قانون برنامه پنجم توسعه در مواد 34 و 143 اشارات صریحی به گسترش محصولات ارگانیک و سلامت غذایی مردم تا پایان این برنامه دارد، با این حال، واقعیت‌های موجود در بخش‌های سلامت و کشاورزی موید این واقعیت است که برنامه پنجم توسعه در این زمینه محقق نشده است.
در بند "د" ماده 143 این قانون، دولت به توسعه کشت زیستی (ارگانیک)، مدیریت تلفیقی تولید، اعمال استانداردهای ملی کنترل کیفی تولیدات و فرآورده‌های کشاورزی در راستای پوشش حداقل بیست و پنج درصد(25%) سطح تولید تا پایان برنامه ملزم شده است.
کشاورزی ارگانیک محقق نشده است
اما حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت مجلس با اشاره به این قانون می‌گوید: در پایان برنامه پنجم توسعه قرار داریم و هنوز این امر محقق نشده و مشاهده می‌کنیم بسیاری از مواقع عنوان می‌شود که باقیمانده سموم در میوه‌جات بالاست.
او به قاچاق سموم هم اشاره می‌کند: یکی از مشکلات ما قاچاق سموم است. سمومی که ما استفاده می‌کنیم، از سموم کشاورزی که در اروپا استفاده می‌شود قیمت بسیار کمتری دارد. معنی این حرف این است که کیفیت سمومی که ما استفاده می‌کنیم خوب نیست و استانداردهای لازم را ندارد.
کشاورز، به مصرف سموم کشاورزی عادت کرده است
سید راضی نوری، عضو کمیسیون کشاورزی هم با اشاره به سیر حرکت به سوی تولید ارگانیک عنوان می‌کند: متاسفانه حرکت به سوی محصولات ارگانیک وجود ندارد و در بازار نیز تعریفی برای تفاوت محصول ارگانیک از غیر ارگانیک انجام نشده که این مساله نیاز به بسترسازی و فرهنگ‌سازی دارد. تولید محصول ارگانیک هنوز در بازار جا نیفتاده و در برخی موارد کشاورزان با اینکه محصول ارگانیک تولید کرده‌اند آن را با قیمت محصول غیر ارگانیک می‌فروشند.
بازده بالای کودهای شیمیایی از موارد دیگری است که نوری به آن اشاره می کند: کشاورز ما عادت کرده که محصولات زود به نتیجه برسد و از نظر کمی و وزنی رشد کند ولی وقتی زمین را با استفاده از کودها و سموم شیمیایی سال به سال ضعیف تر می‌کنیم باعث می‌شود نتایج خوبی در آینده نداشته باشد. این در حالی است که می‌توان با استفاده از کودهای طبیعی محصولاتی را تولید کرد که مواد غیر بهداشتی و مضر سلامت در آن حداقل میزان ممکن باشد.
این نماینده مجلس ادامه می‌دهد: وزارت جهاد کشاورزی باید در برنامه‌های آموزشی و ترویجی خود این مساله را در نظر بگیرد. اگر این فرهنگ در بین کشاورزان ترویج شود و وزارت جهاد کشاورزی به مردم نیز اعلام کند که محصولات ارگانیک چه مزیت‌هایی نسبت به محصولات غیرارگانیک دارد اثر فرهنگی بسیار مهمی در تولید دارد. به علاوه تفاوت قیمت نیز مشوقی برای تولید محسوب می‌شود.
قیمت کودهای زیستی بالاست
در بند "ز" ماده 143 قانون برنامه پنجم توسعه نیز بر "ترویج استفاده از کودهای آلی و زیستی (ارگانیک) در سطح مزارع و باغ‌های کشور حداقل در سقف یارانه سال آخر برنامه چهارم و افزایش میزان مصرف این گونه کودها به سی و پنج درصد(35%) کل کودهای مصرفی در پایان برنامه" تاکید شده است.
