براساس آخرین اعلام سازمان بهداشت جهانی، اهالی کشورهای آمریکای شمالی بیشترین آمار مبتلایان به آرتروز را به خود اختصاص داده‌اند. از آنجا که چاقی و اضافه‌وزن می‌تواند از عوامل ابتلا به این بیماری باشد، در این مطلب با دکتر رضا راست‌منش، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره رژیم‌درمانی آرتروز گفت‌وگو کرده‌ایم.
این درست است که می‌گویند اضافه‌وزن، اصلی‌ترین دلیل ابتلا به انواع آرتروز محسوب می‌شود؟
نه، ابتلا به آرتروز می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که اضافه‌وزن یکی از آنهاست. عواملی مانند زمینه‌های ژنتیکی، شغل، داشتن اضافه یا حتی کمبود وزن و انجام برخی حرکت‌های ورزشی نامناسب می‌تواند باعث ایجاد آرتروز شود. البته بالا بودن وزن می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
به چه صورت؟
افزایش وزن فشار وارده بر مفاصل را بیشتر و فرد را مستعد ابتلا به آرتروز می‌کند. البته کمبود وزن هم می‌تواند در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشد. زمانی که فردی از کمبود وزن رنج می‌برد، عضلات کافی برای حمایت از مفصل‌های خود ندارد و در نتیجه، شانس ابتلا به آرتروز در او بالا می‌رود.
رژیم غذایی هم می‌تواند در پیشگیری از آرتروز موثر باشد؟
بله، استخوان‌های ما در تبادل مستقیم با خون قرار دارند. هرچه pH خون بیشتر به سمت اسیدی‌شدن سوق پیدا کند، شانس آزاد شدن کلسیم در خون و تحلیل استخوان‌ها و افزایش التهاب مفاصل هم بیشتر خواهد شد.
پس به همین دلیل است می‌گویند برای پیشگیری از ابتلا به آرتروز باید از مصرف گوشت و لبنیات خودداری کرد؟
این یک باور عامیانه نادرست است چون تمام انواع آرتروز به اسیدی‌شدن خون ربط ندارند. با این حال، اگر pH خون به سمت اسیدی‌شدن رفته باشد، فرد می‌تواند برای پیشگیری از ابتلا یا درمان بهتر آرتروز، خوراکی‌هایی مانند انواع میوه‌ها و سبزی‌های تازه را در برنامه غذایی خود بگنجاند و از مصرف غذاهایی مانند گوشت یا حبوبات تا مدتی خودداری کند.
آیا ممکن است افرادی با وزن طبیعی هم به آرتروز مبتلا شوند؟
بله، ممکن است فردی وزنی طبیعی داشته باشد اما حجم چربی‌های بدن از عضلات او بیشتر باشد. گاهی هم فردی مبتلا به اضافه‌وزن است اما بیشتر ترکیب بدن او از عضلات تشکیل شده. عضله در بدن می‌تواند به‌خوبی از مفاصل حمایت کند، در حالی که چربی‌ها فقط باعث تحمیل بار اضافی بر مفاصل و فراهم شدن زمینه ابتلا به آرتروز می‌شوند. فردی که وزن زیاد، عضله فراوان و چربی کمی دارد، کمتر از فردی با وزن طبیعی که بافت چربی زیادی در بدنش تجمع کرده است، مستعد ابتلا به آرتروز خواهد بود.
آیا چربی‌ها می‌توانند باعث التهاب مفاصل شوند؟
بله، زمانی که ترکیب بدن بیشتر از نوع چربی است، تولید مواد التهاب‌زا هم در خون بالا می‌رود. در نتیجه احتمال ابتلا به بیماری‌های التهابی مانند آرتروز هم افزایش پیدا می‌کند به همین دلیل توصیه می‌شود برای پیشگیری از تخریب استخوان‌ها، کاهش التهاب یا کنترل بهتر آرتروز، مصرف روغن ماهی، غذاهای دریایی، روغن زیتون و زیتون در رژیم غذایی بیشتر شود. ضمن اینکه افراد مبتلا به آرتروز یا آنهایی که می‌خواهند به این بیماری مبتلا نشوند، باید سهم چربی‌های حیوانی را در برنامه غذایی خود کاهش دهند.
آیا رژیم غذایی افراد مبتلا به آرتروز با توجه به منطقه درگیر متفاوت است؟
در مواردی بله، مثلا ابتلا به آرتروز گردن در خانم‌هایی که پستان‌های بزرگی دارند، بیشتر دیده می‌شود. از این‌رو، باید رژیم‌های غذایی خاصی را رعایت کنند یا از نظر شغلی و شرایط زندگی، ملاحظات خاصی را در نظر بگیرند.
توصیه شما به افراد مبتلا به آرتروز چیست؟
باید از نظر ترکیب بدن، حجم عضلات، چربی‌ها و وزن ارزیابی شوند و میزان تناسب عضلات به مفصل‌های آنها سنجیده شود. ضمن اینکه بررسی pH خون این افراد برای تعیین رژیم غذایی مناسب ضروری است. گاهی افراد مبتلا به آرتروز، به کاهش وزن بدون از دست دادن حجم عضلاتشان نیاز دارند و گاهی به افزایش وزن بدون بالا رفتن حجم چربی‌های بدن خود نیاز خواهندداشت بنابراین مراجعه به متخصص تغذیه برای تنظیم برنامه غذایی مناسب و ایجاد تعادل در ترکیب بدنی آنها از اهمیت زیادی برخوردار است.
هفته نامه سلامت