در حالی که شاکله دولت و بخش عمده‌ای از تصمیم گیرندگان و تصمیم سازان در صحنه و پشت صحنه دیپلماسی کشور بر تابه داغ و آتشین مذاکرات هسته‌ای شب را به روز و روز را به شب می‌رسانیدند واردکنندگان میوه و تره بار و دلالان مرتبط به آنان در تلاش بودند عدم کفایت سیاسی دولت و وزارت جهاد کشاورزی را به بهانه ناتوانی در تنظیم بازار میوه به موضوع اصلی مملکت تبدیل کنند و در این میان چشم اسفندیار ماجرا رانیز درچهره کمبود، نبود، گرانی یا بی کیفیتی پرتقال جستجو کردند. ایشان تیترهای متعددی در مورد افزایش قیمت پرتقال به عنوان شاه میوه مرکبات را در صدر اخبار قرار دارند و متاسفانه بعضی از مسئولان دلسوز کشور را که مسئولیت مستقیم یا قبول تنظیم بازار بخشی از محصولات کشاورزی و یا فرآورده‌های پروتئینی را برعهده گرفته بودند وارد بازی فوتبال بی امان تیترزنی کردند.
مثلاً یک سایت خبری جهت دار به رغم این ادعا که گویا مسئولان از ماجرای گرانی پرتقال کاملاً بی خبرند خود را در رابطه با آنچه که شاکله دولت ، ملت و کشور را در لوزان درگیر کرده است به بی خبری می‌زند و آشکارا می‌نویسد: «ماجرای گرانی عجیب پرتقال و مرغ سوژه نوروز 1394 شده است» این رسانه، بی خبر از اینکه بسیاری از مردم شب تا صبح و با پیگیری مداوم اخبار داخلی و خارجی منتظر آخرین تحولات در این مذاکرات بودند و در جایگاه دلسوزی می‌گوید: «این گرانی بی سابقه سبب شد بسیاری از خانواده‌ها به علت کمبود بودجه، از خرید پرتقال برای نوروز 1394 خودداری کنند» و در گفتار متناقض دیگری می‌گوید: «کاهش شدید تقاضا برای پرتقال در برخی شهرها خصوصاً مناطق کم درآمد کشور به حدی بود که توزیع کنندگان و فروشندگان هم مجاب شدند از خرید و توزیع پرتقال بگذرند » و اضافه می‌کند: «اگر همین امروز در سطح شهرها دنبال پرتقال بگردید متوجه می‌شوید کمتر مغازه‌ای پرتقال عرضه می‌کند»
چندین سوال می‌توان از این نویسنده پرسید:
1- «برخی شهرها» را نام ببرد، این شهرها کدام بودند که باید در سطح آنها چرخید تا مثلاً یک کیلو پرتقال پیدا کرد؟ 2- وسعت این «برخی شهرها» چقدر بوده و جمعیت آنها چقدر؟ 3- نویسنده این خبر براساس کدام گشت و گذار چنین حکمی را صادر می‌فرمایند؟
4- ایشان با چند توزیع کننده پرتقال گفتگو کرده که ازتوزیع پرتقال امتناع کرده اند؟ 5- نوینده محقق که در کمتر از یک روز سطح چند شهر را گشته یا توسط عواملی که داشته است این گشت و گذار را برایش انجام داده‌اند چگونه استدلال می‌کند که یک کالای سریع الفساد که از سردخانه خارج شده به خاطر قیمت بسیار بالا تقاضا ندارد تا آنجا که حتی توزیع کنندگان، منظورش همان دلالان بی نام و نشان است، این کالا را عرضه نمی‌کنند ولی با این وجود همچنان قیمتش به قول تیتر ایشان حداقل 8 هزار تومان باقی می‌ماند؟
در واقع باید پرسید که این چه کالایی فاسد شدنی است که حتی در شرایط عرضه و تقاضایی این چنینی بازهم دچار سقوط قیمت نمی‌شود؟ آیا نمی‌توان تصور کرد که این توهم ذهنی نویسنده یا خبرنگاری هدایت شده است که در فضای مناقشات دشوار لوزان بر آن است که به قول خودش ماجرای گرانی عجیب پرتقال را به هر حال سوژه نوروز 1394 کند؟!
این خبر نویس که از میان چند تا خبرنویس مشابه دیگر به عنوان الگوی تلاش برای بی کفایتی دولت در تنظیم بازار محصولات کشاورزی و فرآورده‌های دام و طیور انتخاب شده با ذکر نقل قول‌های متعدد از مسئولان از جمله مهندس حسین صفایی معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان مرکزی تعاونی روستایی و یکی دو تن از معاونان ایشان که چنین و چنان وعده‌ای داده‌اند و این وعده‌ها عملی نشده است بازهم به بدیهه پردازی شاعرانه و ذهنی می‌پردازد و یک حکم کلی من درآوری صادر می‌فرمایند که «کمتر کسی» را می‌توان در اقصی نقاط کشور پیدا کرد که شب عید امسال پرتقال زیر 5 هزار تومان خریداری کرده باشد!
