طبق اعلام رسمی وزارت جهاد کشاورزی بخشی از رشد تولید برنج در سال جاری مربوط به افزایش کشت برنج در استان های جنوبی کشور بوده است به طوری که سطح زیرکشت برنج در استان خوزستان در پی سیل و طغیان رودخانه ها امسال به ۲۰۵ هزار هکتار رسید و سطح زیرکشت برنج نیز در استان های شمالی کشور بویژه مازندران با کشت اول، پرورش رتون و کشت مجدد به ۲۱۴ هزار هکتار افزایش یافت.
افزایش تولید برنج در سالجاری عمدتا ناشی از بارندگیهای بسیار خوب در جنوب و نیز شمال کشور به خاطر اینکه ممکن است در سالجاری این بارندگیها تکرار نشود استمرار نداشته و لذا به گفته کارشناسان، طرح های خوداتکایی برنج که با اجرای برنامه های مختلف توسعه ای و حمایتی در ۲ استان مازندران و گیلان از سال ۹۴ تهیه شده است نباید فراموش یا به کندی پیش رود.
برنامه وزارت جهاد کشاورزی برای رسیدن به خوداتکایی برنج اختصاصی کردن کاشت برنج در کشور فقط در استانهای مازندران و گیلان است و دلیل اجرای این سیاست نیز وجود منابع آب برای تولید برنج به عنوان محصول آب بر در این دو استان شمالی کشور در مقایسه با سایر استان ها عنوان شده است.
طبق برنامه راهبردی برای خوداتکایی کشور به محصول برنج داخلی بر محور بالا بردن بهره وری مصرف آب وافزایش بازده تولید در سطح است تا با اجرایی شدن برنامه این وزارتخانه استان های مازندران و گیلان بتوانند نیاز کشور به برنج را بدون اتکاء به واردات تامین کنند.
بر اساس طرح خوداتکایی برنج ،سطح زیر کشت ارقام پر محصول در ۲ استان مازندران و گیلان باید به ۲۵۵ هزار هکتار افزایش یابد در حالی که هم اکنون در کمتر از ۱۲۰ هزار هکتار از اراضی شالیزاری برنج رقم پر محصول کشت می شود.
خود اتکایی برنج همچنین با اجرای طرح آبیاری تناوبی و تجهیز و نوسازی ۲۷۵ هزار هکتار از شالیزارهای شمال نیز مورد تاکید است ، اما این طرح ها همچنان با کندی در این ۲ استان برنج خیز کشور درحال انجام است.
کارشناسان کشاورزی معتقدند که اجرای طرح تسطیح و یکپارچه سازی به عنوان طرح‌های مکمل زهکشی و شبکه آبیاری و مکانیزاسیون مورد توجه قرار بگیرد سبب می شود تا علاوه بر افزایش بهره وری ، ضریب کشت در قالب کشت ارقام پرمحصول و کشت دوم برنج نیز عملیاتی شود.
طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری در کشور از سال ۷۰ آغاز شد و تاکنون در ۷۰ هزار هکتار از شالیزارهای گیلان و حدود ۶۰ هزار هکتار در مازندران اجرا شده است و بر اساس برنامه ششم سهم سالانه هر یک از دو استان شمالی در برنامه تسطیح ونوسازی اراضی شالیزاری که از سال ۹۵ آغاز شده،۱۰ هزار هکتار است .
ساخت سامانه آبیاری و زهکشی ، آرایش مناسب هندسی ، قطعه بندی و تسطیح ، احداث جاده دسترسی و تجمیع و یکپارچه سازی ،فراهم شدن زمینه کشت دوباره برنج ، آسان سازی اجرای طرح مکانیزاسیون ، کاهش مصرف سم ، افزایش درآمد کشاورزان و کاهش ضایعات محصول از مزیت های اجرای طرح تسطیح و یکپارچه سازی اراضی شالیزاری است .
مدیریت و صرفه جویی در مصرف آب هم از دیگر ویژگی های اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری است که به گفته کارشناسان ، تجهیز و نوسازی شالیزارها به طور میانگین سبب ۲۵ درصد صرفه جویی در مصرف آب می شود.
همسو با این رویکرد معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی دولت تدبیر و امید نیز طرح زهکشی ۴۰۰ هزار هکتاری زمین های کشاورزی در سه استان شمالی مازندران، گیلان و گلستان را تهیه کرده است و اعلام شد که این طرح یک میلیارد دلار برابر با هشت هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
توسعه مکانیزاسیون در شالیزارهای استان های شمالی نیز از برنامه های طرح افزایش ضریب خوداتکایی برنج به منظور ارتقای بهره وری است بطوریکه ۱۰۰ درصد برداشت برنج در استان های گیلان و مازندران تا پایان برنامه ششم توسعه باید مکانیزه شود.
