خیلی "دور" نیست، همین بیخ گوشمان است، کافی است بیایید و بو بکشید فقط چند ثانیه کافی است تا نفس کشیدن سخت شود، اینجا خبر از عطرخوش شالیزار نیست، بوی فاضلاب در زمین‌های کشاورزی منطقه شهر ری و ورامین که خاک آن به حاصلخیزی شهره است تمام این مناطق را در بر گرفته است و همین امر سبب شده که بخش قابل توجهی از نیاز سبزیجات، برنج و غذای دام استان تهران دراین منطقه تامین شود، اینجا جنوب تهران است، خیلی «دور» نیست.
"ما فقط در این زمین‌ها کار می‌کنیم برید از صاحب زمین سوالاتتان را بپرسید" جوابی که کارگران مشغول در زمین‌های کشاورزی منطقه قلعه نوواقع در جنوب شهر ری می‌دهند همین است، کوتاه و خلاصه. ترجیح می‌دهند در برابر سوالات یک غریبه سکوت کنند گویا به آنان گوشزد شده است که فقط کار کنند شاید به همین خاطر است که به محض دیدن غریبه‌ای در زمین کشاورزی سرشان را پایین انداخته و خود را سخت مشغول کار نشان می‌دهند.
بحث آبیاری زمین‌های کشاورزی جنوب تهران را باید فاجعه‌ای برای شهروندان دانست چرا که محصولاتی که در این مزارع تولید شده است حاوی فلزات سنگین، برخی مواد شیمیایی ناشی از شوینده‌ها و پساب‌های صنعتی است. حال سوال اصلی این است "چرا وزارت جهاد کشاورزی که خبر از جشن پاکی مزارع جنوب تهران در آینده‌ای نزدیک می‌دهد، تا کنون نتوانسته است کنترل بر آبیاری این مزارع را دردست گیرد؟"
به دلیل حساسیت موضوع آماری اعلام نشده است
"آمار مربوط به میزان تولید در این منطقه به دلیل حساسیت موضوع در اختیار معاونت زراعت نیست با سازمان جهاد کشاورزی استان تهران تماس بگیرید" پاسخ معاونت زراعت در خصوص میزان تولید در منطقه شهر ری و ورامین همین دو جمله است، سازمانی که زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی، آمار تمامی تولیدات کشاورزی حتی در دور‌ترین نقطه ایران را در اختیار دارد به غیر از منطقه جنوب تهران.
سبزیجات در تهران خریدار ندارد
بخش عظیمی از نیاز مردم به سبزیجات شهر تهران در این منطقه تولید می‌شود سبزیجاتی که پس از مطرح شدن دوباره آلوده بودن مزارع دیگر مشتری سابق خود را ندارد. ذکریا یکی از کارگرانی است که در زمین کشاورزی که در آن سبزیجات کشت می‌شود در جاده ورامین مشغول به کار است، ابتدا از جواب دادن طفره می‌رود؛ اما بالاخره با اصرار پاسخ می‌دهد:"تولید امسال سبزیجات خوب بوده است البته چون این زمین‌ها با فاضلاب آبیاری می‌شود باعث شده است که هم شکل محصولات و هم تولید خوب باشد؛ اما این محصولات در بهار و تابستان فروش خوبی نداشته است.
برنج‌های جنوب تهران به شالی کوبی‌های شمال ارسال و به قیمت برنج شمال فروخته می‌شوند
طبق آمار رسمی در نزدیک به ۵۰ درصد از این مزارع برنج کشت می‌شود برنجی که طبق گفته کشاورزان پس از برداشت به شالی کوبی‌های فعال در شمال کشور فرستاده می‌شود.
رییس اتحادیه بنکداران ارسال برنج به شمال کشور را تایید کرده و می‌گوید:" برنج‌های کاشت جنوب تهران به شالی کوبی‌های شمال ارسال می‌شوند، کلیه برنج‌های تهران از برنج‌های شمال کشور (مازندران، گلستان و گیلان) تامین می‌شود و برنج تهران ابتدا به شمال ارسال شده وبه شالی کوبی‌های آنجا فرستاده می‌شود زیرا در تهران شالی کوبی نداریم و سپس مجداد به "تهران" ارسال می‌شود.
