سخن از اشتغالزایی و کارآفرینی که به میان می‌آید، نه تنها بیشتر مردم بلکه بخش عمده‌ای از مدیران تصور می کنند، این امر از رهگذر تاسیس صنایع سنگین نظیر پتروشیمی، فولاد، مواد معدنی و ... توسط دولت محقق می شود.
این باور اما کاملا مردود است. تجربه اقتصادی کشورهای گوناگون جهان از جمله چین، برزیل، ترکیه، کره جنوبی، هند، ژاپن و ... ثابت کرده است که بنگاه‌ها خرد و زودبازده بهترین گزینه برای ایجاد اشتغال وسیع و پایدار است.
در این میان صنایع تبدیلی که از تکنولوژی بسیار ساده و معمولی بهره می برند و بسیار هم ارزان قیمت هستند، نقشی اساسی در اشتغالزایی دارند. بهره گیری از صنایع تبدیلی موجب می شود تا برای محصولات کشاورزی ارزش افزوده ایجاد و امکان فروش این محصولات در فصول گوناگون فراهم شود. صنایع تبدیلی به صورت شگفت انگیزی به اشتغالزایی کمک می کنند.
شهرستان خرمشهر که در کنار شهرهای آبادان و شادگان بیشترین خرما را در استان خوزستان تولید می کند، یکی از نقاط کشور است که بسیار نیازمند گسترش صنایع تبدیلی است. استان خوزستان 45 هزار هکتار سطح زیر کشت خرما دارد و از باغهای این استان سالانه بیش از 200 هزار تن خرما برداشت می شود. بسیاری از مردم خوزستان بویژه اهالی خرمشهر از راه کشاورزی و تولید خرما امرار معاش می کنند اما همواره برای فروش خرما با مشکل مواجهند و حاصل دست رنجشان را آن طور که شایسته است، دریافت نمی کنند.
تغییر ذائقه مردم و کاهش مصرف خرما
خرما در خوزستان بیشتر به صورت سنتی در قالب های 2 یا 3 کیلویی بسته بندی و عرضه می شود. اما واقعیت این است که ذائقه مردم به میزان قابل توجهی تغییر کرده و مردم کمتر از گذشته خرما می خورند، این در حالی است که خرما ارزش غذایی بسیار بالایی دارد. در نتیجه برای بازگرداندن خرما به سبد غذایی خانواده ها چاره ای جز فرآوری این محصول و ارائه آن در قالب های جدید وجود ندارد. بدتر از همه اینکه خرما جایی در تغذیه دانش آموزان ندارد، بیشتر دانش آموزان در زنگ های تفریح ترجیح می دهند سوسیس، کالباس، چیپس، پفک و سایر مواد غذایی مضر را مصرف کنند. اما تجربه نشان داده که استقبال دانش آوزان از خرمای فراوری شده بسیار زیاد است.
فرآوری خرما
آقای فارس سنگبورنژاد، یکی از کشاورزان خوزستانی است که نخلستان دارد. او درباره مشکلات تولید کنندگان خرما، می گوید: «دولت هر سال اعلام می کند که خرید خرما تضمینی است و کارگاه های بسته بندی خرما را موظف می کند که به قیمت تعیین شده دولتی خرما را از کشاورزان بخرند. اما به دلیل نبود نظارت کافی، دلالان میدان را در دست می گیرند و خرما را به نازل ترین قمیت از کشاورزان می خرند.»
او می افزاید: «هنوز بخشی از خرمای زیدی سال گذشته را در انبار دارم و نفروخته ام. قیمتی که دولت برای خرید تضمینی هر کیلوگرم از این خرما تعیین کرده هزار و 300 تومان است اما دلالها حداکثر هر کیلو را 500 تومان می خرند.»
بیشتر محصولات کشاورزی ماندگاری اندکی دارند و اگر زود به فروش نرسند از بین می روند و زحمات کشاورز نابود می شود. همین مساله موجب می شود که در یک فصل همه محصولات کشاورزی به بازار سرازیر شود و قیمت به شدت کاهش یابد، در نتیجه کشاورز ضرر می کند. از طرف دیگر همان محصول کشاورزی در فصول دیگر سال نایاب می شود و قیمت به شدت افزایش می یابد و این بار مردم ضرر می کنند. صنایع تبدیلی عامل زمان را از دخالت در محصولات کشاورزی کنار می زند. علاوه بر این امکان فرآوری و خلق ارزش افزوده برای محصولات را فراهم می کند. وقتی ارزش افزوده ایجاد می شود، خود به خود اشتغالزایی صورت می گیرد.
خرما در میان محصولات کشاورزی اگرچه از ماندگاری بالایی برخوردار است اما با چالش تغییر ذائقه مردم و سوداگری دلالها رو به رو است و از این روست که نیازمند صنایع تبدیلی و فرآوری شدن برای تولید محصولات جدید است. مجموعه این مسائل بسیاری از اهالی خرمشهر را به این باور رسانده که برای حفظ و تقویت ارزش خرما، راهی جز استفاده از صنایع دستی و فرآوری خرما وجود ندارد.
