سیاستهای اقتصاد مقاومتی از اواخر سال قبل از سوی مقام معظم رهبری ارایه شده است و اکنون که دو ماه از سال جاری گذشته است، دستگاههای مرتبط در حا ارایه راهکارهایی اجرایی برای پیاده سازی این سیاستها هستند. امیررضا سوری، عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت در یادداشتی به بیان راهکارهای اجرایی این سیاست پرداخته است.
با ابلاغ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی توجه به منابع مالی و ارزی به غیر از منابع ناشی از صادرات نفت بیش از گذشته مطرح شد. در این راستا مالیات و درآمدهای مالیاتی را می توان از بزرگ ترین ابزارهای دولت در اجرای اقتصاد مقاومتی دانست. تکیه دولت به منابع مالیاتی موجب کاهش وابستگی دولت به منابع نفتی، کاهش فاصله طبقاتی و توزیع درآمد، تثبیت نوسانات اقتصادی، تخصیص بهینه منابع و شفاف سازی فعالیتهای اقتصادی و تامین منبعی با ثبات برای تامین درآمد دولت برای رشد و توسعه اقتصادی بخصوص در فعالیت های تولیدی و صنعتی می گردد.
نظام مالیاتی نقش ویژه ای در اقتصاد هر کشور بازی می کند. در نظام مالیاتی پایه و نرخ مالیاتی دو رکن اصلی نظام مالیاتی است. عملکرد این سیستم علاوه بر دولت، مردم و فعالان اقتصادی را نیز متاثر می سازد. ظرفیت مالیاتی یک کشور از نرخ های بهینه مالیات بر مبنای پایه های مالیاتی حاصل می¬شود.
بررسی ها نشان می دهد که به رغم تلاش های صورت گرفته ، نظام مالیاتی کشور همچنان با مشکلات زیادی روبروست. سهم مالیات ها در کشور نسبت به تولید ناخالص داخلی تنها 8 درصد است و مالیات در تامین بودجه دولت نیز نقش اصلی را بازی نمی کند. بررسی نسبت درآمدهای مالیاتی به کل بودجه طی سال های بعد از انقلاب نشان می دهد متوسط کل نسبت درآمدهای مالیاتی به کل بودجه تنها 26.8 درصد می باشد و در خوشبینانه ترین حالت در سال 1379 از کل بودجه 35.3 درصد از طریق درآمدهای مالیاتی تامین شده و در بدبینانه¬ترین حالت در سال 1374 تنها 17.4 درصد از کل بودجه از طریق درآمدهای مالیاتی تامین شده است.
از طرفی بررسی نسبت درآمدهای مالیاتی به اعتبارات جاری طی سال¬های بعد از انقلاب بیانگر این است که در متوسط کل نسبت درآمدهای مالیاتی به اعتبارات جاری تنها 38.8 درصد است و خوشبینانه ترین حالت در سال 1378 از کل اعتبارات جاری 59.4 درصد از طریق درآمدهای مالیاتی تامین شده و در بدبینانه¬ترین حالت در سال 1362 تنها 21.6 درصد از کل اعتبارات جاری از طریق درآمدهای مالیاتی تامین شده است این امر بیانگر این است که بودجه اقتصاد ایران به طور عمده از درآمدهای نفتی تامین می¬باشد.
این امر باعث شده که تامین بودجه از عوامل بی¬ثباتی همانند نوسانات قیمت نفت که ناشی از فعل و انفعالات داخلی اقتصاد نیست، تاثیر پذیر باشد. ضمن اینکه سیاست های رفاهی و توزیع درآمدی دولت نیز از این حیث با مشکل مواجه شود. اصلی¬ترین چالش فعلی نظام مالیاتی کشور ، منبعث از پایه مالیاتی است، پایه مالیاتی به عنوان رکن اصلی سیستم مالیاتی است. بنابراین شناسایی پایه های مالیاتی که بتواند بیشترین کارایی و کمترین آثار جانبی منفی را داشته باشد، همواره مبحث چالش برانگیز بوده است.
علاوه بر این گستردگی محدود، پایه های مالیاتی بویژه در خصوص مالیاتهای مستقیم ، کوشش مالیاتی پایین و فرار مالیاتی بالا، هدفمند نبودن معافیت های مالیاتی ، عدم گسترش فرهنگ مالیاتی در جامعه، عدم مبادله کامل اطلاعات و نبودن سیستم نظارت و پیگیری در اخذ مالیات ، تشخیص علی الراس و وجود ضعف در اجرای آن، ضعیف بودن ضمانت های اجرایی، تاخیر در وصول مالیات، عدم شناخت مؤدیان و مستند نبودن میزان درآمد آنها از جمله چالش های فعلی اقتصاد ایران برای اجرای اقتصاد مقاومتی است.
ایسنا