محمدآقا طاهر، به نکته‌ای جالب اشاره می‌کند" درچند سال گذشته برنج‌های تهران در نمایشگاه مصلی تهران با نرخ برنج شمال یعنی ۶هزارو ۸۰۰ تومان عرضه می‌شد".
این در حالی است که رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر مدعی است زمین‌های کشاورزی اطراف پایتخت از سال‌ها پیش با فاضلاب آبیاری می‌شوند که البته در مقطعی از زمان این اقدام متوقف شده است اما گویا دوباره تهرانی‌ها محصولات آبیاری شده با فاضلاب را مصرف می‌کنند.
مرغوبیت ظاهری این محصولات
دشت ورامین بیشترین آمار مصرف آب فاضلاب را دارد، روستای فیروز آباد در منطقه قلعه نو نیز از نقاطی است که تماما توسط فاضلاب آبیاری می‌شود، یکی از ساکنان روستای فیروز آباد که مغازه دار است در این رابطه می‌گوید: دولت موفق شده است بخش‌هایی از مزارع جنوب تهران را ازآبیاری ناسالم برهاند؛ اما نقاط کلیدی هنوز با فاضلاب آبیاری می‌شود، روستای فیروز آباد ازنقاطی است که زور دولت به آن نرسیده است، زمین‌های این منطقه متعلق به چند فرد خاص است که کشاورزان به قیمت‌هایی بالا از صاحبان آن اجاره کرده اندودر بخش عظیمی از مزارع آن برنج کشت می‌شود.
وی به نقش فاضلاب در شکل ظاهری محصولات اشاره کرده و بیان می دارد: به عنوان مثال اگر بلال این منطقه را با بلال منطقه‌ای که با آب قنات آبیاری می‌شود مقایسه کنید متوجه می‌شوید که بلال‌های این منطقه از لحاظ شکل ظاهری درشت‌تر و مرغوب‌تر است، شاید به همین خاطراست که کشاورزان ترجیح می‌دهند از این روش آبیاری استفاده کنند.
حفر سیزده حلقه چاه توسط دولت بدون بهره برداری
مجوز حفر چاه با همکاری وزارت جهاد کشاورزی توسط وزارت نیرو صادر می‌شود، نکته اصلی این است درصورت دست کشیدن کشاورزان از استفاده از فاضلاب، جایگزین برای آبیاری مزارع چیست؟ با توجه به خشکسالی و محدود بودن آب سفره‌های زیرزمینی وقانون منع حفر چاه که در سال ۸۵ تصویب و اجرا شد، در سال جاری این دو وزارت با حفر سیزده حلقه چاه سعی در کنترل و جایگزینی آب سالم در این منطقه داشته است؛ اما تا کنون هیچگونه بهره برداری از این چاه‌ها صورت نگرفته است.
سازمان جهاد کشاورزی استان تهران پاسخگو نیست
با وجود حساس بودن موضوع، تماس‌های مکرر به سازمان جهاد کشاورزی استان تهران"بی‌نتیجه" است. تعلل و امتناع این سازمان در پاسخگویی سوال برانگیز است، سالک رئیس دفتر مهندس موسوی، ابتدا می‌گوید: آقای موسوی جلسه مهمی دارد لطف کنید سوال را مطرح کنید تا در بین جلسات پاسخ دهند.
سوال مطرح می‌شود و رئیس دفتر پس از کمی مکث پاسخگویی را به یک هفته دیگر موکول می‌کند و دلیل آن را حساسیت موضوع می‌داند.
وی در پاسخ به این سوال که مگر جز این است که آمار مقدار تولید محصولات کشاورزی به خصوص «برنج» در جنوب تهران باید ثبت شده و به وزارت جهاد کشاورزی اطلاع داده شود، می‌گوید: اجازه دهید تا در هفته آینده موسوی رئیس سازمان پاسخگو باشد.