کلوچه خرمایی؛ محصول قدیمی خرمشهر
یکی از محصولاتی که در خرمشهر از طریق فرآوری خرما تولید می شود، کلوچه خرمایی است. تولید کلوچه خرمایی در بسیاری از خانه ای خرمشهر توسط بانوان صورت می گیرد. قدمت تولید کلوچه خرمایی اگرچه به 40 سال قبل برمی گردد اما در سالهای اخیر تولید آن بویزه در کارگاه های خانگی روند رو به رشدی داشته است.
خانم نعیمه مرئی به همراه همسرش، حدود دوسال است که مشغول تولید کلوچه خرمایی در منزل هستند. او می گوید: «تولید کلوچه خرمایی با توجه به فراوانی خرما در خرمشهر و مشکلاتی که برای فروش آن وجود دارد و نیز استقبال مردم از کلوچه ها، در سالهای اخیر افزایش قابل توجهی داشته است. این در حالی است که تولید خرما در خرمشهر بعد از جنگ بسیار کاهش یافته است. تولید کلوچه خرمایی را بانوان خرمشهری از نسل های گذشته آموخته اند. برای تولید کلوچه خرمایی علاوه بر خرما نیازمند آرد، شکر و پودر مخمر هستیم».
خانم فخری ظهیری هم در کارگاه خانگی خود به کمک همسرش به شیرینی پزی با استفاده از خرما مشغول است. او خاطرنشان می کند: «خانواده همسرم نخلستان دارند و خرمای من تامین است. آرزوی من این است که با گسترش کارگاه بتوان تعداد قابل توجهی از زنان سرپرست خانوار را مشغول به کار کنم. خانم های خانه دار باید مشاغل خانگی را جدی بگیرند. مشاغل خانگی نیاز به سرمایه اولیه زیادی ندارد و وقت زیادی هم از آن ها نمی گیرد و می توانند وظایف خانه داری شان را ادا کنند».
نان خرمایی در خرمشهر در فروشگاه های نان فانتزی به فروش می رسد. آقای علی هلالات که فروشنده نان خرمایی است، می گوید: «نان و کلوچه خرمایی فروش خوبی دارد و استقبال مردم از آن زیاد است. نان خرمایی یکی از بهترین سوغاتی های خرمشهر است. خوشبختانه با سرمایه ای اندک، حدود 7 میلیون تومان، می شود یک کارگاه شیرینی پزی با تمام امکانات راه اندازی کرد.»
تولید سالانه 10 هزارتن کلوچه خرمایی
در حال حاضر در شهرستان خرمشهر به جز کارگاه های خانگی، 15 کارگاه حرفه ای تولید کلوچه خرمایی وجود دارد و 120 نفر در این کارگاه ها مشغول به کار هستند. در شهرستان خرمشهر سالانه بیش از 10 هزار تن کلوچه خرمایی تولید می شود. همین قابلیت موجب شده است که خرمشهر به عنوان قطب تولید کلوچه خرمایی در کشور شناخته شود و مورد توجه قرار بگیرد. بسیج سازندگی با هدف گسترش فرهنگ فرآوری خرما و تولید محصولات خرماپایه و کمک به تحقق قابلیت صادراتی برای محصولات خرما در خرمشهر، حمایت از کارگاه های فرآوری خرما را از طریق اعطای تسهیلات در دستور کار قرار داده است. علاوه بر این در شرایطی که در یافت شناسه بهداشت برای کارگاه های کوچک و خانگی یکی از مشکلات و دغدغه های اصلی افراد دخیل در این حوزه است، بسیج سازندگی با همکاری نهادهای مسئول، تسهیل صدور شناسه بهداشت برای این کارگاه ها را به صورت جدی پیگیری می کند.
خرما سرشار از انواع ویتامین ها از جمله E،C،B،A است و دارای فلزات معدنی مثل فسفر، کلسیم، آهن، ید و منیزیم است که هر کدام از این مواد در سلامتی انسان نقش به سزایی دارد. این میوه به خاطر داشتن منیزم، خاصیت ضد سرطانی دارد و برای تقویت شنوایی، بینایی، رفع درد کمر، مفاصل، سینه و ریه مفید است.
استفاده از این میوه در ماه مبارک رمضان به دلیل ارزش غذایی بالای آن به صورت ویژه توصیه شده است، این میوه، قندِ کاهش یافته در دوران روزه داری را جبران می کند. خرما به علت دارا بودن فیبر و مُلَین بودن، سیستم گوارشی را که به دلیل روزه داری بی تحرک شده است، به تحرک وا میدارد. خرما همچنین به علت داشتن منیزیم، انرژی عضلانی بدن را تقویت می کند و نیروی عمومی بدن را افزایش می دهد و موجب تقویت حافظه می‌شود./ فارس