ایران که شصت‌وچهارمین سال تجارتش با روسیه را می‌گذراند تقریبا در اغلب سالها تراز تجاری منفی داشته و میزان صادراتش از وارداتش کمتر بوده است؛ به گونه‌ای که در شهریور امسال 215 قلم کالا به روسیه صادر کرده که مجموع این اقلام برابر 40 هزار تن و به ارزش بیش از 11 میلیون و 600 هزار دلار بوده است و به این ترتیب در این ماه روسیه رتبه بیست و پنجم را در میان کشورهای دریافت کننده صادرات ایران به خود اختصاص داده که البته میزان صادرات به این کشور در این ماه با کاهش 44 درصدی نسبت به ماه مشابه سال گذشته همراه بوده است.
در همین ماه ایران 76 هزار و 62 تن کالا به ارزش بیش از 56 میلیون دلار از روسیه وارد کرده است که به این ترتیب تراز تجاری ایران و روسیه در این ماه به منفی 44 میلیون و 327 هزار دلار رسید.
از سوی دیگر میزان واردات از این کشور با 35 درصد افزایش نسبت به ماه مشابه سال گذشته همراه بوده است و روسیه نیز در این ماه رتبه دوازدهم را در بین صادرکنندکان کالا به ایران داشته است.
اما پس از بحران اوکراین و درگیری‌های روسیه با آمریکا و اتحادیه اروپا، روسیه تحریم و طبق اعلام رییس جمهور روسیه واردات کالا از اتحادیه اروپا ممنوع شد. در این میان روس‌ها فهرست نیازمندی‌هایشان را برای واردات از ایران ارسال کردند.
در پی این درخواست، وزیر انرژی روسیه به همراه هیات تجاری‌شان در نیمه شهریور ماه به ایران آمدند و تفاهمنامه همکاری در بخش‌های مختلف از قبیل انرژی، حمل و نقل، کشاورزی، فناوری اطلاعات، تجارت، صنعت، گردشگری و امور بانکی با ایرانی‌ها امضا کردند و بر این اساس مقرر شد تجارت ایران با روسیه افزایش یابد.
تراز تجاری منفی 75 میلیون دلاری ایران با روسیه بعد از امضای تفاهمنامه
بنابراین شرایط، در مهر ماه امسال میزان صادرات و واردات به روسیه افزایش یافت اما این افزایش در واردات بسیار قابل ملاحظه بود؛ به طوریکه واردات از روسیه در این مدت از 56 میلیون دلار در ماه پیش از آن به 92 میلیون دلار رسید و همین موضوع سبب شد که به رغم افزایش صادرات ایران به روسیه از 11 میلیون دلار به 17 میلیون دلار، بازهم تراز تجاری ایران با روسیه به منفی 75 میلیون دلار برسد.
اما در آبان ماه آمار واردات کاهش یافت و این بار این صادرات بود که به طور چشمگیری با افزایش روبرو شد.
در ماه مذکور صادرات ایران به روسیه از 17 میلیون دلار به حدود 47 میلیون دلار افزایش یافت تا با توجه به واردات 73 میلیون دلاری ایران از روسیه در این ماه، تراز تجاری این دو کشور روند مثبت تری به خود گرفته و به منفی 26 میلیون دلار رسید.
مکمل‌های دارویی صادرات ایران به روسیه را تکان داد
نکته جالب این است که آمار صادرات ایران به روسیه در آباه ماه بسیار کم سابقه بوده و در مقایسه با ماه مشابه سال گذشته 119 درصد رشد را تجربه کرده است که به نظر می‌رسد یکی از عوامل اصلی آن صادرات مکمل‌های دارویی به این کشور بوده که در پایان شش ماهه سال جاری رقم صادرات این قلم حدود 810 هزار دلار بوده اما به یکباره در مجموع آمار هشت ماه به بیش از 28 میلیون دلار رسیده است.
جالب تر اینکه صادرات این ردیف تعرفه از مکمل‌های دارویی در آذر ماه متوقف شده است و به عبارت دیگر صادرات این مکمل‌ها تنها در یک ماه انجام شده است که چگونگی صادرات مکمل‌هایی که تولید مشابه داخلی ندارند، مشخص نیست.
