بستنی به دو گروه از محصولات بر پایه شیر و بدون شیر گفته می‌شود. برخی متخصصان صنایع غذایی معتقدند نمی‌توان نام بستنی را بر محصولات یخی بدون شیر گذاشت در حالی که برخی زبان‌شناسان بر این باورند که کلمه «بستنی» از «بستن» می‌آید و تمام محصولات یخی حاوی شیر یا بدون شیر را می‌توان بستنی نامید. به‌هر حال، بستنی جزو خوراکی‌های بسیار پرطرفدار، به‌خصوص در فصل تابستان و در میان بچه‌هاست. در این مطلب، با دکتر محمدحسین عزیزی، متخصص صنایع غذایی و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، درباره این محصول خوش‌خوراک گفت‌وگو کرده‌ایم.
مهم‌ترین مواد تشکیل‌دهنده بستنی‌چیست؟
بستنیها بر پایه شیر، از شیر، چربی، پایدارکننده، طعم‌دهنده، رنگ و شکر تشکیل شده‌اند. بستنی‌های شیری دارای شیر بیشتر در ماده خشک و بستنی‌های یخی دارای شیر کمتر در ماده خشک هستند. برخی از انواع بستنی‌های یخی هم اصلا شیر ندارند و ارزش تغذیه‌‌ای‌شان پایین‌تر است.
کدام نوع بستنیها سالم‌ترند؟
بستنی‌های شیری ساده یا زعفرانی جزو سالم‌ترین بستنیها هستند. ولی کلا اگر بخواهید از مصرف بستنیها فایده‌ای جز دریافت کالری به بدنتان برسد، باید انواعی را که شیر بیشتری دارند، انتخاب کنید. برخی بستنیها فقط آب و شکر و رنگ و اسانس دارند و نه‌تنها فایده‌ای برای بدن ندارند، بلکه مصرفشان ضرر هم دارد. بستنی‌های حاوی شیر می‌توانند قدری از نیاز بدن به کلسیم و پروتئین را هم تامین کنند.
این تامین کلسیم و پروتئین به اندازه‌ای هست که بتوان مصرف روزانه بستنی را توصیه کرد؟
واقعیت این است که حجم بالای شکر موجود در بستنی، باعث می‌شود مصرف مداوم و روزانه آن را توصیه نکنیم. به‌علاوه، چربی موجود در بستنیها، چربی شیر یا خامه نیست و معمولا از روغن‌های نباتی و روغن پالم برای تامین چربی بستنی‌های صنعتی استفاده می‌شود بنابراین افرادی که عادت به مصرف روزانه بستنی دارند، علاوه بر اضافه‌وزن، در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی هم خواهند بود. مصرف تفریحی بستنی اشکالی ندارد اما نباید به عادت روزانه تبدیل شود.
افزودن کنسانتره میوه یا تکه‌های شکلات و بیسکویت به بستنیها، کمکی به بالا رفتن ارزش تغذیه‌ای آنها می‌کند؟
کنسانتره طبیعی میوه‌ها دارای ویتامین‌ها و املاح فراوانی هستند. تکه‌های شکلات هم که آنتی‌اکسیدان و فلاونوییدهای فراوانی دارند و مصرف آنها مفید است اما نمی‌توان روی واقعیت‌ها سرپوش گذاشت؛ بستنیها حاوی هر ماده مفیدی هم که باشند، بازهم حجم بالایی شکر و چربی نامطلوب دارند و نمی‌توانیم این مساله را نادیده بگیریم. از طرف دیگر، یکی از مشکلاتی که درباره بستنیها مطرح می‌شود، کالری بالای آنها و خطر چاق‌کنندگی‌شان است. حالا اگر به این محصول پرکالری، کنسانتره میوه، شکلات یا تکه‌های بیسکویت هم اضافه شود، کالری نهایی آن بالاتر می‌رود و اثر چاق‌کنندگی‌اش هم بیشتر می‌شود. از طرف دیگر، برخی بستنیها داخل پوششی از بیسکویت قرار گرفته‌اند که خود این بیسکویت‌ها هم حاوی شکر و اسیدهای چرب ترانس و روغن‌های هیدروژنه هستند، بنابراین نمی‌توان وجود مواد مغذی در برخی انواع بستنی را مهر تاییدی برای مصرف بیشتر و مداوم آنها دانست.
و بستنی‌های فله‌ای؟
توصیه ما به پرهیز کامل از مصرف بستنی‌های فله‌ای، به‌خصوص برای افراد حساس مانند بچه‌ها، خانم‌های باردار و شیرده، سالمندان، بیماران و افراد دچار ضعف سیستم ایمنی است. از آنجا که معمولا نظارت دقیقی بر شیر مصرفی و فرمولاسیون تهیه بستنی‌های فله‌ای و بدون بسته‌بندی انجام نمی‌شود، امکان استفاده از شیرهای آلوده، شکر بیشتر از حد استاندارد، رنگ‌های غیرمجاز و طعم‌دهنده‌های نامطمئن در این محصولات وجود دارد. ضمن اینکه امکان آلودگی دستگاه‌های تولید بستنی قیفی و اسکوپ‌هایی که با آنها بستنیها را بر‌می‌دارند هم هست. حتی امکان ابتلا به تب مالت در اثر مصرف بستنی‌های فله‌ای که منبع تامین شیر آنها معلوم نیست، وجود دارد. بستنی‌های صنعتی با وجود خطرهایی که برای سلامت دارند، از نظر بهداشت و ایمنی غذایی، قابل‌اطمینان‌ترند چون نظارت‌های دقیق و مداومی بر کارخانه‌های تولیدکننده آنها صورت می‌گیرد. به‌همین دلیل نمی‌توانیم مصرف بستنی‌های فله‌ای و باز را هرگز توصیه کنیم.
هفته نامه سلامت