طبق اظهار ایشان، از میان مثلاً 30 میلیون از آحاد کشور که احتمالاً آرزو داشته‌اند یک کیلو یا کمتر پرتقال خریداری کنند «کمتر کسی»، مثلاً چند نفر موفق شده‌اند زیر 5 هزار تومان به این کالا دست یابند، بعد هم این «شاه میوه» را به عنوان «شاه بیت» بی کفایتی و بی تدبیری دولت یازدهم تفسیر کرده و می‌نویسد «این انتظار که در روزهای آینده شاهد تدبیری برای ارزان کردن قیمت این محصول (همان شاه محصول) باشیم انتظاری خلاف تدبیر است» یعنی دولتی که تدبیر لازم برای متعارف کردن قیمت پرتقال را ندارد چگونه می‌تواند در پیشبرد مذاکرات لوزان تدبیربه کار گیرد.
البته خبرنویس این سایت مجازی همچون سایر همفکران خود مشکل دیگری جدای از کمبود، نبود، گرانی، بی کیفیتی پرتقال‌های خریداری شده توسط وزارت جهاد کشاورزی و عدم خرید پرتقال توسط مردم دارد که پس از اینکه به سخنان حسین مهاجرانی رئیس هیات مدیره اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی که ادامه همین تیترسازی و تیترزنی می‌پردازیم به آن اشاره خواهیم کرد. حسین مهاجرانی پرده را کنار می‌زند و در 17/1/94 به راحتی می‌گوید که این تیترها به خاطر چیست، ایشان ادعا می‌کند و می‌گوید: «خرید پرتقال با کیفیت توسط بخش خصوصی به قیمت 2000 تومان و خرید ذخیره سازی پرتقال‌های بی کیفیت توسط وزارت جهاد کشاورزی به قیمت 1200 تومان علت گرانی پرتقال در ایام نوروز بود». وی با تحلیل شرایط آب و هوایی و خسارت به باغات مرکبات ارزیابی و پیش بینی وزارت جهاد کشاورزی در مورد میزان تولید پرتقال را نادرست می‌داند و می‌گوید: وزارت جهاد کشاورزی با این ارزیابی جلوی واردات پرتقال را گرفت و اضافه می‌کند: ذخایر پرتقال وزارت جهاد کشاورزی بی کیفیت بود و پرتقال درجه 3 به بازار عرضه شد. وی وزارت جهاد کشاورزی را متهم می‌کند که پرتقال‌های روی دست مانده را با هزار و دویست تومان خرید وبه مردم به قیمت 2900 تومان فروخت. حسین مهاجرانی نتیجه می‌گیرد: هم بخش خصوصی و هم دولت با قصد تجارت وارد این عرصه شده‌اند و البته با این کار وزارت جهاد کشاورزی «تنظیم بازار از بین رفت». آشکار است که حسین مهاجرانی از دو موضوع ناراحت هستند، یکی جلوگیری از واردات پرتقال و دوم اینکه چرا «تنظیم بازار دست وزارت جهاد کشاورزی» افتاده است ولی آنچه که آشکار نیست رابطه منطقی و منطق اقتصادی و بازرگانی است که چگونه خرید یک کالا توسط وزارت جهاد کشاورزی، بر فرض درست بودن ادعای ایشان به قیمت 1200 تومان و خرید با کیفیت آن توسط بخش خصوصی به قیمت 2000 تومان موجب گرانی شده است؟
مگر در همین مصاحبه نمی‌گویند که وزارتخانه 1200 تومان خریده و 2900 عرضه کرده است پس علت گرانی چه بوده است؟
خبرنویس پیشین سایت مجازی جهان نیوز که وصفش رفت نیز در روز 8/1/1393 یعنی ده روز قبل همین حرف آقای حسین مهاجرانی را می‌زند و می‌گوید: «از آنجا که امسال بخش عملیاتی تنظیم بازار محصولات کشاورزی به وزارت جهاد کشاورزی واگذار شده بود مسئولان این وزارتخانه بیش از مسئولان وزارت صنعت معدن تجارت درباره تدابیر تنظیم بازار سخن می‌گفتند».
