بالاخره چه کسی میوه را گران می‌فروشد؛ دلال،‌ کشاورز یا میوه‌فروش؟

تا یکی دو ماه قبل گزارش‌های میدانی از سطح پایتخت و گفته‌های میوه فروشان سطح شهر این نکته را تایید می‌کرد که فعالیت 4 هزار دلال در بازار بارفروشان پایتخت عامل گرانی میوه است. اما با برخورد ضربتی اصناف،‌تعزیرات و سایر نهادهای نظارتی و جمع شدن دلالان باز هم قیمت میوه پایین نیامده و این بار توپ به زمین کمبود و عرضه کم میوه می‌افتد.

از سوی دیگر پای درد دل کشاورزان که می‌نشینی بر این مسئله معترفند که محصول خود را تا یک دهم قیمتی که در بازار عرضه می‌شود به واسطه‌ها می‌فروشند.

امیر غریبی کشاورزی است که از عدم ثبات بازار و تضمین برای فروش محصول کشاورزی انتقاد می کند چرا که کشت و تولید هر محصولی علاوه بر صرف وقت و زحمت دارای هزینه‌های بسیاری از قبیل تأمین کود، آب، دستمزد کارگر، هزینه‌های حمل و نقل است.

جالب اینجاست گاهی حتی جمع‌کردن محصول برای کشاورز ضرر محسوب می‌شود و ترجیح می دهد محصول را در مزرعه رها کند تا خوراک دام‌ها شود.

کشاورز دیگر که معمولاً زمینش را زیر کشت گوجه فرنگی می‌برد می‌گوید: بارها و بارها مجبور شده‌ایم که محصول تولیدی‌مان را با نصف قیمت تمام شده بفروشیم.سه ماه پیش گوجه‌فرنگی برداشت کردم و آن را پس از کلی سعی و تلاش به قیمت 230 تومان به یکی از کارخانه‌های رب‌گوجه کرمانشاه فروختم.در حالیکه هزینه‌های کارگر و جمع‌آوری، خرید سبد و حمل و نقل هر کیلو 140 تومان، هزینه کود و آبیاری آن هم بیش از 100 تومان بود، بنابراین محصولی را که باید به قیمت حدود 550 تومان از ما خریداری می‌شد با کمتر از نصف قیمت تمام شده به فروش رساندیم.

اما حاج فتحعلی رئیس اتحادیه بارفروشان دلیل گرانی میوه را زیاده خواهی میوه فروشان سطح شهر می‌داند و می‌گوید: در میدان مرکزی میوه و تره‌بار برای هر بار خریداری شده فاکتور صادر می‌شود و در هنگام خروج بار از میدان حتما فاکتورهای فروش توسط مأمورین مستقر در درب‌های خروجی کنترل می‌شود.

دبیر اتحادیه بارفروشان تصریح می‌کند: میزان سود فروشندگان میدان تره‌بار از فروش قانونی است اما سود میوه‌ فروشی‌های سطح شهر بی‌ضابطه است.

وی همچنین درباره طرح نظارت و تنظیم بازار میوه می‌گوید: این طرح برای ساماندهی ترافیک و رفت و آمد میدان بود و اصلاً هیچ ربطی به ساماندهی قیمت میوه نداشت و به گونه‌ای این طرح هیچگونه تأثیری بر قیمت‌ها نداشت زیرا در میدان، قیمت‌ها براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.

وی خاطرنشان می‌کند که ما محصولات کشاورز را به صورت حق‌العمل می‌فروشیم و به اندازه درصدی که قرارداد بسته‌ایم از کشاورز بابت فروش درصد می‌گیریم و هر قیمتی که بار بفروش می‌رسد پولش عاید کشاورز می‌شود. از طرفی میوه‌ فروش‌های سطح شهر براساس قانون فقط باید 30 درصد نسبت به فاکتور خرید سود ببرند در حالیکه آنها به این سود قانع نیستند و درصد بیشتری سود می‌برند.

اما نظر حسین مهاجران رئیس اتحادیه میوه و سبزی در مورد سر و سامان گرفتن بازار میوه چیز دیگری است. او برخلاق رئیس اتحادیه بارفروشان عنوان می کند که هنوز بخشی از دلالان در بازار بارفروشان به فعالیت‌های زیرپوستی خود ادامه می‌دهند و می‌گوید: دلالان باقی‌مانده هم‌اکنون میوه را از حجره‌داران خریداری و برای فروش از فاکتورهای همکاران حجره‌دار خود استفاده می‌کنند و به این ترتیب باز هم به عنوان یک واسطه در خرید و فروش میوه عمل می‌کنند. طرح تنظیم بازار بخش اعظمی از دلالان میدان مرکزی میوه و تره‌بار را حذف کرده و سبب جلوگیری از افزایش قیمت میوه شده است.

مهاجران می‌گوید: طرح مذکور سبب حذف 75 درصد از دلالان میدان مرکزی میوه و تره‌بار شد و همچنین باعث جلوگیری از افزایش قیمت‌ها شد زیرا اگر چنین طرحی اجرا نمی‌شد هم‌اکنون هرکیلو میوه بین هزار تا 1500 تومان از قیمت فعلی میوه گران‌تر می‌شد.

گزارش های میدانی فارس از میوه های سطح شهر نیز از وضعیت میوه فروشان حاوی نکاتی است که جای تامل دارد.جالب‌تر اینکه میوه فروشان نقاط مرفه نشین و شمال شهر دغدغه ای از بابت برچسب قیمت ندارند و دست آخر علت بالا بودن قیمت خود را هزینه سنگین حمل بار از میدان اصلی بارفروشان و اجاره بهای بالا در این مناطق عنوان می کنند.

