از کودهای شیمیایی استفاده کرد، اما میزان باقیمانده سموم در مزرعه آن نباید از حد مجاز بیشتر باشد.
یوسفوند در تشریح پروژه تولید محصول سالم خود در شهرستان سلسله گفت: با همکاری کلینیک گیاهپزشکی شهرستان دو منطقه درهتنگ و جوانمرد که به عنوان قطبهای جالیز شهرستان شناخته میشوند برای اجرای این پروژه بزرگ انتخاب شدند.
وی ادامه داد: مشکلی که خیارهای تولیدی این مناطق داشت مصرف بیش از حد سموم بود.
این کارشناس زراعت خاطرنشان کرد: مخصوصاً سمی همچون دورسبان که دوره ماندگاری آن در محصول تولیدی 21 روزه است و برای محصولی همچون خیار که تازهخوری دارد، برداشت آن پس از دو روز از پاشیدن سم و عرضه آن به بازار بسیار خطرناک است.
یوسفوند تصریح کرد: مهمترین هدف گروه ما در تولید محصول سالم تغییر نگرش کشاورزان نسبت به سموم و نهادههای کشاورزی بود.
وی یادآور شد: به گفته خود کشاورزان آنها در تولید محصولات خود از کود دامی تازه استفاده میکردند که فوقالعاده خطرناک است، چرا که کود دامی تازه منشأ تمام بیماریها است.
این مدرس دانشگاه پیامنور سلسله ادامه داد: گروه ما که متشکل از مرکز تحقیقات کشاورزی، اداره حفظ نباتات و ترویج استان و شرکتی که برند محصول سالم را میداد بود، بدون اغراق کار بسیار بزرگی انجام داد.
یوسفوند اضافه کرد: مهندس کلهر از مرکز تحقیقات کشاورزی استان که 25 سال روی کودهای دامی تحقیق کرده بود نحوه صحیح فرآوری کودهای دامی را به ما آموزش داد.
این کارشناس زراعت یادآور شد: قبل از تولید محصول سالم به گفته خود کشاورزان آنها هفتهای یک بار از سم مبارزه با آفات، حشرات و قارچکشها استفاده میکردند.
وی تأکید کرد: ما با حذف سم دورسبان کار بسیار بزرگی صورت دادیم و از طرف شرکتی که برند محصول سالم را میداد به این کشاورزان وعده داده شد که در صورت حذف سم دورسبان و استفاده از کودهای زیستی به جای کودهای شیمیایی محصول این 3 کشاورز 30 درصد بالاتر از قیمت بازار خریداری خواهد شد.
یوسفوند ادامه داد: این کشاورزان به جای استفاده از سم حشرهکش از کارت آبی(تریپس که نوعی آفت خیار است جذب این کارتها می‌شود) و یک قارچکش بیولوژیک در جالیزهای خود استفاده کردند.
این کارشناس زراعت تصریح کرد: در نهایت سازمان حفظ نباتات و شرکت برند و نماینده سازمان کشاورزی از محصول هر سه کشاورز نمونهبرداری انجام دادند که خوشبختانه هر سه محصول سالم بود.
وی با گلایه از شرکت برند محصول سالم که به وعده خود به کشاورزان عمل نکرده بود، افزود: اگر این شرکت به وعده خود به این کشاورزان عمل میکرد نه تنها آنها بلکه سایر کشاورزان برای ادامه همکاری در سالهای آتی ترغیب میشدند، اما متأسفانه اعتمادسازی صورت گرفته در میان کشاورزان از بین رفت.
این مدرس دانشگاه پیام نور خاطرنشان کرد: اگر این روند دو سال ادامه پیدا میکرد، ما در سال سوم به کاشت محصول ارگانیک میرسیدیم، اما متأسفانه اینگونه نشد.
یوسفوند با بیان اینکه اگر محصول سالم با همان قیمت محصول معمولی به فروش برسد عملکرد کشاورز پایین میآید، تصریح کرد: لازم است در این زمینه دولت وارد عرصه شده و با ایجاد غرفههایی در بازارچهها برای فروش محصولات سالم و ارگانیک با قیمت بالاتر کشاورز را حمایت کند.
وی ادامه داد: حمایت از نهادههای کشاورزی از طریق اهدای کود زیستی و کارتهای آبی بهصورت رایگان به کشاورزان نیز در این زمینه میتواند بسیار تأثیرگذار باشد.
این کارشناس زراعت تصریح کرد: البته باید در این راه خود کشاورز هم مشتاق به انجام کار باشد و آگاهی کشاورزان را نسبت به تولید محصول سالم و ارگانیک نیز بالا برد.
یوسفوند خاطرنشان کرد: در این راه رسانههای عمومی نیز باید فرهنگسازی لازم را برای خرید محصول سالم و ارگانیک در میان مردم صورت دهند، چراکه نقش رسانههای عمومی در این زمینه بسیار تأثیرگذار است.
مدیر جهاد کشاورزی سلسله در تعریف کشاورزی ارگانیک گفت: کشاورزی ارگانیک یا کشاورزی زیستی نوعی کشاورزی است که در تولید و فرآوری محصولات آن از کودهای شیمیایی، سموم، هورمونها و دگرگونیها و دستکاریهای ژنتیکی استفاده نشود.