اما محمد تقی توکلی، عضو دیگر کمیسیون کشاورزی، گرانی کودهای طبیعی را مانعی در رشد کشت ارگانیک در کشور می داند و می‌گوید: به دلیل بالا بودن قیمت کود زیستی (حیوانی) راندمان و بهرهوری تولید کاهش مییابد؛ بنابراین، این مهم عاملی شده که کشاورز رغبت نکند از کودهای زیستی استفاده کند.
او تاکید می‌کند: وزارت جهاد کشاورزی باید روی مسئله امنیت غذایی و استفاده از کود در کشتها نظارت و کنترل لازم را داشته باشد. همچنین با حمایتهای وزارت جهاد کشاورزی، کشاورزان باید به تولید کشتهای ارگانیک تشویق شوند و از آنان حمایت شود.
این نماینده مجلس پیشنهاد می‌دهد: تا زمانی که کودهای زیستی در دسترس همگان قرار نگرفته باید مصرف کودهای شیمیایی مدیریت شود و هر کشاورزی که بتواند از کود و سموم استفاده نکند مورد حمایت قرار گیرد.
خوب قانون می‌نویسیم اما آن را به خوبی اجرا نمی‌کنیم
در بند "و" ماده 34 قانون برنامه توسعه، وزارت بهداشت موظف شده است با همکاری وزارت جهاد کشاورزی "مقدار مصرف مجاز سموم و کودهای شیمیایی برای تولید محصولات باغی و کشاورزی را مشخص نماید و عرضه محصولاتی که به صورت غیرمجاز از سموم و کودهای شیمیایی استفاده کرده‌اند را ممنوع نماید."
بر اساس همین بند، "وزارت جهاد کشاورزی موظف است ضمن اطلاعرسانی و فرهنگ‌سازی در زمینه کاهش استفاده از سموم و کودهای شیمیایی امکان دسترسی مردم را به محصولاتی که از سلامت لازم برخوردارند فراهم آورد."
حسینعلی شهریاری با اشاره به عدم تحقق سیاست‌های غذایی پیش‌بینی شده در قانون توسعه عنوان می‌کند: متاسفانه همواره خوب قانون می‌نویسیم اما به خوبی آن را اجرا نمی‌کنیم. شاید در این امر مجریان چندان مقصر نباشند؛ چراکه تا زیرساخت‌های اجرای این قوانین فراهم نشود، قوانین زیبا تنها روی کاغذ خواهند ماند.
هدایت‌الله میرمرادزهی هم از اعضای کمیسیون کشاورزی است که با تاکید بر ضرورت کشت ارگانیک می‌گوید: سموم و کودهای شیمیایی که در کشت محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد بیماری‌های زیادی به همراه دارد که هزینه درمان آنها بسیار بیشتر از چیزی است که بخواهیم روی گسترش محصولات ارگانیک کار کنیم. باید فرهنگ سازی لازم در این زمینه انجام شود تا هم مصرف کننده و هم کشاورز به اهمیت این نوع موضوع پی ببرند.
او ادامه می‌دهد: کشت محصولات ارگانیک در بسیاری از کشورها رونق دارد اما در کشور ما استقبال زیادی ندارد و برخی که این نوع از کشت را انجام می‌دهند بیشتر به دنبال سود هستند. وزارت جهاد کشاورزی باید کشت ارگانیک را به صورت الگو در بیاورد و کشاورزان را مجاب کند که از سموم استفاده نکنند تا میوه‌ها سالم به دست مصرف کننده برسد.
***
با وجود الزام دولت‌ها به گسترش محصولات ارگانیک در برنامه پنجم توسعه، این قانون دستاورد چندانی برای کشاورزی کشور و سلامت مردم نداشته است.
حالا در سال پایانی برنامه پنجم توسعه و آغاز تدوین برنامه ششم، نمایندگان مجلس تاکید می‌کنند که قصد دارند کشاورزی ارگانیک را در برنامه ششم هم بگنجانند. شاید این بار موج رو به رشد مصرف محصولات ارگانیک در سایر نقاط جهان به ایران هم برسد و دولت و کشاورزان به تولید این نوع محصولات و تغذیه سالم مردم علاقه بیشتری نشان دهد.
گزارش از خبرنگار پارلمانی ایسنا: رضوان اناری