رشد علم همراه با افزایش جمعیت و نیاز شهروندان به غذا موجب شده تا در دهه‌های اخیر جوامع و کشورها به فکر توسعه و تقویت کشاورزی و بهره‌گیری از علم برای گسترش تولید محصولات کشاورزی بیافتاند.
در کشور ما بخش مهمی از این کار یعنی تحقیق، پژوهش و کمک به تولید علم و فناوری در بخش کشاورزی توسط مراکز تحقیقات کشاورزی رقم می خورد.
وجود دشت حاصلخیز قزوین و امکان کشت انواع گیاهان سردسیری و گرمسیری در آن باعث شده این استان با کمتر از یک درصد مساحت کشور سالانه ۴ تا ۵ درصد محصولات کشاورزی ایران را تولید کند.
تداوم این روند و توسعه آن به استفاده از تحقیق و پژوهش، فناوری و به کارگیری علم در بخش کشاورزی متکی است که بخش زیادی از این فرایند توسط مرکز تحقیقات کشاورزی انجام می شود.
در کنار فعالیت های شاخصی چون تولید حشرات برای مبارزه بیولوژیکی با آفات در مزارع به جای کودهای شیمیایی، شناسایی و معرفی ۴۰ گونه گیاهی گرده افشان به کشاورزی ایران و دنیا، تهیه نقشه ژنتیکی گوسفند دوقلوزای نژاد شال، تکثیر بذر کینوا معروف به خاویار گیاهی و از گیاهان مقام به شوری خاک به عنوان جایگزین محصولات پر آب بر، معرفی ارقام جدید زیتون، انگور و کلزا به کشاورزان، محققان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی قزوین به تازگی موفق به دستیابی به فناوری تولید قارچ های ضدسرطانی گانودرما شده اند.
پرورش این قارچ ها آنگونه که خواص درمانی خود را حفظ کنند به یک سری تکنیک های خاص و یک فرایند علمی نیازمند است و تاکنون پرورش محدود این محصول در برخی مراکز تحقیقاتی و دانش بنیان کشور انجام شده اما شاهد تولید انبوه این محصول که مورد نیاز برخی بیماران سرطانی، قلبی و عروقی و ... هستند، نبوده ایم.
امسال در مرکز تحقیقات کشاورزی قزوین ۱۵ کیلوگرم قارچ گانودرما تولید شد و با تلاش محققان این مرکز قرار است با اختصاص فضاهای مناسب، تولید و بسته بندی این نوع قارچ که دارای خواص درمانی فوق العاده ای است به شکل انبوه در آینده نه چندان دور آغاز شود.
خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) قزوین به مناسبت هفته پژوهش با هدف شناخت شهروندان از وظایف و فعالیت های مرکز تحقیقات و آموزش و منابع طبیعی استان و دستاوردهای آن به سراغ دکتر بابک قرالی رییس این مرکز رفته که ماحصل گفت و گوی انجام شده در ادامه آورده شده است.
س: مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی از چه زمان و با چه هدفی ایجاد شده اند و چه خدماتی به بهره برداران (کشاورزان) ارایه می دهند؟
سابقه ایجاد مرکز تحقیقات کشاورزی در کشور با هدف انجام پژوهش در این بخش و ارایه آموزش به بهره برداران به پیش از انقلاب بازمی گردد که پس از انقلاب اسلامی گسترش و توسعه پیدا کرد.
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین نیز با برخورداری از امکاناتی چون ایستگاه های مختلف تحقیقاتی در بخش زراعی، باغی و دامی، آزمایشگاه های تخصصی، گلخانه های تحقیقاتی و آموزشی، مزارع الگویی، هرباریوم گیاهان، کتابخانه با بیش از ۱۰ هزار جلد کتاب تخصصی و با برگزاری دوره های آموزشی در کنار فعالیت های تحقیقی و پژوهشی تلاش دارد تا به تولید علم و پژوهش در بخش کشاورزی بپردازد و یافته های خود را برای توسعه و رشد این بخش در اختیار بهره برداران یا همان کشاورزان قرار دهد.
