رزومه کاری هر اداره ای بخشی مبنی بر توزیع اقلام حمایتی که بیشتر مواد غذایی یا غذای گرم است را در برگرفته است. از اداراتی که فعالیت هایشان جنبه حمایتی دارد و تا این اواخر ادارات دیگر که بیشتر اجرایی و خدماتی هستند و در ظاهر فعالیتشان ارتباطی به حمایت از نیازمندان جامعه ندارد در موضوع توزیع اقلام غذایی ورود داشته اند.
در سال های اخیر حتی دولت نیز به صورت مستقیم در این امر ورود کرده و با توزیع سبد کالا صف های طولانی شهروندان را ردیف کرده است. و بودجه های قابل توجه صرف توزیع اقلام غذایی هزینه شده تا نیازمند حمایت و از فقر کاسته شود.
هر چند در اهداف و برنامه ها حمایت، فقر زدایی و دستگیری از محرومان به عنوان سه عامل برجسته توزیع اقلام عنوان می شود این روزها کارشناسان به دنبال بررسی خروجی این طرح ها و میزان تحقق اهداف برجسته آن هستند.
در کنار مسئولیت های انسان دوستانه این امور بررسی ها گواه این موضوع است که نگاه ادارات در اغلب مواقع به این بخش با هدف تبلیغ اهداف انسان دوستانه بوده و بیش از آنکه در چگونگی اجرا تامل شده و یک دستی و برنامه ریزی منسجمی حادث شود اغلب برای پرکردن بخش فرهنگی جدول برنامه ها به کار آمده و در برخی مواقع به ابزار تبلیغاتی نیز تبدیل شده است.
تا جایی که اعداد و ارقام طرح شده در این بخش این سوال را ایجاد می کند که آیا به واقع این تعداد نیازمند در اردبیل شناسایی شده است و یا اینکه ادارات در عملکرد خود همپوشانی دارند؟
یک کاسه کردن این حمایت ها نه تنها بر مدیران همین ادارات پوشیده نیست بلکه گفتگوهای اختصاصی مهر با مدیران چند دستگاه حمایتگر نشان می دهد در همفکری و ساماندهی امور خیریه ادارات خلاء هایی وجود دارد.
تقسیم بندی برخی دستگاه ها در حمایت نیازمندان
چند دستگاه اجرایی به دلیل وظیفه ذاتی خود مسئولیت شناسایی افراد نیازمند جامعه را بر عهده دارند و به نوعی متولی حمایت از اقشار آسیب دیده و کم برخوردار محسوب می شوند.
از جمله اینکه مدیر کل بهزیستی استان اردبیل در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار مهر توزیع اقلام حمایتی را برای دو گروه جامعه هدف تقسیم بندی کرد و گفت: امکان ندارد فردی از چند کانال مختلف نسبت به دریافت کمک ها اقدام کند.
به گفته رویا احمدیان بهزیستی در گروه اول زنان توانمند را شناسایی کرده است که پرونده این تعداد در کلینیک های مددکاری موجود بوده و آموزش های لازم برای کسب مهارت را دریافت می کنند و تا زمانی که به توانمندی برسند بسته های حمایتی به آن ها تعلق می گیرد.
وی افزود: در دسته دوم مد نظر بهزیستی زنان بالای ۵۰ سال که امکان باز پروری ندارند شناسایی شده اند و به موسسات خیریه معرفی می شوند تا از حمایت این موسسات استفاده کنند.
مدیر کل بهزیستی استان تاکید دارد که ۵۲ هزار خانوار تحت پوشش این سازمان هر کدام در حوزه اختصاصی خود تقسیم بندی شده اند و امکان ندارد فردی از چند حوزه کمک بگیرد.
احمدیان تصریح کرد: اگر بخواهیم به فردی بسته حمایتی بدهیم چاره ای ندارد جز اینکه از طریق کلینیک یا موسسه خیریه خود بسته را دریافت کند.