فریدونی ادامه داد: همه مراحل تقویت زمین، کاشت و برداشت با استفاده از نهادههای طبیعی همچون کود زیستی، ورمیکمپوست، حشرات سودمند و ریزاندامگان کارآ یا EM باشد.
وی تصریح کرد: کشاورزی ارگانیک سیستمی تولیدی است که سلامت خاک، اکوسیستمها و انسان را پایدار میسازد و بر فرآیند بومشناسانه، تنوع زیستی و چرخههای سازگار با شرایط محلی تکیه دارد.
مدیر جهاد کشاورزی سلسله در تشریح معایب کودهای شیمیایی و محاسن تولید محصولات ارگانیک اظهار کرد: امروزه مصرف زیاد کودهای شیمیایی و سم در محصولات کشاورزی در تمام جهان و بخصوص در ایران یک معضل عمده بهداشتی است.
فریدونی ادامه داد: در حال حاضر سرانه مصرف سم در محصولات کشاورزی به ازای هر نفر 400 گرم و همچنین میزان مصرف کودهای شیمیایی از 2.5 به 3.5 میلیون تن در ده سال گذشته رسیده است.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: در کشاورزی متعارف بیش از 300 نوع ترکیب شیمیایی خطرناک نظیر آفتکشها و علفکشها و کودهای شیمیایی بهمنظور کنترل آفات و حشرات استفاده می‌شود.
وی ادامه داد: بقایای این مواد علاوه بر آلوده کردن آبهای زیرزمینی و هوا، جذب گیاهان و درختان شده و بخشی از آن در محصولات کشاورزی از قبیل میوهها وسبزیها رسوب کرده و در موقع مصرف به بدن انسان منتقل میشوند.
مدیر جهاد کشاورزی سلسله تأکید کرد: متأسفانه آبهای آلوده شده با این مواد به مصرف انسان رسیده و عوارض ناشی از آنها را تشدید میکند.
فریدونی خاطرنشان کرد: تحقیقات انجام گرفته در مورد اثرات سوء این مواد حاکی از آن است که 60 درصد سموم دفع آفات، 90 درصد قارچکشها و 30 درصد حشرهکشها سرطانزا هستند.
وی با بیان اینکه برای تولید محصولات سالم هیچ راهی جز کشاورزی ارگانیک نداریم، تصریح کرد: در کشاورزی ارگانیک که اساس آن بر مدیریت صحیح خاک و محیط رشد گیاه استوار است، به گونهای عمل می‌شود که در تغذیه گیاهان و درختان تعادل بین عناصر مورد نیاز خاک به هم نخورد و در هنگام رشد نیز نیازی به استفاده از سموم و آفتکشها نباشد.
مدیر جهاد کشاورزی سلسله ادامه داد: در این نوع کشاورزی در تغذیه خاک کشاورزی به جای استفاده از کودهای شیمیایی از کودهای طبیعی نظیر خاکبرگ، جلبکها و کودهای حیوانی و بیولوژیک استفاده می‌شود.
فریدونی با بیان اینکه در صورت نیاز به مبارزه با آفات نیز به جای کاربرد سموم و آفتکشهای شیمیایی از شیوههای بیولوژیک همچون زنبورها و باکتریها و یا ارقام مقاوم به آفتها در کشت و ذرع استفاده می‌شود، گفت: در این نوع کشاورزی از دانههای اصلاح شده ژنتیک و در معرض تابش اشعه قرار گرفته استفاده نمیشود.
وی خاطرنشان کرد: طبق گواهی آزمایشگاه مرجع خاک محل تولید محصولات ارگانیک نباید از 3 سال پیش باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی داشته باشد.
مدیر جهاد کشاورزی سلسله اضافه کرد: برای باروری خاک از کمپوستها، کودهای حیوانی و کودهای آلی استفاده شده و زمین دچار کمترین دستکاری می‌شود.
فریدونی در مورد مشکلات پیش روی کشاورزان برای کاشت محصولات ارگانیک اظهار کرد: چون میزان علفکشها و کودهای شیمیایی در مزارعی که این محصولات در آنها تولید می‌شود به حداقل میرسد در نتیجه عملکرد پایینتری نسبت به کشتهای رایج دارد و به تبع آن سطح درآمدی کشاورز پایین میآید.
وی در تشریح راهحلهای پیشنهادی تصریح کرد: باید بازاریابی و فروش این محصولات را در جامعه ایجاد کرد و محصول ارگانیک را با قیمت بالاتری به بازار عرضه کرد.
مدیر جهاد کشاورزی سلسله تأکید کرد: نیاز است که دولت در این زمینه وارد شود و با ایجاد بازارچهها و تخصیص یارانه تولید محصولات ارگانیک زمینه را برای استفاده از این محصولات در جامعه فراهم کند.
فریدونی خاطرنشان کرد: چون میزان باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی در این محصولات به حداقل میرسد به ارتقاء سلامت و بهداشت جامعه کمک میکند و در درازمدت اثر اقتصادی آن توجیهپذیر است.
گزارش از: زهرا جمشیدی، خبرنگار ایسنا، منطقه لرستان