تلاش برای استفاده از برند حلال در صنعت گردشگری ایران

این را تمامی گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند در تحقیقات یک‌ماه پیش خود برای ورود به ایران در می‌یابند. آنها می‌دانند که قوانین ایران در صنعت گردشگری بسیار متفاوت از قوانین کشور ترکیه و یا حتی مالزی است. بنابراین خوب می‌دانند که در ایران خبری از کلوپ‌های شبانه، مشروب فروشی‌ها و کباب خوک و گراز نیست.

حالا اما مؤسسه حلال جهانی درصدد است تا آرم حلال را از آن نوع که در کشورهای جهان بر درب رستوران‌ها، سر در هتل‌ها و حتی کافه‌ها و مراکز تفریحی دیده می‌شود به تاسیسات گردشگری ایران وارد کند. اقدامی که از هفته گذشته اتقاداتی از سوی فعالان و صاحب‌نظران حوزه گردشگری را برانگیخت. دیدگاه منتقدان این است که خدمات گردشگری در ایران از صدر تا ذیل براساس قوانین اسلامی ارائه می‌شود و ورود برچسب حلال به صنعت گردشگری در جامعه ایران ضرورتی ندارد.

در همین رابطه گفت‌وگوی مفصل همشهری با عبدالحسین فخاری دبیرکل مؤسسه حلال جهانی را بخوانید.

8سال قبل روزی که برند حلال وارد صنایع غذایی ایران شد اهالی این صنعت موضع گرفتند و گفتند در کشوری که همه‌‌چیز در آن حلال است برند حلال در آن جایی ندارد.

بله. یکی از برندهای معروف شیرینی و شکلات آمد و گفت که می‌خواهد جنسش را به مالزی صادر کند اما مشتری گفته باید برند حلال داشته باشد. او گفته بود ایرانی است و در ایران همه‌‌چیز حلال است اما طرف مالزی گفته بود ورود کالا به گمرک مالزی باید دارای گواهی حلال باشد. موضوع را با اتاق بازرگانی مطرح کردیم. 2سال هم تحقیق کردیم و برندهای مطرح حلال را در استرالیا، تایلند و... بررسی کردیم. رئیس اتاق بازرگانی هم همراهی کرد و در سال 86برند حلال در ایران آغاز شد. اوایل این اقدام با مقاومت مواجه شد. ولی آنها که سرشان در صادرات بود از حلال استقبال کردند.

در سال2008 سازمان کنفرانس اسلامی در ترکیه اعلام کرد که استانداردهای مختلفی برای حلال در دنیا تهیه شده و باید استاندارد واحد برای حلال تهیه شود. بنابراین سازمان همکاری اسلامی به بخش اقتصادی دستور داد که هیأت کارشناسی تشکیل و با حضور کشورهای علاقه‌مند استاندارد واحد حلال برای غذا نوشته شود. می‌دانید که مذاهب اسلامی اختلافاتی در فقه با هم دارند و نشاندن 4مذهب کنار هم برای تدوین استاندارد واحد حلال ساده نبود. مثلا رو به قبله بودن در فقه شیعه و فقه شافعی واجب است اما در فقه حنفی و حنبلی مستحب است. در سال2010 اما استاندارد حلال در ترکیه به تصویب اجلاس وزاری خارجه کشورهای اسلامی رسید. استاندارد غذا که تدوین شد استانداردهای دارو و گرشگری و لوازم آرایشی و بهداشتی و خدمات حلال نیز مورد توجه قرار گرفت. بعد از غذا گردشگری وارد شد. برخی کشورها از همان ابتدا اقدام کردند و هتل حلال و رستوران‌های حلال و کمپ‌های حلال راه انداختند. حتی در آنتالیا حلال پلاژ راه‌اندازی شد که کاملا ایزوله بود و کارمندانش نیز خانم هستند. بنابراین بحث گردشگری حلال را سازمان کنفرانس اسلامی ایجاد کرد. همان زمان هم در ایران این سؤال مطرح بود که در کشوری که همه‌‌چیز آن اسلامی است، معنی گردشگری حلال چیست؟ در مورد غذا هم همین را می‌گفتند. درحالی‌که کسی که باید حلال بودن را تأیید کند یک سازمان بین‌المللی بود. در گردشگری حلال خدمات گردشگری استاندارد می‌شوند. مگر ممکن نیست که یک رستوران یک هتل یا یک مرکز ورزشی تخلف کند؟ اگر تخلف در حوزه حلال باشد چه‌کسی مسئول است؟ دولت مسئول است؟ وزارت بهداشت و نیروی انتظامی و حوزه‌های علمیه مسئولند؟ اداره استاندارد مسئول است؟ اداره استاندارد که بخش حلال ندارد. حوزه‌های علمیه نیز مسئولیت اجرایی ندارند. وزارت بهداشت هم مسئول بهداشت مردم است. نیروی انتظامی نیز وظیفه‌اش مشخص است. پس چه‌کسی باید مسئولیت انطباق حلال بر گردشگری را برعهده می‌گیرد؟

