مازندران با دارا بودن ۲۲۰ هزار هکتار شالیزار و ۱۲۰ هزار هکتار باغ و تولید حدود ۸ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی، قطب مهم عرصه کشاورزی کشور محسوب می شود و بزرگترین تولید کننده ۱۷محصول کشاورزی کشور مانند برنج، مرکبات، گل و گیاه، کیوی، گوشت سفید، آبزی پروری و نهال زیتون است .
غرب استان نیز با وجود تغییر کاربری های صورت گرفته در سنوات گذشته جهت فروش زمین ها برای ایجاد شهرک های مسکونی ، همچنان در تولید برخی اقلام کشاورزی همچون مرکبات ، کیوی ، ماهیان سردآبی و گل و گیاه حرفی برای گفتن دارد .
با وجود تولیدات با کیفیت و مرغوب ، نبود صنایع تبدیلی مدرن و پیشرفته در منطقه موجب شده تا درآمد حاصل از فروش این محصولات بسیار پایین باشد و فعالان این عرصه انگیزه لازم را برای ادامه فعالیت نداشته باشند.
هم اکنون از پنج کارخانه تولید کنسانتره مرکبات در غرب مازندران تنها سه کارخانه افشره ، نوش و ان سی سی با پایین ترین ظرفیت مشغول به کار هستند و پاسخگوی تولیدات این بخش نیستند.
برای کیوی نیز تاکنون هیچ کارخانه ای که برای این محصول ایجاد ارزش افزوده کند در منطقه احداث نشده و کشاورزان نیز نمی توانند محصولات خود را به دلیل هزینه های حمل و نقل به کارخانه های استان های دیگر ارسال نمایند.
در زمینه تولید ماهیان سردآبی نیز کماکان خام فروشی در دستور کار قرار دارد در حالی که با ایجاد یک کارخانه تولید کنسرو ماهی می توان ارزش افزوده بالایی برای این محصول ایجاد نمود.
پایان خام فروشی با ایجاد ارزش افزوده در محصولات کشاورزی
یک کارشناس بخش کشاورزی در خصوص ضرورت ایجاد ارزش افزوده در محصولات کشاورزی گفت : امروز راه‌اندازی صنایع تبدیلی در مازندران به یک اولویت با اهمیت بسیار بالا تبدیل شده چرا که می توان ضایعات محصولات کشاورزی را به کالایی ارزشمند تبدیل کرد.
فرهاد شاه نظری افزود : ارزش افزوده محصولات کشاورزی هم از جهت ایمنی و امنیت مصرف کننده ارزشمند است و هم از بروز ضایعات دیگری که در سیستم تولید وجود دارد جلوگیری می‌کند.
وی اظهار داشت : پوست مرکبات در حال حاضر به عنوان مصرف طیور استفاده می‌شود، اما حاوی اسانس‌های طبیعی و پکتین است و با راه‌اندازی صنایع تبدیلی و استخراج آن، به محصولات ارزشمندی تبدیل می‌شود.
به گفته این کارشناس کشاورزی ، ایجاد ارزش افزوده در بسیاری از محصولات کشاورزی مانع از خام فروشی شده و می تواند میزان سود دهی را برای تولیدکنندگان تا دو برابر افزایش دهد.
شاه نظری افزود : هم اکنون کارخانه‌هایی که توانمندی مالی بالایی دارند، در حال فعالیت هستند، اما شرکت‌ها و کارخانه‌های کوچک با دریافت تسهیلات هزینه‌های خود را افزایش دادند و دیگر قابلیت رقابت ندارند که باید در جهت حمایت از آنها گام برداشت.
وی یادآور شد : متأسفانه موازی‌کاری بین جهاد کشاورزی و سازمان صنعت، معدن و تجارت موجب سردرگمی تولیدکنندگان شده و اگر یک سیاست واحد وجود داشته باشد که مسیر حرکت تولیدکننده از ابتدا تا انتها مشخص شود به طور قطع، نتیجه مطلوب حاصل خواهد شد.
رونق کشاورزی در گرو احداث و یا بازگشایی صنایع تبدیلی
یکی از فعالان بخش کشاورزی در غرب مازندران که در زمینه تولید محصول مرکبات و کیوی فعالیت دارد در این باره گفت : تا سال های قبل بسیاری از باغداران محصولات درجه یک و دو خود را به بازار عرضه می کردند و محصولات با کیفیت پایین که امکان رقابت در بازار نداشتند به کارخانه های کنسانتره و آبمیوه گیری منطقه منتقل می کردند و در هر دو صورت برای آنها سود داشت و ضایعاتی هم وجود نداشت.