این مسئول تاکید دارد که در کنار حمایت بهزیستی حمایت های خودجوش از سوی خیرین وجود دارد که بارها به ضرورت ساماندهی آن تاکید شده است.
لازم به ذکر است تلاش خبرنگار مهر برای دریافت نظرات کمیته امداد استان که دیگر دستگاه متولی حمایت از گروه های نیازمند جامعه است ناکام ماند.
نابه سامانی در امدادهای خیریه
دغدغه مدیر کل بهزیستی استان در خصوص بخشی از حمایت هایی است که ساماندهی آن به بهزیستی سپرده نشده است.
وی با تاکید به اینکه برخی موسسات خیریه تخصصی شده اند، اضافه کرد: از جمله بنیاد کودک به دانش آموزان با معدل بالای ۱۸، حمایت از بیماران سرطانی و انجمن ریحانه به بیماران سرطانی اقلام حمایتی توزیع می کنند. و این ساماندهی هنوز جای کار دارد و به صورت کامل محقق نیست.
تا جایی که بر اساس بررسی های میدانی به نظر می رسد برخی دستگاه ها حتی از نظرات متولیان حمایتی استفاده نمی کنند و در واقع مدیران و کارکنان هر دستگاه خود اقدام به شناسایی جامعه هدف حمایتی کرده و اغلب حتی به گروه های هدف سایر دستگاه ها نیز توجهی نشان نمی دهند.
موضوعی که آسیب زا بوده و در اغلب مواقع کمک های پراکنده را به سطح جامعه هدف معطوف ساخته است بدون اینکه دستاوردها بررسی شود.
دست های مهربانی، فرشتگان رحمت، سفره های مهربانی، اردوهای جهادی، توزیع بسته های حمایتی غذایی، توزیع یک وعده غذای گرم، حمایت از سالمندان، حمایت از بیماران، حمایت از کودکان، حمایت از مادران و... تنها بخش هایی از برنامه های توزیع اقلام حمایتی است که با ارقام بالا در خروجی رسانه ها قرار می گیرد.
اغلب این طرح ها در ارتباط نزدیک به یکدیگر بوده و به عنوان مثال در حمایت از بیماران خاص علاوه بر سمن ها چندین نهاد دولتی نیز ورود کرده اند و این در حالی است که تعداد بیماران خاص حداقل برای برخی از این نهادهای حمایتگر مشخص است و حمایت های پراکنده در برخی مواقع به گروهی رسیده و گروهی را در انتظار نگاه داشته است.
از سویی توزیع اقلام غذایی و بهداشتی در حالی توسط چند دستگاه اجرایی انجام می شود که اگر آمار افراد تحت پوشش تمامی دستگاه ها تجمیع شود به مراتب بیشتر از تعداد مددجویان کمیته امداد و بهزیستی یا تعداد کل بیماران خاص و سالمندان استان خواهد بود.
در این میان مشخص نیست توزیع اقلام در وضعیتی که بیش از تعداد کل است چرا برای برخی خانوارهای نیازمند انجام نشده است و اگر توزیع ها به شکل مطلوب بوده چرا تاثیرات آن احساس نمی شود.
به ویژه اینکه توزیع ها در مرکز استان متمرکز بوده و سهم شهرستان ها و روستا ها که حمایت به مراتب بیشتری را نیازمندند، کمتر است.
نگاه جزیره ای مدیران در برنامه های فرهنگی
مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان اردبیل معتقد است توزیع اقلام حمایتی در دستگاه های اجرایی این استان همخوانی مطلوبی ندارد.
حجت الاسلام اکبر قیامی در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: با وجود اینکه دستگاه های اجرایی متعددی در بحث توزیع اقلام حمایتی ورود دارند اما توزیع همخوان و همجهت نیست.
وی با اذعان به اینکه این مشکل به سادگی با تبادل نظر مسئولان و مدیران دستگاه ها رفع شدنی است، از اعلام آمادگی اوقاف برای اجرای برنامه های مشارکتی توزیع اقلام حمایتی خبر داد.
مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان به ضرورت اطلاع رسانی گسترده در این خصوص تاکید کرد و گفت: اوقاف استان آماده همکاری با کمیته امداد، بهزیستی و سایر موسسات خیریه است.
دغدغه قابل توجهی که قیامی نیز به آن تاکید دارد در موازی کاری دستگاه ها است. تا جایی که ممکن است یک خانوار نیازمند از چندین دستگاه اجرایی اقلام حمایتی، وام، تسهیلات و مساعدت مالی دریافت کند و در مقابل دست خانوار دیگر از دریافت حمایت ها کوتاه باشد.
قابل توجه آنکه مدیر کل بهزیستی استان نیز به خبرنگار مهر گفت: برخی دستگاه ها از جمله هلال احمر در هنگام توزیع اقلام حمایتی نظرات ما و لیست مددجویان را می خواهند اما تعدادی از جمله اوقاف استان بر اساس سیاست های خود عمل می کنند.
احمدیان افزود: در برخی مقاطع خاص سال دیدار با مددجویان انجام می شود و از ادارات می خواهیم با ما مشارکت کنند که مشارکت ها از سوی اغلب ادارات دیده می شود.
وی با بیان اینکه در این مقاطع زمانی حتی برخی مشکلات مددجویان را با دستگاه های خدمت رسان از جمله آب و برق و گاز رفع می کنیم، افزود: تاکید بهزیستی یک کاسه کردن خدمات نهادهای اجرایی است تا اینطور نباشد که فردی چندین بار خدمات دریافت کرده باشد و نیازمندی اصلا حمایت نشده باشد.
مخالفت شهروندان با حمایت های مقطعی
در عین حال نظرات خود شهروندان با توزیع سبد کالا مغایر با دیدگاه های تبلیغی مدیران است و معتقدند دادن یک کیلو گوشت یا یک وعده غذا در ماه رمضان تاثیری اساسی در کاهش فقر و نیازمندی ندارد.
اگر حس خوشایند نایلن های مواد غذایی انباشته که از دست مدیر به دست نیازمند می رسد و سفره های گسترده نذری را کمی جامع تر بررسی کنیم، در واقع به نظر نمی رسد این حمایت ها با هدف تاثیر گذاری بلند مدت انجام شود.
تا جایی که مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: ما بر اساس نیت واقفان نسبت به توزیع اقدام می کنیم و مطابق قانون و شرع نمی توان نیت واقف را نادیده گرفت.
قیامی افزود: اغلب توزیع اقلام بر اساس نیت واقف است که حتی مکان و زمان توزیع اقلام را مشخص کرده و مثلا اعلام کرده است از درآمد ملک خاصی در ماه رمضان سفره نذری داده شود یا غذا به در خانه فقرا برده شود.
مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان با بیان اینکه اکثر وقف های حمایتی احسان سید الشهدا است، ادامه داد: مثلا روضه خانی یا احسان با مشخص کردن زمان و مکان از سوی واقف قابل تغییر نیست و باید به نیت وی عمل کرد.
وی عمل امینانه به نیت واقفان را از جمله سیاست های اصلی اوقاف خواند و یادآور شد: سال گذشته اوقاف استان برای ۳۵۰ خانوار سبد کالا توزیع کرده است.
تاکیدات قیامی برای همخوانی حمایت ها در حالی است که اوقاف استان طی سال گذشته در چند مرحله مساعدت مالی از یک تا پنج میلیون ریال و پرداخت وام چهار درصد ۲۰ تا ۵۰ میلیون ریال را در کارنامه خود دارد.
محمد رضا اسدی شهروند اردبیلی نیز معتقد است خود همین ادارات سال ها برای تعدادی خانوار مشخص اقلام حمایتی می برند پس این اقلام تاثیری در وضعیت معیشتی اینها نداشته که سال بعد و سال های بعد نیازمند به همان یک کیلو گوشت یا برنج محتاج است.
