کاشت و پرورش نخیلات از روزگاران قدیم در نقاط متعددی از سیستان و بلوچستان مرسوم بوده و در حال حاضر نیز خرما، مهم‌ترین محصول باغی استان است که تولید آن در جنوب این استان به ویژه منطقه بلوچستان مورد توجه قرار دارد. به گفته بسیاری از کارشناسان کشاورزی، سیستان و بلوچستان از لحاظ وسعت نخلستان‌ها، اولین استان و از لحاظ میزان تولید خرما دومین استان کشور به شمار می‌آید.
شهرستان‌های سراوان و ایرانشهر نیز مراکز عمده تولید خرما در سیستان و بلوچستان محسوب می‌شوند. شهرستان سراوان اولین منطقه تولید انواع و اقسام خرما در این استان است که خرمای ربی آن در دنیا انحصاری و خرمای مضافتی آن از نظر وزن، کیفیت و مرغوبیت در دنیا بی‌نظیر است.
تولیدکنندگان خرما می‌گویند وزن خرمای مضافتی سراوان دو برابر خرمای تولیدی در کشورهای خرماخیز جهان همچون عراق است که یکی از دلایل پرطرفدار بودن آن نیز همین امر است. با این حال، نبود ابزار و امکانات مناسب تولید، بسته بندی، نگهداری و صادرات، باعث شده است تا کشاورزان نخل کار این استان تولیدات خود را به قیمت اندک قبل از زمان برداشت به صورت سلف به خریداران کرمانی یا پاکستانی بفروشند.
تاجران پاکستانی در زمان تولید خرما، خرید خود را به صورت فله در کیسه گونی‌های ٤٠ تا ٥٠ کیلویی به صورت قاچاق از مرز خارج و در کشور خود بسته بندی و با مارک کشورشان به دیگر نقاط دنیا صادر می‌کنند و از این بابت هر سال سود کلانی به دست می‌آورند. بخش دیگری از خرمای مضافتی این استان نیز به سردخانه‌های بم تحویل و پس از بسته‌بندی با مارک ویژه آن شهرستان به داخل یا خارج کشور صادر می‌شود.
در شرایطی که در مناطق مرزی سیستان و بلوچستان، مرغوب ترین خرمای دنیا تولید می‌شود و در اکثر نقاط دنیا با مارک‌های گوناگون به قیمت‌های بسیار بالایی به فروش می‌رسد، نخل‌کاران این منطقه جزء فقیرترین مردم کشور هستند و همیشه به واسطه‌ها، دلالان و تجار ایرانی و پاکستانی بدهکارند. این در حالی است که با کمی توجه، سرمایه‌گذاری و ایجاد صنایع وابسته و آسان کردن شرایط صادرات می‌توان ضمن ایجاد اشتغال درآمدهای مناسبی را هم نصیب نخل‌داران محروم این منطقه کرد تا بدین شکل بسیاری از مشکلات آنها برطرف شود.
خرما اکنون به شیوه‌ای برداشت می‌شود که زیر درخت ریخته و به خاک آلوده می‌شود و این مسئله، در قیمت نهایی تاثیر می‌گذارد. با توجه به اینکه مناطقی مانند میرجاوه و ایرانشهر از مناطق مستعد برای کشت خرما هستند و خرما از تولیدات مهم استان است، انتظار می‌رود از طریق وزارت جهاد کشاورزی یا وزارت صنعت، معدن و تجارت به بسته‌بندی و برداشت آن توجه و رسیدگی شود؛ در صورت حمایت از این محصول، حتما خرمای سیستان و بلوچستان حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان در این باره به ایسنای منطقه‌ی سیستان‌وبلوچستان می‌گوید: این استان با دارا بودن حدود ٤٥ هزار هکتار سطح زیر کشت نخیلات، مقام اول را در سطح کشور به خود اختصاص داده است.
نجفی اظهار می‌کند: از این مقدار سطح زیرکشت سالانه حدود ١٦٨ هزار تن خرما برداشت و به بازارهای مصرف داخل و خارج عرضه می‌شود.
وی تصریح می‌کند: در این استان پهناور، ٧٢ نوع رقم خرما برداشت می‌شود که مهم‌ترین ارقام تولیدی آن مضافتی و ربی است. شهرستان ایرانشهر نیز از عمده مراکز تولید خرما در سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود.
این استان پهناور که دارای مقام اول سطح زیر کشت خرماست از داشتن حتی یک کارگاه یا واحد تولیدی فرآورده‌های خرما محروم است. از خرما فرآورده‌های زیادی تهیه می‌شود که در حال حاضر استان‌های همسایه سیستان و بلوچستان عسل خرما، چیپس خرما، کرم خرما و... تولید و به بازارهای مصرف این استان عرضه می‌کنند.
براساس این گزارش در سیستان و بلوچستان فقط چند کارگاه بسته‌بندی وجود دارد که بسته‌بندی اکثر این کارگاه‌ها نیز استاندارد نیست.
«ملازهی» نخل‌دار ایرانشهری می‌گوید: محصول این منطقه با نام شهرهای دیگری بسته‌بندی و توزیع می‌شود.
«دهواری» کشاورز سراوانی نیز می‌گوید: خرمای مرغوب سراوان در گذشته در کارتن‌های خرمای مضافتی بم، بسته‌بندی و به بازارهای مصرف عرضه می‌شد و در حال حاضر نیز در بسته‌بندی‌ها نام و نشانی از استان دیده نمی‌شود. بر اساس اعلام مسئولان در این استان ٧٢ رقم خرما کشت و تولید می‌شود که «مضافتی» و «ربی» مرغوب‌ترین آن‌هاست و بازار مصرف خوبی نیز در داخل و خارج از کشور دارد.
سیستان و بلوچستان بیشترین سطح زیرکشت خرما در کشور را به خود اختصاص داده است اما نامی از این استان در بازارهای داخلی و خارجی به چشم نمی‌خورد.
خرمای این استان به‌دلیل اینکه در سایر استان‌ها بسته‌بندی می‌شود گاهی به نام خرمای بم شناخته و گاهی با نام خرمای ایرانی به کشورهای دیگر ارسال می‌شود، از سوی دیگر خرماکاران در زمینه برداشت و همچنین صنعت فرآوری این محصول با مشکلات نگهداری و صادرات دست و پنجه نرم می‌کنند.
ایسنا