ابراهیم مدیری افزود : با بسته شدن این کارخانه ها ، بسیاری از محصولات به اصطلاح پادرختی در باغ ها و مزارع کشاورزی منطقه رها می شوند و نه تنها سودی به همراه ندارد بلکه هزینه جابجایی و انتقال آنها را به باغداران تحمیل کرده است.
وی رونق کشاورزی منطقه را در گرو احداث و یا بازگشایی صنایع تبدیلی دانست و اظهار داشت : افزایش درآمد برای کشاورزان و باغداران با ایجاد ارزش افزوده ، می تواند انگیزه مضاعفی را برای ادامه فعالیت در این عرصه ایجاد نماید.
مدیری گفت : سرمازدگی سال ۹۵ مرکبات و کیوی در غرب مازندران خسارات زیادی داشت و نبود صنایع تبدیلی بویژه در مورد کیوی باعث شد تا محصولات در خطر یخ زدگی به کارخانه های تولید کنسانتره سایر استان ها انتقال یابد.
وی یاداور شد: اگر مسئولان تلاش کنند می توانند صنایع تبدیلی منطقه را دوباره راه اندازی کنند و در این زمینه باغداران و کشاورزان منطقه نیز حاضرند در این زمینه نهایت همکاری و مشارکت را با مسئولان داشته باشند.
هم اکنون ضایعات بخش کشاورزی ایران حدود ۳۰ درصد است که ارزش این حجم از ضایعات بین پنج تا ۸ میلیارد دلار برآورد می شود.
ایجاد ارزش افزوده به منظور صادرات بیشتر محصولات کشاورزی
یک کارشناس دیگر بخش کشاورزی در رابطه با ویژگی های صنایع تبدیلی گفت : صنایع تبدیلی کشاورزی به صنایعی اطلاق می شود که با کمک آن می توان بخشی از محصولات زراعی و باغی را با کاربرد روش های فیزیکی و شیمیایی تغییر وضع داده و بدین وسیله ماندگاری این محصول را بیشتر و مصرف و عرضه آن را مناسب تر کرد.
امید اکبرپور به اهداف تاسیس کارخانه های صنایع تبدیلی اشاره کرد و افزود : تغییر ترکیب محصولات صادراتی و رهایی از صادرات تک محصولی ، حرکت در جهت صنعتی شدن ، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی ، ایجاد اشتغال و درآمد زایی ، ایجاد تحرک و انگیزه بیشتر در بخش کشاورزی و کاهش واردات محصولات مشابه خارجی از مهمترین اهداف صنایع تبدیلی است که می تواند رونق و شکوفایی اقتصادی را به همراه داشته باشد.
وی اظهار داشت : هم اکنون صنایع تبدیلی به چهار گروه محصولات دامی ، شیلاتی ، زراعی و باغی تقسیم می شوند و می توان بر اساس نیاز های هر منطقه نسبت به ایجاد و توسعه آنها گام برداشت.
اکبرپور با بیان اینکه بسیاری از کارخانه های فرآوری محصولات غذایی در کشور به دلیل عمر طولانی فرسوده شده و از کارایی لازم برخوردار نیستند، افزود : استفاده از سوخت و انرژی زیاد و کارایی پایین واحدها و عدم بروز رسانی این تجهیزات موجب پایین آمدن عملکرد و راندمان و کاهش توان رقابتی محصولات تولیدی این کارخانه ها با انواع مشابه خارجی شده است.
به گفته این کارشناس ، متاسفانه صادرات محصولات کشاورزی تحت تاثیر صادرات نفتی قرار دارد و به آن تنها به عنوان منبع فرعی برای تامین ارز نگریسته شده است به طوری در سالهایی که درآمد نفتی خوب بود به صادرات غیر نفتی توجه زیادی نشد.
اکبرپور بر ضرورت ایجاد صنایع تبدیلی بخش کشاورزی و یا راه اندازی مجدد کارخانه های نیمه تعطیل و یا تعطیل شده در مازندران تاکید کرد و بیان داشت : با بروز رسانی و راه اندازی ماشین آلات این کارخانه ها از قبیل خشک کن ، پودر کن ، روغن و اسانس گیر ، رب و عصاره و ترشی و شوریجات می توان علاوه بر اشتغالزایی چرخ اقتصاد منطقه را به گردش درآورد.