معرفی و تولید بذر گواهی شده پیش نیاز رسیدن به خودکفایی برنج در شمال
معاون موسسه تحقیقات برنج کشور گفت که همزمان با اجرای طرح های مهم تسطیح و یکپارچه سازی و زهکشی ، تولید بذر اصلاح شده و پرمحصول مهم ترین پیش نیاز برای رسیدن به خوداتکایی تولید برنج در ۲ استان شمالی مازندران و گیلان است.
رحمان عرفانی افزود: توسعه مکانیزاسیون و ساماندهی واردات هم سبب می شود تا کشت ارقام کیفی پر محصول برنج با موفقیت همراه شود.
معاون موسسه تحقیقات برنج کشور با اعلام این که راهبرد وزارت جهادکشاورزی برای خوداتکایی کشور به محصول برنج داخلی بر محور بالا بردن بهره وری مصرف آب و افزایش بازده تولید در سطح استوار است، گفت: همسو با این رویکرد موسسه تحقیقات در صدد معرفی ارقام کیفی پرمحصول متناسب با شرائط جدید اقلیمی شمال کشور است.
وی اضافه کرد: در یک دهه اخیر چندین رقم پرمحصول کیفی در موسسه تحقیقات برنج کشور به کشاورزان معرفی شد و سال به سال در حال افزایش سطح زیر کشت این ارقام هستیم.
این کارشناسی ارشد در بخش تولید برنج از ارقام کیفی پرمحصول تنها به عنوان یک فاکتور مهم در اختصاصی کردن کشت برنج یاد و تاکید کرد: مکانیزاسیون در کشت شالی هم باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد اگر چه با توجه به رویکرد حمایتی دولت تدبیر و امید در چند سال اخیر تسهیلات مکانیزاسیون قابل توجهی به کشاورزان پرداخت شده است.
تثبیت خودکفایی برنج منوط به عملیاتی شدن طرح های توسعه ای در مازندران و گیلان
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران تثبیت و ماندگاری خودکفایی برنج با تولید داخل را منوط به اجرای طرح های مهم تسطیح ، یکپارچه سازی و نوسازی زمین های شالیزاری ، ساخت سد و افزایش مهار آب های سطحی ، زهکشی ، تامین بذر گواهی شده ، تولید رقم کیفی پر محصول ، افزایش سطح زیر کشت ارقام پر محصول و ایجاد زنجیره مکانیزاسیون تولید برنج در ۲ استان مازندران و گیلان برشمرد .
عزیزالله شهیدی فر با بیان این نکته که طرح های خوداتکایی تولید برنج از سال ۹۴ با حمایت دولت تدبیر و امید برای ۲ استان شمالی مازندران و گیلان تهیه شده است و باید عملیاتی شود، افزود: اینکه امسال در تولید داخل به خودکفایی رسیده ایم را مدیون بارندگی های بی سابقه ابتدای سال جاری در مناطق برنج خیز کشور هستیم که ممکن است در سال زراعی آینده چنین نعمتی را نداشته باشیم.
وی توضیح داد: شرائط برای افزایش ضریب تولید برنج به عنوان یک محصول آب بر در زمین های کشاورزی مازندران وگیلان وجود دارد و به همین دلیل دولت کشت این محصول استراتژیک را اختصاصی این ۲ استان کرده است.
شهیدی فر گفت که همچنان رفع مشکل آبگرفتگی ۱۰۰هزار هکتاری اراضی کشاورزی پایین دست مازندران از دغدغه های جدی کشاورزان است ، در حالی که زهکشی، تسطیح و یکپارچه سازی زمین های شالیزاری و خدمات جامع مکانیزاسیون از مهمترین طرح های زیرساختی است.
وی با بیان اینکه فقط ۶۰ هزار هکتار از زمین های شالیزاری استان تسطیح شده است، اضافه کرد: اگر طرح تسطیح و یکپارچه سازی و زهکشی زمین های شالیزاری شمال به عنوان مهمترین نیازمندی تامین اعتبار و عملیاتی شود، تثبیت خودکفایی برنج رقم خواهد خورد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران از تهیه طرح جامع زهکشی اراضی استان خبر داد و گفت که با اجرای کامل این طرح حداقل ۴۰ درصد درآمد کشاورزان افزایش می یابد.
وی تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری، اصلاح و بهسازی و افزایش تراکم شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی عمومی، زهکشی زیر زمینی و تلفیقی اراضی کشاورزی برای افزایش راندمان تولید و توسعه کشت‌های ثانویه و احیا، مرمت و بهسازی آببندان ها را چهار پروژه طرح جامع زهکشی اراضی استان معرفی کرد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران به اهمیت ساخت سد هراز در حوزه آبریز ۱۱۰ هزار هکتاری اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه نیمی از زمین های شالیزاری استان مازندران در حوزه آبریز هراز قرار دارد باید برای تامین آب شالیکاری ،ساخت سد هراز که بر روی رودخانه پر آبی که از ذوب شدن برف های ارتفاعات البرز و قله دماوند سرازیر می شود، تسریع شود.