ما اخبار سازمان کنفرانس اسلامی را داشتیم و اخبار حلال را در دنیا دنبال می‌کردیم و احساس کردیم داریم عقب می‌مانیم. وقتی 8سال پیش نیز برند حلال را به ایران آوردیم همین استدلال بود که اینجا همه‌‌چیز حلال است و نیازی به ورود برند حلال نیست. همین استدلال ما را 20سال از مالزی عقب انداخت. مالزی دریافت که روزبه‌روز اشتیاق به غذای حلال در جهان بیشتر می‌شود و از 25سال پیش استاندارد ملی حلال را نوشت و در سازمان فائو ایتالیا به تصویب رساند و مکانیزم اجرایی برای نظارت بر غذای حلال دنیا ایجاد کرد. اما ما خواب بودیم. خواستیم عقب‌افتادگی 20ساله را در گردشگری از مالزی نداشته باشیم. در فروردین سال گذشته نیز رئیس‌جمهور در جزیره هندورابی اعلام کرد ایران باید قطب گردشگری حلال شود. یک روز بعد نامه‌ای به رئیس سازمان میراث فرهنگی و اکبر ترکان رئیس مناطق آزاد نوشتیم و گفتیم به‌عنوان کسی که پیش نویس حلال را دارد حاضر به انجام همکاری‌ها هستیم. مناطق آزاد نامه را به آقای زم داد و ایشان مطلب را خوب فهم نکرد و همان حرف‌ها را زد. اینکه ایران همه‌‌چیزش حلال است و گردشگری‌اش نیز حلال است. تنها اقدامی که کرد زدن تابلو در یک کیلومتری مناطق آزاد با این مضمون بود که اینجا منطقه گردشگری حلال است. من این تابلو را در ارس دیدم.

    سازمان میراث چطور؟

رئیس منطقه آزاد کیش خواهرزاده آقای روحانی است. مطلب را با او نیز در میان گذاشتیم که رئیس‌جمهور گفته است ایران باید قطب گردشگری حلال باشد. اما ایشان گفتند دغدغه‌شان این است که چقدر گردشگر خارجی به کیش ببرد و گفت که با عراقی‌ها در این خصوص صحبت کرده است. نامه ما به سلطانی فر نیز به معاونت گردشگری ارجاع داده شد که ایشان هم به مسئول بخش تحقیقات فرستادند. ما پروپوزال اجرای گردشگری حلال در ایران را برای آنها فرستادیم و نسخه آن هم هست. هیچ خبری به ما ندادند تا اینکه ناگهان در اخبار خواندیم تفاهمنامه‌ای بین بخش تحقیقات اتاق بازرگانی با معاونت گردشگری بسته شده که عین عبارات پروپوزال ما آنجا بود. ما هم بلافاصله نامه نوشتیم و گفتیم عین عبارات پروپوزال ما در تفاهمنامه است. نامه به بازرسی سازمان میراث فرهنگی رفت و بررسی کردند و گفتند حق با ما است و آن حرکت متوقف شد. اما سراغ ما هم نیامدند. با مناطق آزاد و میراث فرهنگی در مورد گردشگری حلال بیش از 15مکاتبه داریم که جواب داده نشده است.

شما گفتید اگر هتل‌ها و مراکز گردشگری موضوع حلال را رعایت نکنند چه‌کسی باید پیگیری کند؟ آیا در هتل‌های ایران گوشت خوک یا مشروبات الکلی سرو می‌شود؟ یک گردشگر خارجی پیش از آمدن به ایران یکماه در مورد کشور و خدمات گردشگری تحقیق می‌کند و می‌داند که خدمات ایران با اروپا متفاوت است.

اگر یک هتل در حوزه حلال تخلف کند چه مرکزی باید رسیدگی کند؟ داشتن آرم حلال یعنی آنکه نخستین ایستگاه بررسی هتل‌ها آشپزخانه و غذا است. از مواداولیه تا نحوه پخت و سرو غذا کنترل می‌شود. از آنها تعهد گرفته می‌شود که روال ثابت باشد و اگر تغییری می‌دهند به مؤسسه حلال اطلاع بدهند. بعد به سراغ خدمات می‌رویم. مثلا استخر هتل نباید مختلط باشد. البته هیچ هتلی در ایران استخر مختلط ندارد. اینها را به‌عنوان تعهدات از هتل‌ها می‌گیریم و خودمان هم بازرسی می‌کنیم.