رجبی در منطقه دروس میوه فروشی دارد که روزانه 16 ساعت به مشتریان خدمات می دهد ارزان ترین میوه این مغازه گوجه فرنگی و خیار از قرار کیلویی 3 هزار تومان است و برچسب قیمت هم معنا ندارد.

او می‌گوید: اغلب مشتریان ما میوه را تلفنی سفارش می‌دهند و کسی از قیمت‌ها سوال نمی‌پرسد. ما هم ماهانه 15 میلیون تومان فقط اجاره مغازه می‌دهیم. در کنارش مزد کارگر و آب و برق و کرایه حمل از جنوب شهر می‌شود روزی 150 هزار تومان!

قیمت میوه در مرکز شهر هم قیمت‌ها چندان ارزان نیست، ولی به نسبت با قیمت اصلی میدان تره بار منصفانه‌تر است.

بهنام - ب سال‌هاست که میوه مورد نیاز مغازه‌اش در خیابان ویلا را از بازار بارفروشان پایتخت تهیه می‌کند. از او در مورد سر و سامان گرفتن بازار میوه فروشان می‌پرسیم و اینکه چقدر حذف دلالان در کاهش قیمت میوه تاثیر داشته است.

وی می‌گوید: اگر چه تعداد دلالان در بازار بسیار کم شده اما برخی مشکلات همچنان پابرجاست. به عنوان مثال برخی دلالان با مسئول غرفه هماهنگ هستند و داخل مغازه می نشینند. این افراد معمولاً یک یا دو نوع میوه خاص را که در بازار هم چندان فراوان نیست می‌فروشند و قیمت میوه‌ای که معامله می‌کنند با آنچه که در فاکتور مغازه دار درج می‌کنند متفاوت است و از ابتدا آن را با خریدار طی می‌کنند.

این میوه فروش از فاکتورهای نانوشته‌ای صحبت می‌کند که فقط بین فروشنده و خریدار طی می‌شود و رد پایی هم برای برخورد برجا نمی‌گذارد.به عنوان مثال هلو را کیلویی 4 هزار تومان فاکتور می‌نویسند ولی 5 هزار تومان محاسبه می‌کنند،‌ چیزی که جایی ثبت نمی‌شود و در نهایت خرده فروش باید از سود خود کم کند چون ملاک بازرسان فاکتور خرید است.

خیابان شهرستانی در میدان امام حسین را اغلب قدیمی‌های تهران به عنوان بازار میوه پایتخت می‌شناسند که قیمت میوه در این بازار به نسبت سایر نقاط مناسب‌تر است، اما کسبه این راسته نیز دغدغه‌های خاص خود را دارند.

حسین- ف یکی از میوه فروشان بازار شهرستانی است که کاهش عرضه میوه در بازار را از مواردی می‌داند که در بالا رفتن قیمت آن موثر است.

وی می گوید: خرج بار و هزینه‌های سربار زیاد است مثلاً قرار بود قیمت سبد را از میوه کم کنند که اصلا اتفاق نیفتاد. در هر کیلو بار 200 تومان هزینه سبد،‌کیلویی 150 تومان هزینه کارگر بار زدن میوه در میدان بارفروشان است و ضایعات میوه هم بر سر قیمت آن سرشکن می‌شود.

وی معتقد است اگر قیمت میوه کاهش یابد قدرت خرید مردم هم بیشتر می‌شود و هر فرد به جای یک کیلو میوه سه کیلو می‌خرد.

تنها شکل دلالی در بازار میوه تغییر کرده است

م- محمدی دیگر میوه فروش این بازار مشتری‌های ثابت خود را دارد. او می گوید: چون حجره داران بازار میوه از سی سال پیش می شناسند دغدغه تهیه میوه با قيمت مناسب را ندارد و با محاسبه سود مصوب میوه اش را به فروش می رساند.

محمدی در مورد تاثیر بازار تره بار می‌گوید: تنها اتفاقی که در میدان تره بار افتاده این است که مقداری تردد ماشین‌ها منظم شده است. از طرفی با کم شدن دلالان بار میوه هم قطره چکانی در بازار توزیع می شود و اگر قبلاً 100 کامیون بار تخلیه می‌شد، الان نصف شده است و در عوض دلالان پشت سالن 12‌،چهار و یک به کاسبی خود مشغولند و شکل حضورشان تغییر کرده است.

درودیان معاون بازرسی اتاق اصناف تهران در مورد نحوه صدور فاکتور توسط عمده فروشان به ویژه میوه می‌گوید که در سطح عمده‌فروشی هم برای داشتن ضرورت صدور فاکتور با مهر و نشان ورود کرده‌ایم.

وی در مورد علت پایین نیامدن قیمت میوه علی رغم برخورد با دلالان تصریح می‌کند که مشکلات میدان میوه تره‌بار را نمی‌توان با توپ و تشر حل کرد و متأسفانه ورود قهری بعضی دستگاه‌ها سبب شده تا برخی از صنف بارفروشان برخورد متقابل کرده و میوه‌های خود را از سردخانه بیرون نیاورند.

درودیان به این نکته اشاره کرد که به دلیل سرمازدگی محصولات باغی در برخی استان‌ها مانند شمال کشور، عرصه میوه کم شده و همه این عوامل دست به دست هم داده تا میوه به حد کافی در میدان تره‌بار عرضه نشود و در نتیجه قیمت‌ها پایین نیاید.

گزارش از فاطمه بیات و سندس معتمد منفرد