شهیدی فر گفت: در حال حاضر با وجود هشت سد بزرگ و کوچک استان کمتر از ۱۱ درصد از آب های سطحی مازندران مهار می شود، این درحالی که سد هراز به تنهایی بیش از ۱۴ درصد آب های سطحی مازندران را مهار خواهد کرد.
سد مخزنی هرازآمل با پیشرفت فیزیکی ۳۰ درصد به ظرفیت ۲۳۰ میلیون متر مکعب بر روی رودخانه هراز درحال ساخت است.
افزایش حدود۱۵درصدی تولید برنج در مازندران
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران در بخش دیگری به نقش مازندران در خودکفایی برنج در سال زراعی جاری اشاره کرد و گفت که این استان هر ساله با تولید متوسط ۹۰۰هزار تن برنج سفید ۴۲درصد برنج مورد نیاز کشور را تامین می کند، اما افزایش ۱۱هزار هکتاری سطح زیر کشت ، ۶۸درصدی کشت ارقام پر محصول و افزایش ۶۱درصدی کشت دوم شالی در سال جاری سبب شد تا شالیکاران استان در خودکفایی این محصول استراتژیک نقش آفرینی بیشتری داشته باشند.
شهیدی فر افزود: امسال ۱۱ هزار هکتار شالیزاری که سال قبل به دلیل کمبود آب و خشکسالی از چرخه تولید خارج شده بود ، امسال به چرخه تولید بازگشت که ۶۰ هزار تن محصول شالی در کشت اول تولید شد.
وی توضیح داد: اگرچه سیل ابتدای سال سبب از بین رفتن برخی خزانه‌های برنج شد اما با تلاش کشاورزان و برنامه‌ریزی‌ها و حمایت‌های جهاد کشاورزی مازندران در زمینه تهیه و تأمین بذر و نهاده‌های مورد نیاز برای کشت برنج سطح زیر کشت این محصول از ۲۰۳ هزار هکتار سال گذشته به ۲۱۴ هزار و ۳۰۰ هکتار در سال جاری افزایش یافته است.
وی ادامه داد: ۱۱ هزار هکتار از اراضی شالیزاری که در سال گذشته به دلیل خشکسالی و کمبود آب به زیر کشت نرفته بود با تأمین آب و نهاده‌های مورد نیاز از قبیل بذور گواهی شده و کودهای شیمیایی، به چرخه تولید برگشت و ۱۶ هزار کشاورز و خانوار که سال گذشته نتوانستند به تولید این محصول بپردازند، امسال به کشت و کار و تولید این محصول پرداختند .
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران توضیح داد: با توجه به اقدامات صورت گرفته و حمایت‌های دولت در ارائه تسهیلات برای خرید ماشین‌آلات مکانیزه کشت برنج در راستای کاهش سختی کار و پائین آوردن هزینه تولید برنج، سطح نشاء مکانیزه این محصول امسال با رشد ۲۱ درصدی از ۵۳ هزار و ۵۰۰ هکتار به ۶۵ هزار هکتار رسید که نقش قابل ملاحظه‌ای در افزایش درآمد اقتصادی کشاورزان برنجکاران داشته است.
شهیدی‌فر بیان داشت:بارندگی ها و وجود روان آب در رودخانه های مازندران سبب شد تا کشت دوم و پرورش رتون برنج با رشد ۶۱ درصدی از ۶۵ هزار هکتار در سال گذشته به ۱۰۵ هزار هکتار در سال جاری برسد که باعث افزایش تولید، افزایش اشتغال، افزایش درآمد، رونق تولید و کمک به اقتصاد خانوار کشاورزان برنجکار استان است.
وی بیان کرد: سطح زیرکشت ارقام پرمحصول برنج نیز امسال از ۳۴ هزار و ۵۰۰ هکتار سال گذشته با رشد ۶۸ درصدی به ۵۸ هزار هکتار رسیده است و همین امر موجب افزایش تولید و افزایش درآمد برنجکاران استان شد.
شهیدی فر خاطرنشان کرد: با در نظر گرفتن عوامل مؤثر بر رونق تولید و کنترل بازار برنج در استان، قیمت ارقام مختلف برنج نیز از افزایش قابل ملاحظه‌ای برخوردار بوده است که به عنوان مثال رقم طارم از حدود ۱۰ هزار تومان شهریور سال ۹۷ به ۱۶ هزار و ۵۰۰ تومان در سالجاری افزایش یافته است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران ادامه داد: با پیگیری استاندار و مجمع نمایندگان مازندران در راستای حمایت از برنجکاران در زمان فصل برداشت این محصول، موضوع ممنوعیت واردات برنج در دوره زمانی ۴ ماهه (زمان برداشت برنج) در دستور کار دولت قرار گرفت تا کشاورزان با خیال راحت و آسوده و بدون دغدغه خاطر به تولید و فروش این محصول بپردازند و همچنان نقش مهم و اثرگذار خود را در رونق تولید، خوداتکایی و امنیت غذایی کشورمان به خوبی ایفا کنند.