در تعهدات ما نوشته می‌شود که از استخرها استفاده مختلط نشود. بعد می‌رویم سراغ قسمت‌های عبادی که اگر مثلا یک گردشگر به هتل آمد و صبح خواست روزه بگیرد یا نماز بخواند سیستمی وجود دارد که گردشگر بداند چه کار کند؟ یک جدول سیستم اعلان اوقات شرعی می‌گذاریم که خیلی از هتل‌ها هنوز ندارند و به آنها جهت قبله را هم آموزش می‌دهیم. در اتاق‌ها هم جهت قبله را روشن می‌کنند. اگر گردشگر تفریحی باشد و بخواهد به ساحل یا آبگرم یا ماساژ برود به او گفته می‌شود به کدام ماساژور مراجعه کند یا کدام ساحل برود.

    فعالان گردشگری و مدرسان دانشگاه معتقدند که صفر تا صد خدمات گردشگری ايران حلال است و نیازی به آرم حلال نیست.

این‌ها مسئله‌شان دادن یک هزینه است. اگر بگویید سازمان میراث فرهنگی تمامی هزینه گرفتن آرم حلال را پذیرفته فکر می‌کنید چکار کنند؟ من احساس می‌کنم به‌دلیل هزینه کارشناسی تمایی به آرم حلال ندارند. مثلا در مجموعه هتل‌های ایرانگردی و جهانگردی که 70هتلدارند وقتی قانع شدند موضوع هزینه را پیش کشیدند و گفتند اگر مجانی آرم حلال بگیرند خوشحال می‌شوند.

برای یک هتل ممکن است 2میلیون یا 3میلیون تومان هزینه داشه باشد.

    برخی معتقدند فعالیت شما در زمینه آرم حلال کپی برداری است و ورود حلال به صنعت گردشگری ایران مطالعه شده نیست.

اگر افرادی که این حرف‌ها را می‌زنند یکساعت برایشان صحبت می‌کردیم و می‌گفتیم گردشگری حلال چیست باز هم همین حرف‌ها را می‌زنند؟

    بخشی از انتقادها درست است مثلا وقتی صحبت از پلاژ حلال می‌کنید خب در ایران که تمامی سواحل کشور که برای شنا آماده‌سازی‌ شده‌اند همگی ایزوله هستند و ساحل مختلط نداریم. منتقدان نیز همین مسائل را مطرح می‌کنند.

شما در رابطه با مراکز گردشگری فاکتور هزینه را حذف کنید و بگویید سازمان میراث فرهنگی تمامی هزینه را داده است هیچ‌کدامشان با برند حلال مخالفت ندارند. موضوع هزینه که مطرح شود همه‌شان مطلب درست می‌کند.

    فعالیت شما در بسته‌های شکلات را با مهر حلال به صنعت صادرات تولیدات داخلی کمک می‌کند شاید متقاعد‌کننده باشد اما در حوزه گردشگری مسائل بسیار پیچیده‌ای وجود دارد و به همین دلیل می‌گویند ورود شما موضوعیت ندارد.

گردشگر خارجی چشمش به حلال عادت کرده است در تایلند و دبی و ترکیه چشمش خورده به حلال و دوست دارد که این آرم را ببیند تا مطمئن شود که یک جایی این هتل را بازرسی کرده و مثلا دیگر گوشت خوک سرو نمی‌کند یا مشروبات الکلی در آن سرو نمی‌شود.

    در گردشگری ایران با ساختار سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی این مملکت که از صدر تا ذیل براساس قوانین اسلام است ورود آرم حلال به صنعت گردشگری چه لزومی دارد؟

حلال بودن امتیاز مراکز گردشگری در هر نقطه دنیا است. به‌ویژه آنکه هتل‌های حلال این ظرفیت را دارند که 10تا 15درصد گرانتر از هتل‌های معمولی باشند. چون نظارت‌های بیشتر بر آنها اعمال می‌شود. گاهی در عرصه گردشگری جهان رقابت بر سر یک یا 2سنت است. حالا فرض کنید شما آمپول زدن را بلد باشید ولی اعلام نکنید. خب مثل این است که این کار را بلد نیستید. ایران واجد گردشگری حلال است اما اعلام نمی‌کنیم. در این کشور میلیاردها تومان هزینه شده تا در فرودگاه‌ها مشروبات الکلی عرضه نشود. خب چرا این را اعلام نکنیم؟ اتفاقا باید اینجا گفت که در ایران حلال بسیار بیشتر از سایر نقاط جهان است.