ضرورت احیاء صنایع تبدیلی نیمه فعال در غرب مازندران
مدیر جهادکشاورزی شهرستان تنکابن افزود : صنایع تبدیلی باعث به وجود آمدن ارزش افزوده در محصولات کشاورزی، افزایش مدت نگهداری محصولات خام کشاورزی و اشتغال پایدار است.
ابراهیم کاویانی افزود : راهکار اصولی برای جلوگیری از خام فروشی، کاهش ضایعات، ایجاد اشتغال پایدار و کاهش واسطه‌ها، ایجاد زنجیره تولید از مزرعه تا بازار است.
وی با بیان اینکه رویکرد دولت تدبیر و امید به بخش کشاورزی کم سابقه و حتی بی‌سابقه بوده است ، اظهار داشت: جلوگیری از خام فروشی همواره یکی از مهمترین سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی بوده و تشکیل زنجیره‌های تولید در بخش کشاورزی یکی از طرح‌هایی است که برای جلوگیری از خام فروشی محصولات کشاورزی در کشور پیگیری می‌شود.
او افزود : لزوم در دسترس بودن کارخانجات صنایع تبدیلی برای کشاورزان حائز اهمیت است چرا که هزینه زیاد حمل و نقل ، صرفه اقتصادی محصول را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
به گفته کاویانی ، علاقه کشاورزان به خام‌فروشی و عرضه فصلی محصولات خود به بازار نشان از عدم اطلاع و ناآگاهی آنان به مزایای صنایع تبدیلی دارد که حضور پررنگ بخش ترویج در این حوزه را طلب می‌کند.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان تنکابن تصریح کرد : هرچقدر دانش کشاورزان ما افزایش یابد به همان اندازه شاهد رونق و رشد و توسعه کشاورزی در استان و کشور خواهیم بود.
وی یادآور شد : باید فعالیت صنایع تبدیلی راکد و نیمه فعال با کمک دولت یا بخش خصوصی بار دیگر از سر گرفته شود و در حفظ و ارتقاء کارخانه های فعال نیز کوشا باشیم.
تحول در اقتصاد کشاورزی با ایجاد ارزش افزوده
فرماندار ویژه تنکابن نیز بر ضرورت پایان دادن به خام فروشی محصولات کشاورزی تاکید کرد و گفت : این شهرستان از بالاترین میزان تولید مرکبات و کیوی برخوردار است که متاسفانه به صورت خام به فروش می رسد.
سید امیر حسینی جو افزود : صنایع تبدیلی منطقه همچون کارخانه های کنسانتره نیز یا تعطیل هستند و یا به دلایلی با کمترین ظرفیت فعالیت می کنند و پاسخگوی حجم زیاد تولیدات کشاورزی منطقه نیستند.
وی با بیان اینکه ایجاد ارزش افزوده می تواند اقتصاد بخش کشاورزی منطقه را متحول سازد، اظهار داشت: افزایش درآمد در این بخش مسلما در فعالان این عرصه ایجاد انگیزه می کنذ و آنها را نسبت به آینده ای بهتر امیدوارتر می سازد.
حسینی جو گفت : بسیاری از کشاورزان و باغداران به دلیل خام فروشی محصولات خود درآمد اندکی دارند که با هزینه زندگی آنها متناسب نیست و همین مسئله باعث شده تا آنها زمین ها و باغ های خود را به فروش برسانند.
به گفته فرماندار ویژه تنکابن ، با ایجاد ارزش افزوده و کسب درآمد بیشتر تمایل مردم برای فروش زمین های خود به حداقل می رسد و کشاورزی منطقه از رونق بیشتری برخوردار خواهد شد.
وی جذب سرمایه گذار بخش خصوصی برای ایجاد صنایع تبدیلی در منطقه را ضروری دانست و یادآور شد: باید در جهت اقتصادی کردن محصولات کشاورزی گام برداشت تا درآمد بیشتری برای فعالان این عرصه حاصل گردد و زمینه برای یک جهش اقتصادی در منطقه فراهم شود.
شهرستان های تنکابن ، رامسر و عباس آباد در غرب مازندران قرار دارند.