تامین علوفه و یونجه دام‌های سنگین توسط منطقه شهرری و ورامین
در منطقه ورامین، گلپایگان و اسلامشهر دام سنگین پرورش می‌دهند که بیشترین میزان پرورش دام سنگین متعلق به اسلامشهر است. بخش قابل توجهی از علوفه و یونجه دام سنگین نیز از مزارع جنوب تهران تامین می‌شود، آلودگی این محصولات و انتقال آن به دام و پس از آن انسان.
با متخلفین برخورد می‌شود
جالب است، مسئولانی که طی تماس‌های تلفنی که با آنان می‌شود از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی نمی‌کنند، تمامشان موضوع را تایید کرده و بر لزوم حل مشکل اصرار می‌ورزند، اگر چه که کمی دیر به نظر می‌رسد.
رحمت الله نوروزی عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، در رابطه با موضوع آبیاری زمین‌های کشاورزی جنوب تهران می‌گوید:"جلساتی با وزارت جهاد کشاورزی داشته‌ایم که در آن مقرر شد با متخلفین برخورد جدی شود، قرار بر این است که دوباره جلسه‌ای با این وزارتخانه برگزار شود و موضوع به صورت جدی تری پیگیری شود".
فاضلاب ارزان‌تر است!
"بطور متوسط آب بهایی که درطول یک سال توسط کشاورز برای استفاده از آب چاه برای سه هکتار پرداخت می‌شود ۳میلیون ۵۰۰ هزار تومان است؛ اما کشاورز برای استفاده از آب فاضلاب در همین مقدار زمین نهایتا یک میلیون تومان پرداخت می‌کند این را تنها کشاورزان منطقه قلعه نو نمی‌گویند؛ بلکه کشاورزان مجاور این منطقه نیز آن را تایید می‌کنند".
صاحب یک مشاور املاک در منطقه قلعه نو به نکته‌های جالبی در رابطه با فعالیت کشاورزی در این منطقه اشاره می‌کند، وی اظهار می‌کند:" دولت اعلام کرده است که قرار است فاضلاب شهر تهران را به روی کشاورز ببندد آبیاری زمین‌های کشاورزی با متراژ پایین با آب تصفیه شده خوب است، اما آبیاری در زمین‌های کشاورزی با متراژ بالا برای کشاورز به صرفه نیست. دولت تنها می‌خواهد این مشکل را حل کند؛ اما هیچ راهکاری برای مشکلات بعدی کشاورز در صورت قطع فاضلاب ندارد، شاید همین موضوع باعث شده است که با وجود ممنوعیت استفاده ازاین نوع آبیاری در سال جاری «فاضلاب» به کشاورزان «فروخته» شده است".
مقصر اصلی کدام سازمان است؟
انگشت اتهام به سمت دولتی است که نه تنها در طی ۸ سال بخش کشاورزی را به سمت نابودی کشانده است، بلکه با فراموشی این بخش صدمه‌ای جبران ناپذیر به سلامت کشور وارد کرده است صدمه‌ای که که با بروز بیماری‌های عفونی، کلیوی و بیماری‌هایی سخت نظیر سرطان خود را بروز داده است. قصوری که جوابش را مردم با جانشان داده‌اند. این معضل همراه با دیگر مشکلات دولت پیشین به دولت یازدهم کشانده شده است، این موضوع به اندازه نگرانی مجلس برای آلودگی زیست محیطی کشورهای همسایه اهمیت دارد و نیازمند حرکتی اساسی توسط سه وزارت جهاد کشاورزی، نیرو و بهداشت با کمک مجلس شورای اسلامی که در تمامی آن سال‌ها سکوت اختیار کرده بود ودیگرسازمان‌ها و ارگان‌های دولتی و غیر دولتی است تا هر چه سریع تربا متخلفان چه زمین داران و چه کسانی که با فروش فاضلاب به کشاورز به آن دامن می‌زنند، برخورد شود.
خبرنگار: یاسمن خالقیان - ایلنا