این سوژه یعنی بحث تنظیم بازار و قانون موسوم به انتزاع یا تمرکز وظایف یا آنچه که قانون افزایش بهره‌وری نامیده می‌شود در تیتر رسانه‌های هم طراز متعدد دیگر به کرات تکرار می‌شود مثلاً «سایت با خبر» در همان روزهای آغازین سال 1394 از یک تیتر با این عنوان استفاده می‌کند: «قیمت هر کیلو پرتقال به 11 هزار تومان رسید» و بلافاصله در همان تیتر می‌نویسد: «پرش قیمت‌ها زیر سایه سکوت ستاد تنظیم بازار» در واقع یک تیتر القایی که مثلاً پرتقال به 11 هزار تومان رسیده است ولی پرش قیمت‌ها،باید پرسید دیگر قیمت کدام کالاهامورد نظر است؟! و البته اینکه ستاد تنظیم بازار وجود ندارد یا اگر هست سکوت اختیار کرده است، در این نوشته مطول و خسته‌کننده، که البته خوانندگان خاص خود را دارد قصد نداریم براساس یک تحقیق انجام شده به آمار و ارقام تولید پرتقال، اوج مصرف، قیمت خرید آن از کشاورزان، میزان عرضه آن در میادین میوه و تره بار، و متوسط قیمت عرضه شده در غرفه‌هایی که به طور خاص به این میوه اختصاص یافته بود بپردازیم ولی با تاسف باید گفت جمع بندی این خبرها و تلاش‌های خبری جهت دار که همگی ناشی از دلخوری‌های سازمان یافته واردکنندگان میوه است را با زبان دیگری از قائم مقام وزیر صنعت و معدن و تجارت در امور تجارت و معاون بازرگانی داخلی این وزارتخانه درگفتگو با همان سایت‌ها می‌شنویم.
ایشان با چرخانیدن گرز قانون انتزاع سر صحنه می‌آید و به مثابه کارگردانی که قصد دارد از بازیگران خبری خود قدردانی کند می‌گوید: «مردم برای اولین بار شب عید پرتقال 11 هزار تومانی و مرغ 9 هزار تومانی خریدند» و می‌گوید ما چه کاری می‌توانستیم انجام دهیم، تنظیم بازار در این اقلام در حوزه اختیارات ما نبود»
و با طرح یک بحث مردم پسند غیر تخصصی می‌گوید: وزارت جهاد کشاورزی به دنبال بالا نگهداشتن قیمت هاست و حقوق مصرف کنندگان را رعایت نمی‌کند! طبعاً به کارگیری جمله «برای اولین بار پرتقال 11 هزار تومانی و مسائلی از این دست» از سوی یک معاون وزیر با پیشینه بیش از 27 سال فعالیت در عرصه‌های مختلف بازرگانی و اقتصادی، نمی‌گوییم ناشیانه بلکه غیر تخصصی است.
50 سال پیش نیز پرتقال کیلویی 3 ریال یعنی 3 قران بوده است و تخم مرغ محلی 20 عدد 10 ریال! برای یک متخصص بازرگانی اینگونه سخن گفتن با رسانه‌ها سنجیده و مستدل نیست از این گذشته ایشان با زبان بی زبانی می‌گوید؛ تولید داخلی و حمایت از آن را به قول بچه‌های تهران «بی خیال»، وارد کنید!
در صورتی که همه دنیا می‌دانند حمایت از مصرف کننده به صورت راهبردی و نه با شیوه‌های عوام فریبانه از مسیر حمایت از تولید داخل عبور می‌کند، البته تعاملات جهانی، انتقال دانش و فن آوری، واردات در مقابل صادرات و مبادلات بازرگانی دوسویه شرط اصلی و گریز ناپذیر یک اقتصاد پرتحرک، زنده و پویاست.
آقای خسرو تاج و دوستان طرفدار واردات پرتقال ایشان بدانند که از هم اکنون باغداران مرکبات شمال به اصلاح، بازسازی و تعمیرات اساسی در باغات خود پرداخته‌اند، اگر بگذارند! و به قول حافظ بصیر: «شکایت از که کنم خانگی است غمازم»! در پایان گفته شود طرح این بحث به این معنی نیست که تمامی فرآیند عرضه پرتقال داخلی از خرید تا عرضه و مصرف اشکال و ایراد نداشته است، بدون تردید درس‌های بسیاری از این تجربه باید آموخت ولی آنچه مهم است؛ برای اولین بار طی دو دهه گذشته واردات مرکبات و پرتقال در ایام پرمصرف نوروز نداشته‌ایم! و این در حالی است که طبق آمار قابل اتکا در سال‌های 90 و 91 بالغ بر 750 میلیون دلار صرف واردات میوه شده است.
منصور انصاری
مدیر و دبیر تحریریه مجله دامپروران