قهوه از نظر ترکیبات شیمیایى دارای آلکالوئید کافئین است. در برگ‌ها و در میوه قهوه علاوه بر کافئین، آلکالوئیدهاى آدنین، گزانتین، هایپوگزانتین و همچنین ماده گوانین نیز وجود دارد.
کافئین یک آلکالوئید متبلور و تلخ است و فرمول خام آن C8H10N4O2 است که از قهوه و چاى گرفته مىشود و مدر و محرک است همچنین وى مطبوع عطر قهوه قسمتى مربوط به وجود "مرکاپتان" است که در قهوه بوداده وجود دارد.
مصارف درمانی:
1. ملین
2. مدر
3. خشک کننده رطوبت
4. تحریک دستگاه اعصاب مرکزی
5. اتساع رگ های قلب (کرونرهای قلب)
6. درمان سردرد پس از کشیدن مایع نخاعی
7. براى سرفه بلغمى و اکثر انواع سردردها و چشمدردها و مالیخولیا و آنچه که در اثر غلیظ شدن اخلاط به وجود مىآید مفید است.
8. ضماد آن با عسل براى ترمیم عضو از جا در رفته مفید است.
9. در یمن که از موطن‌هاى قهوه عربى است، قهوه دمکرده سبز را بعد از غذا مىخورند همین است که براى کمک به هضم غذا از آن کمک می‌گیرند.
10. یکى از بهترین محرکات است و عمل هضم را سهل مى‌کند و بدن را در مقابل ناراحتىهاى روحى مقاوم مىسازد.
11. قهوه یکى از پادزهرها در قبال آلکالوئیدها است و شاید این به دلیل خاصیت ضد خواب آن است.
12. دانههاى بوداده قهوه ضدعفونىکننده و زایلکننده بو است.
13. جوشانده دانههاى خام و بونداده قهوه براى معالجه ناراحتىهاى مثانه و قولنج مثانه و کلیه مفید است.
14. براى عضلات برونش‌ها آرامبخش است و مقاومت بدن را در جریان تمرین‌هاى سنگین ورزشى افزایش مىدهد.
15. کافئین موجود در قهوه موجب مى شود که مواد شیمیایى رفع افسردگى و ایجاد فرح در مغز فعال شوند و باعث سرحال آمدن و نشاط شخص شود.
16. تحقیقات علمى جدید در کانادا نشان مىدهد که قهوه غلیظ اثر درمانى خوبى براى بیمارى آسم دارد.
17. قهوه یا حتى قهوه بدون کافئین، با تانن‌هایى که دارد، دندان‌ها را مىشوید و از فعالیت پلاک باکتریایى که ایجاد حفره در دندان مى‌کند جلوگیرى می‌کند. قهوه نظیر چاى و کاکائو یک مایع مفید شستوشوى دهان و ضد فساد دندان است.
18. برخلاف نگرانى مردم دایر به اینکه قهوه ممکن است سرطان زا باشد، به ویژه سرطان لوز المعده و مثانه، تحقیقات جدید نشان مىدهد که قهوه از این اتهام مبراست.
19. آزمایش‌هاى لابراتوارى نشان مىدهد که مواد شیمیایى موجود در قهوه حتى از سرطان جلوگیرى مى‌کند.
20. قابض است و در قطع بعضى اسهالها مؤثر واقع مىشود.
21. جویدن یک یا دو عدد قهوه بوداده در دهان بوى سیر را از دهان مىبرد.
22. قهوه تقویت معده کرده، منع صعود بخارات به دماغ (مغز) می‌کند.
23. خوردن دمکرده آن بازکننده گرفتگىها بوده و مسکن دردها، غلیان خون، مسکن حدت صفرا، سودا و سوزاندن آن است د و اخلاط را رقیق و صاف مى‌کند لذا در موارد تب‌هاى خونى و صفراوى و سوداوى خصوصا در اوایل و بعد از بروز آبله مفید است و براى یرقان نیز نافع است.
عوارض جانبی و احتیاطات:
1. اگر انسان یک گرم کافئین مصرف کند مسموم شده و دچار سردرد، بی قراری، هذیان ضعیف، لرزش عضلات و تندی ضربان قلب خواهد شد و مصرف 10 گرم آن کشنده است.
2. خفقان (تپش قلب)
3. نفخ
4. قولنج
5. مالیخولیا و کابوس
6. خشک نمودن آلات تنفس و درشتى آن
7. لاغرى بدن
8. تقلیل منى
9. قدرت جنسى را کاهش مىدهد.
10. برای افراد با مزاج سرد و تر و دارای غلبه اخلاط فاسد بسیار مضر است.
11. افراط در خوردن قهوه احتمال بیمارىهاى قلبى را افزایش مىدهد.
12. قهوه از عوامل مؤثر در تحریک ترشح اسید معدى شناخته شده است، بنابراین براى بیماران مبتلا به اولسر(زخم)معده آسیب زا است.
13. بانوان باردار باید از نوشیدن قهوه خودداری کنند زیرا ممکن است باعث تغییر شکل در ساختمان ژن ها و نوزاد انسان (Careingogenic)و ایجاد جنین ناقص الخلقه(Mutagenic) شود.
14. تحقیقات نشان مى دهد که قهوه یک عامل تهدیدکننده در اسهال مزمن است و پس از قطع خوردن قهوه معمولا در اغلب اشخاص اسهال خوب مىشود.
15. کافئینیسم؛ زیاده روی در مصرف قهوه به ویژه در افراد عصبی عوارضی پدید می آورد که اصطلاحا کافئینیسم نام دارند.
سیما رفیعی، کارشناسی زیست شناسی گیاهی، عضو فعال انجمن تحقیقات طب سنتی ایران معتقد است که در این افراد بی خوابی، تپش قلب، درد معده، سوء هاضمه، بی اشتهایی، سرگیجه ها و کابوس پدید می آید. بدیهی است با قطع مصرف قهوه عوارض آن به تدریج از بین می رود برای درمان بهتر باید با پزشک مشورت کرد.
مصلحات(اصلاح کننده قهوه):
زنجبیل، نبات، گلاب، روغن پسته و امثال اینها است.
تسنیم