در همین سالها بود که موضوع استفاده بهینه از آب کشاورزی، کمبود آن، حفظ منابع و ذخایر سفرههای زمینی آب و جلوگیری از کاهش سطح این ذخیرههای حیاتی به عنوان صدایی نه چندان رسا و قابل توجه به گوش رسید، گفته میشود در همین ایام در دولت ششم، میان دکتر عیسی کلانتری وزیر کشاورزی وقت و مهندس نعمتزاده که مسئولیت وزارت صنایع را عهدهدار بود، بر سر چگونگی گسترش سامانههای نوین آبیاری تحت فشار و صنایع مرتبط به عنوان راهبردی تعیین کننده در توسعه پایدار مناقشه و گفتگوهایی در هیات دولت و در حضور رئیس جمهور وقت به میان آمده است، هدف این که بگویم بحث استفاده صحیح از آب و اصولاً اهمیت دادن به این عنصر حیاتی که ضامن بقا تمدنها و نهایتا یکی از شاخصهای مهم حفظ امنیت غذایی به شمار میرود در بعضی از محافل تصمیمگیر در آن سالها یعنی حدود 23 سال پیش نیز به طور جدی مطرح بوده است ولی از آنجا که همواره مسائل کشاورزی در حاشیه و تحت الشعاع مسائلی دیگر ازجمله موضوعات و رخدادهای سیاسی قرار گرفته و میگیرد، این موضوع به گونهای فراگیر در سطح عمده سیاستهای کشور ملحوظ نشد و اگر در مفادی از قوانین کلی نیز پرداختن به آن تدوین گردید در حوزه تخصیص اعتبارات و اجرا جایگاه شایستهای نیافت.
در دو دولت هفتم و هشتم اصلاحات نیز موضوعات و مناقشات دیگر در سطوح کلی جامعه مورد توجه بود و در این عرصه سخنی جدی یا هشداری تعیین کننده از سوی تصمیمگیران و تدوینکنندگان راهبردهای افکار عمومی به میان نیامد، موضوع خوش باورانه خودکفایی در گندم و جشن باشکوه آن تمامی حوزه کشاورزی را در نوردید و بسیاری بر این اعتقاد بودند که در رابطه با خودکفایی گندم به پایداری رسیدهایم و دیگر مشکلی وجود ندارد، گرچه در آن هلهله و شادی که کسی جرات بیان نظر دیگری نداشت بودند کسانی که با تحلیل ساده از شرایط، این جشن را زودهنگام و این پایداری را ناپایدار ارزیابی کردند و هشدارهایی نیز دادند که البته شنیده شد ولی کمترکسی به روی خود آورد که حکایت از چه قرار است . بعد از این، سالها و تا همین دو سه سال اخیر، در دولتهای نهم و دهم نگرانیها در مورد کاهش سطح آب سفرههای زیر زمینی کمتر بیان میشد و اگر سخنگویان بر این موضوع تاکید میکردند بلافاصله به عنوان نق نق زدنهای سیاسی جناحهای مخالف دولتی ارزیابی میشد، از سوی دیگر درآمدهای سرشار ناشی از افزایش قیمت نفت و در نتیجه آن گسترش واردات بیرویه، همگان را به خود مشغول کرده بود. در هر گوشهای از کشور در طبقهای رنگارنگ واحدهای صنفی میوه و ترهبار گاهی محصولات بالغ بر 25 کشور در تلألو نورهای درخشان چراغهای فلوئورسنت در قالب محصولات وارداتی به چشم میخورد و البته مشتریانی که کمتر قدرت خرید داشتند را وسوسه میکرد، از انگور برزیلی تا سیب سبز فرانسوی، انبه پاکستانی و حتی نارنگی حیفا اسرائیلی، اینها فضای رنگین بی خاصیتی برای منافع ملی و ساختار تولید داخل محصولات کشور فراهم کره بود که بیا و ببین و البته موضوع آب کشاورزی، خودکفایی نسبی و توجه به تولید داخل به کلی فراموش شد و اگر بحثی هم در مورد انتقال آب مجازی در قالب واردات محصولات زراعی که آب بیشتری مصرف میکنند در میان بود در سایه رنگهای بسیار زیبای میوههای بی مزه از پنج قاره جهان رنگ باخت، زیرا سود بیشتری را نصیب واردکنندگان میکرد و از طرفی ارزاق عمومی و غلات هم نبود که حساسیتهای قیمتی را برانگیزد تا جایی که صدای اعتراض دلسوزان کشور به واردات میوه و تره بار و طرح مباحث آب در فضای وهمآلود» واردات همه چیز « توسط سودجویانی که از رانت سیاسی نیز برخوردار بودند در سطح شخصیتهای تاثیرگذار و فرادست دولت بلند شد و فضای بی توجهی به موضوع آب را در ماههای پایانی سال 1388 شکست و خبرهایی منعکس شد که شورای عالی آب، خارج از بودجههای سنواتی و جاری رقمی بالغ بر 2 هزار میلیارد تومان برای حمایت از سامانههای نوین آبیاری در سال 1389 اختصاص داده است که رونق جدیدی در گسترش تجهیز مزارع به شیوههای جدید آبیاری تحت فشار ایجاد کرد.
تلاش قابل تحسین معاونت آب و خاک و صنایع و مدیر و کارشناسان اداره کل دفتر بهبود سامانههای نوین آبیاری که بعداً به دفتر توسعه سامانههای نوین آبیاری تغییر نام یافت و برگزاری نمایشگاه تخصصی و منحصر به فردی با حضور بالغ بر یکصد شرکت سازنده، طراح، تولید کننده و واردکننده تجهیزات آبیاری زیر یک سقف فرایندی را تعریف کرد که آشکار میساخت ظرفیت عینا موجود نرم افزاری و سخت افزاری کشور در این حوزه و همچنین دانش فنی مربوط به توسعه روشهای آبیاری تحت فشار کشور بیش از آن چیزی است که تصور میرفت و قدرت پاسخگویی به موضوع افزایش ضریب بهرهبرداری از آب را دارند.این خود اعتماد و اطمینان برنامهریزان کلان کشور را به بهرهگیری بهینه از آب جلب کرد که همچنان در قالب دولت یازدهم و در اشکال مختلف از جمله اختصاص ارقامی قابل اتکا برای توسعه، احیا و بازسازی 550 هزار هکتار زمین کشاورزی در استان خوزستان، 8 میلیارد دلار برای تامین آب بالغ بر 437 هزار هکتار زمین کشاورزی در استان ایلام و شمال غرب کشور با استفاده از آبهایی که از مرز خارج میشوند و همچنین احیای دشت سیستان و بلوچستان و موارد دیگر پیگیری میشوند و نوعی اطمینان عمومی را برانگیخته که موضوع توجه به زیرساختهای کشاورزی بیش از ادوار گذشته و به طور جدی مدنظر قرار گرفته است.
با اینکه منشا این شرایط تحول ساز واقدامات کم سابقه در حوزه کشاورزی را باید منبعث از دیدگاههای ویژه دکتر حسن روحانی ریاست دولت یازدهم دانست اما موضوع کافی نیست، شرایطی فراهم شده است که صاحبنظران و اندیشمندان کشاورزی و اقتصاد توسعه الزاماً باید »راهبرد آب«را تدوین و قوانین مشخص و معینی جهت پایداری در توجه به آن تصویب نمایند، کشور در عرصه آب و خشک شدن دریاچهها، تالابها، کم حاصلی دشتهای اصلی و... با بحران جدی مواجه است.
منصور انصاری