رحمان سیف زاده یکی دیگر از شهروندان نیز تاکید دارد که این فعالیت ها بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و در واقع برای اینکه ادارات این تصور را ایجاد کنند که روحیه حمایتگری دارند انجام می شود.
وی افزود: همین حمایت ها اگر به شکل دیگری انجام می شد می توانست به مراتب بیشتر جنبه حمایتی به خود بگیرد.
اظهارات شهروندان بیانگر این نکته است که ادارات و نهادهای اجرایی اغلب با نگاه جزیره ای اقدام به اجرای برنامه های فرهنگی می کنند. آسیبی که در کمال تعجب از زبان تمامی مدیران شنیده و تائید می شود و مشخص نیست اگر مورد تائید همگان است در این میان چه کسی مقصر اصلی است.
تلاش های اغلب کمرنگ نهادهای اجرایی برای تاثیر گذاری در کاهش فقر در حالی است که تجربه ثابت کرده است کاهش فقر با یک وعده غذا ممکن نیست.
تا جایی که بهزیستی و کمیته امداد خود به عنوان دو نهاد متولی حمایت گر برنامه های خود را به جذب پرورش و توانمند سازی نیازمند سمت و سو داده اند.
اینکه چرا تاکنون در خصوص اقدامات سایر دستگاه ها در نحوه توزیع اقلام اظهار نظری صورت نگرفته جای بحث دارد اما در حال حاضر کمیته امداد و بهزیستی خودکفایی مددجو را به عنوان یکی از نقاط مثبت برنامه خود طرح می کنند.
مدیر کل بهزیستی استان از فعال سازی ۲۶ گروه همیار در استان خبر داد و گفت: وظیفه این گروه ها توانمند سازی بانوان سرپرست خانوار و حمایت در ایجاد شغل های خانگی است.
از جمله دلایل خودکفایی هزینه های گزاف حمایتی اعلام می شود. در واقع هزینه کرد از سوی یک دستگاه کمر شکن و از سوی دیگری حمایتگر عنوان شده و در نهایت به دلیل اینکه حمایت ها تجمیع نمی شود اغلب صرف هزینه های گزاف در جای درست نمی نشیند.
هزینه کرد شلخته بودجه دولتی یا غیر دولتی
یکی دیگر از نهادهای متولی بحث توزیع اقلام حمایتی البته با استدلال دیگری تاکید دارد که اهداف و شکل اجرای ادارات در توزیع اقلام متفاوت است.
مدیر عامل جمعیت هلال احمر استان در پاسخ به سوال خبرنگار مهر مبنی بر همپوشانی کمک های حمایتی دستگاه های اجرایی تصریح کرد: موضوع حمایت هلال احمر متفاوت بوده و این نهاد اجرایی از بودجه دولتی برای طرح های حمایتی استفاده نمی کند.
به گفته بهرام غیبی دو طرح اصلی سفره های مهربانی و فرشتگان رحمت توسط هلال احمر استان اجرا می شود که با استفاده از ظرفیت خیرین اقلام غذایی و بهداشتی و ... خریداری شده و در میان نیازمندان توزیع می شود.
این مسئول با اشاره به شعار هلال احمر مبنی بر واسطه گری توان توانمندان با نیاز نیازمندان، افزود: ما به هیچ عنوان بر خلاف برخی دستگاه ها از بودجه دولتی برای خرید برنج و روغن و توزیع آن استفاده نمی کنیم.
غیبی در خصوص نحوه توزیع اقلام و اینکه آیا می توان با تجمیع آن برای طرح های بزرگ تر و اشتغال زا مشارکت کرد، ادامه داد: وظیفه ذاتی هلال احمر اشتغال زایی نیست و به عنوان مثال نمی توان نیت چند خیری که جذب کرده ایم را در چنین اموری به کار بست.
توزیع مواد غذایی
مدیر عامل جمعیت هلال احمر استان تاکید دارد که اجرای چنین ایده هایی وظیفه دستگاه های متولی از جمله کمیته امداد است.