کم کردن استفاده از سموم در اراضی باغی و زراعی، کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، تولید بذور با کیفیت و مقاوم، کمک به تولید محصولات فناورانه و مورد نیاز در بخش کشاورزی از طریق مرکز رشد مستقر در مرکز از جمله اهداف مهمی است که آنها را با جدیت دنبال می کنیم.
همچنین یکی از رسالت های اصلی مرکز تحقیقات و آموزش جهاد کشاورزی ارایه آموزش های مورد نیاز به جامعه هدف از جمله متخصصان، کارکنان و بهره برداران (کشاورزان) است.
س: در خصوص تعداد ایستگاه های تحقیقاتی و اینکه زمینه فعالیت آنها چیست نیز توضیح بدهید.
پنج ایستگاه تحقیقاتی وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی قزوین وجود دارد که یکی از آنها برای محصول زیتون است و در طارم سفلی قرار دارد، یک ایستگاه پسته نیز در روستای یزبر وجود دارد و ایستگاه تحقیقاتی زراعی مرکز تحقیقات قزوین نیز در اسماعیل آباد قرار دارد.
ایستگاه تحقیقاتی گیاهان دارویی نیز در الموت واقع شده و یک ایستگاه تحقیقات دامپروری نیز در سگزآباد بویین زهرا داریم.
س: یکی از رسالت های این مرکز آموزش به کارکنان و بهره برداران بخش کشاورزی است، دوره های آموزشی مهمی که امسال و سال گذشته برگزار کردید، چه دوره هایی بودند؟
در همین ارتباط اواخر سال گذشته میزبان یک دوره ملی با عنوان بررسی آفات و بیماری های زیتون با حضور ۲ استاد متخصص از اسپانیا بودیم و امسال نیز همچنین دوره های ملی ارزیابی و ردیابی آفات و آفت کش های نیکوتینوئیدها و کالیبراسی دستگاه های سم پاشی را با کمک سازمان حفظ نباتات را در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی قزوین برگزار کردیم.
از آنجا که نظارت بر تولید بذر استاندارد یکی از وظایف ماست امسال سه دوره آموزشی نیز با همکاری موسسه ثبت و گواهی بذر در زمینه کشت بذور و روش های ضد عفونی کردن آنها و لیبل گذاری بذور را برگزار کردیم.
این دوره های آموزشی با توجه به اهمیت بالای بذر در بخش کشاورزی برگزار شد و از سویی دیگر یک سوم بذر استان در این مرکز تولید می شود و تلاش داریم تا بذور استاندارد تولید کرده و هرساله به کیفیت آنها بیافزاییم.
مراحل سازگاری و تکثیر بذور مربوط به ارقام جدید انواع محصولات زراعی به ویژه گندم، جو و کلزا با همکاری موسسات تحقیقات دیم و ثبت و گواهی بذور در مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی قزوین انجام می شود.
س: مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی قزوین اخیرا در تولید محصولات و یا تجهیزات نوآورانه و یا اختراعات نیز گامی برداشته است؟
ساخت دستگاه کود خشک کن و تولید و تکثیر حشرات مفید برای مبارزه بیولوژیکی در مزارع و جایگزین کودهای شیمیایی درواحد رشد مرکز تحقیقات کشاورزی قزوین
محققان مرکز اخیرا موفق به ساخت دستگاه کود خشک کن و همچنین تکثیر حشرات مفید (یک نوع زنبور) برای مبارزه بیولوژیکی در مزارع شدند که امسال با استفاده از این حشرات مبارزه با آفات در سطح چهار هزار هکتار از زمین های زراعی استان قزوین انجام می شود که فایده آن حذف آفات بدون استفاده از کودهای شیمیایی است.
امسال محققان ما موفق به فناوری تولید قارچ گانودرما که یک محصول خوراکی ضد سرطانی است و به عنوان یکی از گیاهان دارویی فوق العاده موثر در دنیا شناخته می شود دست یافتند.