بر اساس این گزارش در آذر امسال تراز بازرگانی ایران با روسیه مجددا روند نزولی به خود گرفت و بازهم منفی‌تر شد تا منحنی سینوسی روابط تجاری ایران و روسیه تکمیل شود.
افت تراز تجاری ایران و روسیه در آذر ماه
در آذر سال جاری صادرات ایران از حدود 47 میلیون دلار در ماه پیش از آن به 16.5 میلیون دلار تنزل پیدا کرد و از سوی دیگر واردات از روسیه نیز کاهش یافت و به رقم 55 میلیون دلار رسید تا تراز تجاری ایران با روسیه در این ماه به 38 میلیون دلار برسد.
دانستن این موضوع خالی از لطف نیست که پس از رشد 119 درصدی صادرات در آبان ماه نسبت به آبان ماه سال 1392، صادرات در آذر ماه نسبت به آذر سال گذشته 60 درصد کاهش یافته است.
عمده‌ترین اقلام صادراتی به روسیه
بررسی اقلام صادر شده به روسیه نشان می‌دهد که تا پایان شهریور سال جاری، سیمان سفین پرتلند با 21.5 میلیون دلار، رب گوجه فرنگی با 10.8 میلیون دلار، انواع کلم با 7.2 میلیون دلار، هیدروکربورهای حلقوی اشباع نشده با 6.6 میلیون دلار و پسته خندان با شش میلیون دلار مهم‌ترین و عمده‌ترین اقلام صادراتی ایران به روسیه بوده‌اند.
این در حالی است که صدر جدول اقلام عمده صادراتی در پایان آذر ماه سال جاری در مجموع به مکمل‌های دارویی برای خرده‌فروشی که تولید مشابه داخلی ندارند با 28.4 میلیون دلار صادرات، رسیده است و پس از آن سیمان سفید پرتلند با 25.1 میلیون دلار، خیار یا خیار ترشی با 14.8 میلیون دلار، رب گوجه فرنگی با 12.1 میلیون دلار و تیزابی بی دانه با 9.1 میلیون دلار مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به روسیه هستند.
عمده‌ترین اقلامی روسی وارداتی به ایران
همچنین در پایان شهریور ماه سال جاری عمده‌ترین اقلام وارداتی به ترتیب دانه سخت گندم با 55 میلیون دلار، دانه ذرت دامی با 49 میلیون دلار، چوب اره شده با 47.7 میلیون دلار، روغن دانه آفتابگردان با 38.7 میلیون دلار و محصولات آهن و فولاد و الکترودهای ذغالی برای کوره‌ها نیز به صورت مشترک با 21 میلیون دلار بوده‌اند.
در عین حال آمار حاکی از آن است که در پایان 9 ماهه نخست سال جاری واردات چوب اره شده به 78 میلیون دلار رسیده و به عنوان مهم‌ترین قلم وارداتی ایران از روسیه نام گرفته است.
همچنین پس از آن روغن دانه آفتابگردان با 71.3 میلیون دلار، دانه گندم سخت با 56 میلیون دلار، سایر گندم به صورت دانه به جز گندم دامی با 56 میلیون دلار و دانه ذرت دامی با 56 میلیون دلار در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.
علاوه بر این آمار، طبق گفته عسگراولادی - رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه - از 100 درصد هدف‌گذاری افزایش صادرات کالا به روسیه طی این مدت فقط 20 درصد آن محقق شده است.
البته با توجه به وجود مشکلات حمل و نقلی، بانکی و بررسی حذف دلار در تجارت دو کشور و جایگزینی روبل و ریال در بانک مرکزی و مذاکرات سازمان‌های دامپزشکی دو کشور برای بررسی و تایید سلامت و استاندارد محصولات غذایی نمی‌توان انتظار داشت میزان صادرات پایین ایران به این کشور همسایه به یکباره رشد کند. از سوی دیگر طبق سوابق تاریخی عملی شدن توافق‌نامه‌ها از سوی روسی زمان‌بر است. اما در مجموع با توجه به آغاز گام‌های اجرایی افزایش تجارت میان دو کشور و آغاز تجارت ترجیحی در آینده نزدیک، می‌توان به چشم‌انداز این تجارت امیدوار بود.
ایسنا