وی معتقد است اینکه دستگاه های اجرایی در جذب خیر رقابت کنند اقدام شایسته ای است اما توزیع اقلام غذایی با بودجه دولتی صحیح نیست که توسط چند دستگاه و به موازات هم انجام شود.
غیبی تاکید کرد: ورود دستگاه های مختلف برای توزیع اقلام مانند برنج و روغن خروجی مطلوب ندارد اما با ساماندهی مطلوب خیرین می توان از ظرفیت این قشر استفاده بهینه داشت.
با این وجود سوال اینجاست که وقتی موازی کاری همچنان تجربه می شود چه تفاوتی ایجاد خواهد شد اگر حمایت از طریق استفاده از اعتبارات دولتی باشد یا ظرفیت خیرین؟ و مگر نهادهای دولتی نیز در کنار اعتبارات دولتی با بهره گیری از ظرفیت خیرین اقدام به حمایت نمی کنند؟
بانک اطلاعاتی خیرین راهکاری ضمنی
تک تک هزینه های حمایتی که چندان ارقام کوچکی نیز ندارند می توانند با تجمیع و یکپارچه سازی برای اجرای طرح های عمرانی، آبادانی، محرومیت زدایی، اشتغال زایی و رونق بخشی به مشاغل خانگی مورد استفاده قرار گیرند.
در واقع همان نگاه های جزیره ای موجب شده است تاکنون در خود استان اردبیل خبری مبنی بر مشارکت دو دستگاه اجرایی برای اجرای یک طرح بزرگ حمایتی به گوش نرسد.
مدیر عامل جمعیت هلال احمر استان البته مخالف این دیدگاه است و تاکید دارد وظیفه ذاتی هلال احمر اشتغال زایی نیست.
مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان نیز دست این دستگاه اجرایی را در تغییر نیت واقفان بسته می داند و حتی از اعلام آمادگی دستگاه خود برای توزیع اقلام سایر اداات توسط اوقاف می گوید.
مدیر کل بهزیستی استان در خصوص تجمیع حمایت ها تاکید کرد: در خصوص اشتغال زایی ادارات صرفا سهم سه درصدی استخدامی معلولان را بر اساس قوانین بر عهده دارند و ما نمی توانیم در مابقی حمایت ها دستگاهی را ملزم به اجرای برنامه کنیم.
نگرش های کاملا مغایر مدیران در حالی است که کمیته امداد ۶۳ هزار نفر مددجو دارد که افزایش تعداد آن به ویژه در میان زنان جمعیت خانوار نگران کننده بوده و بارها این نهاد اجرایی خواستار حمایت و همکاری سایر دستگاه ها شده است.
مدیر عامل جمعیت هلال احمر استان معتقد است یکی از راهکارهای ایجاد همسویی تشکیل بانگ اطلاعاتی خیرین است.
به گفته غیبی با ساماندهی خیرین می توان کمک های این قشر را به شکل مطلوب در حوزه های مختلف هزینه کرد.
وی معتقد است از طریق بانک خیرین، خیر بر اساس نیت و خواسته خود می تواند پروژه ها و فعالیت های مختلف دستگاه های اجرایی را بررسی کرده و بنا به خواست قلبی در هر کدام که تمایل دارد، مشارکت کند.
با نگاهی عمیق تر در پی ساماندهی خیرین موسسات خیریه می توانند به صورت تخصصی فعالیت خود را از سر گیرند و در حوزه کاری مشخصی به عنوان یک نهاد تاثیرگذار فعالیت کنند.
در وضعیتی که دستگاه های اجرایی در ایجاد همسویی برنامه های حمایتی قدم پیش نمی گذارند نگرانی کارشناسان از همسویی موسسات خیریه و بخش خصوصی شنیدنی است که معتقدند این قشر به دلیل رقابت و روحیه تبلیغی گری به مراتب سهم کمتری در همسویی را پذیرا می شوند.
گزارش: ونوس بهنود
مهر