در ابتدای کار موفق به تولید ۱۵ کیلو از این نوع قارچ شدیم و امسال بنا داریم با استفاده از یک سالن مرغداری این رقم را به بیش از چند صد کیلو افزایش دهیم.
دستیابی به فناوری تولید قارچ های ضد سرطانی در مرکز تحقیقات کشاورزی قزوین
اقدام دیگر ما کشت کینوا که به خاویار گیاهی معروف شده است و در کشور چندان شناخته شده نیست بوده و قصد داریم در آینده نزدیک به تولید بذر این گیاه بسیار موثر بپردازیم.
کشت این گیاه از آن حیث دارای اهمیت است که نیاز به آب کمی داشته و به شوری خاک نیز مقاوم است و می توان آنرا جایگزینی محصولی چون ذرت که آب بری بالایی دارد، کرد.
با توجه به اینکه این گیاه ارقام مختلفی دارد و ما با کمک محققات گیاه پزشکی و مرکز ملی تحقیقات شوری به دنبال شناسایی آفات و بیماری ها و معضلات کشت و داشت این گیاه هستیم تا بتوانیم با تبدیل شدن به قطب تولید بذر این گیاه در کشور کشت آنرا توسعه ببخشیم.
علاوه بر فواید بالای این محصول به لحاظ خوراکی، کینوا کاملا مقاوم به شوری به شوری خاک است و آنرا می توان در اراضی دارای خاک شور در سطح استان و کشور نیز کشت کرد.
س: اخیرا موضوع باقی مانده سموم بیش از حد مجاز در برخی محصولات کشاورزی به ویژه انگور که مهم ترین محصول کشاورزی قزوین داغ شده است، مرکز تحقیقات کشاورزی در این زمینه اقدامی شده است؟
معرفی سموم کم خطر از سوی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی قزوین به کشاورزان
یک بخش از تلاش های ما به جایگزین کردن سموم پرخطر با کم خطر معطوف شده است و در همین رابطه امسال یک سم کم خطر را به عنوان جایگزینی برای یک سم پرخطر به کشاورزان و سم فروشی ها معرفی کردیم.
کار ثبت یک نوع حشره کش بی خطر از روغن شیره نارگیل و یک نوع سم که از ترکیب گیاهی برای ساخت آن استفاده شده و حشره کشی گیاهی محسوب می شود را پیگیری می کنیم.
همچنین اگر هر سم جدیدی در رابطه با محصولاتی چون زیتون، پسته، انگور، کلزا و ...که قزوین سهم قابل توجهی در تولید آنها دارد وارد کشور شود، یکی از جاهایی که پیش از استفاده کلی در اراضی مورد بررسی و آزمایش قرار می گیرد، مرکز تحقیقات کشاورزی قزوین است.
س: سرمازدگی بهاره در یکی دو سال اخیر خسارات بی سابقه ای را به باغات قزوین وارد کرد و به دنبال این موضوع بحث جوان سازی و یا مقاوم سازی آنها و یا به کارگیری روش هایی برای مقابله با سرما مطرح شد، تا چه حد می توان با این گونه کارها خسارات مربوط به سرمازدگی را کاهش داد؟
در این رابطه کسی مقصر نیست جز تغییرات اقلیمی، در سال های اخیر بارندگی های شدید در فصل بهار و سرمای دیررس موجب شده تا خسارات قابل توجهی به بخش کشاورزی قزوین و کشور وارد شود.
برای کاهش اثرات سرمازدگی در سال های اخیر یک آزمایش در مرکز تحقیقات کشاورزی قزوین انجام شد بدین ترتیب که یک نوع ضد یخ خارجی که گفته می شد پاشیدن آن روی درختان قبل از کاهش دما مانند یک کاور و مانع عبور سرما عمل می کنند را در برخی باغات استان قزوین آزمون کردیم که نتایج آن چندان رضایت بخش نبود.
