تصمیمات پولی در بانک مرکزی، مستقل یا وابسته ؟!

اما از طرف دیگر بانک مرکزی که گاهی به نام بانک دولت خطابش می کنند به دلیل این که حساب های دولت در آن جاست و هم چنین اگر دولت قرض بخواهد، به بانک مرکزی رجوع می کند. بدیهی است بانک مرکزی منبعی است که متعلق به مردم بوده و دولت باید در این میان اطمینانی حاصل کند تا وام بگیرد. پس بانک مرکزی نباید به‌طور معمول به خصوص از این نظر زیر نظر دولت باشد. به‌طور کلی آنچه که شاید مهم تر از انتخاب رئیس بانک مرکزی است، آن برد بانک مرکزی بوده که در ایران به آن شورای پول و اعتبار می گوییم. در همه دنیا و کشورهای به خصوص صنعتی و توسعه یافته این برد کاملا تخصصی است و از اقتصاددانان و کسانی که صاحب تجربه هستند استفاده می شود و معمولا دوره‌ای که این‌ها در مسندشان قرار می گیرند طولانی است. فرض کنید مثلا در آمریکا 14 سال است. اما نکته مهم دیگر آن است که این افراد با هم عوض نمی شوند و تغییر آن‌ها به‌صورتی است که مثلا هر یک سال یا دو سال یک یا دو نفر عوض می شوند، آن هم به دلیل این که کسانی وجود دارند که از جریانات تصمیم‌گیری ها آگاه باشند و دلایلش را بدانند و به یکباره تصمیم‌های غیر منتظره نگیرند. یعنی اکثریت همیشه با کسانی باشد که بدانند چرا تصمیمات گذشته گرفته شده و به چه صورتی بوده است. رئیس بانک مرکزی هم قاعدتا دوره‌اش طولانی است و در بسیاری از کشورها تا زمانی که بنا به دلایلی عزل نشوند یا خود کنار نروند، معمولا باقی می‌مانند و دوره این‌ها از 7 سال بیشتر است. ولی چیزی که تاکید من بوده این است که به هر حال آن سیاست‌گذاری های اقتصادی به وسیله شورای پول و اعتبار وجود دارد و نباید زیر نظر دولت باشد. به خصوص باید از متخصصین تشکیل شود چون سیاست های پولی بر عکس سیاست‌های مالی که معمولا اطلاع رسانی می‌شود، تا مواقعی که تصویب آن را در مجلس بگذرانند و دولت ابلاغ کند، گاهی طول می کشد. اما سیاست های بانک مرکزی به صورتی است که معمولا بنا به دلایل اثراتی که دارد و رانت هایی که ایجاد می کند، آن برد معمولا در یک اتاق بسیار محفوظ تا زمان تصمیم گیری باقی می ماند تا جایی که برای عده ای رانت خاصی به وجود نیاید. به همین دلیل است که باید این افراد متخصص باشند، چون تصمیم گیری ها کاملا تخصصی است. در صورتی که در مورد سیاست های مالی متخصصین دانشگاهی و مراکز پژوهشی می توانند مسائل را بررسی کرده و تحقیقات لازم را ارائه دهند تا بعد به تصویب برسد. در کل این ضرورت وجود دارد که محافظت از تصمیمات پولی در بانک مرکزی گرفته شود.

مهدی جاویدپور