مشکل اصلی ما سرمازدگی بهاره است و حال حاضر در پی جایگزین کردن ارقام دیرگل ده هستیم و تکثیر این نوع ارقام هستیم که گل های آنها دیرتر می رسند و سرمازدگی بهاره را رد می کنند و به این ترتیب دچار آسیب نمی شوند.
س: امسال برخی صادرکنندگان کشمش از عدم تمایل مشتریان اروپایی به دلیل بالا بودن میزان سم در انگورهای استان خبر دادند، حتی در یک مورد یکی از صادرکنندگان مطرح عنوان کرده بود آزمایشگاه های کشور هلند میزان سم کشمش های صادر شده را از ۳۰۰ تا ۲ هزار برابر بیش از حد مجاز نشان داده است، دلیل این موضوع چیست و ایا سموم استفاده شده در باغات انگور استان کیفیت لازم را دارند؟
برخی اعداد اعلام شده در رسانه ها در خصوص سموم باقی مانده روی انگور قزوین غیرواقعی است
به دلیل استفاده از برخی سموم کم کیفیت شاید میزان سم در انگور بعضی باغات استان بالاتر از میزان مجاز باشد، این اعداد که عنوان شده غیرواقعی است و باید توجه داشت که دشمنان بنای این را گذاشته اند که ما نتوانیم تولیدات و محصولات خود را به خارج صادر کنیم ولی این که بتوانیم انگوری استاندارد و مطابق با شاخص های اتحادیه اروپا تولید کنیم نیاز به یک سری اقدامات و بسترها دارد که باید به آنها توجه کنیم.
برخی مواد موثره یا اولیه مربوط به سموم قبلا از اروپا وارد می شد اما به دلیل تحریم ها امروزه این مواد از کشورهایی چون هند و پاکستان وارد می شود که به لحاظ کیفیت قابل مقایسه با محصولات اروپایی نیست
البته نباید فراموش کرد فناوری لازم برای تولید سموم کم خطر به میزان مورد نیاز در کشور تقریبا وجود دارد و موسسه تحقیقات گیاه پزشکی اقدام به ثبت سموم کم خطر با دوز پایین کرده که با سموم عادی و پرخطر که قیمت قابل رقابتی نیز دارد و امیدواریم در آینده نه چندان دور به تدریج شاهد ترویج استفاده از این سموم در اراضی کشاورزی و افزایش سلامت محصولات باشیم.
میزان مصرف این سموم نسبت به سموم عادی نیز کمتر است مثلا اگر سموم عادی در هر هکتار به میزان ۲ لیتر مصرف شوند این سموم یک دهم مصرف دارند.
پیش بینی هایی نیز برای جلوگیری از بروز آفات در باغات انگور قزوین انجام شده، مثلا زنجره از آفات مهم انگور است که مراحل نابالغ آن در زیر زمین بوده و قابل مشاهده نیست و هر ۳ تا ۴ سال یکبار طغیان می کند و با توجه به اینکه احتمال طغیان آفت زنجره کشمش را در باغات استان برای سال آینده پیش بینی می کنیم ۴۰۰ تن سم آفت کش را تهیه و توزیع کرده ایم.
امسال طرح تولید انگور سالم در سطح هفت هکتار از باغات انگور تاکستان اجرا شد که به جای سموم از باکتری ها برای کنترل آفات استفاده شد که تلاش می کنیم با استفاده از ظرفیت مراکز ترویج جهاد کشاورزی این روش در باغات استان گسترش یابد.
س: قزوین قطب تولید زیتون در ایران است و اخیرا آفتی به نام مگس زیتون باغات این محصول را مورد تهدید جدی قرار داده است، برای کمک به مقابله با این آفت اقدامی داشته اید؟
برای مبارزه با آفت مگس زیتون که مبداء آن آفریقا بوده و در سالیان اخیر با ورود به کشور باغات زیتون را دچار خسارت های زیادی کرده است، علاوه بر شناسایی چرخه های زیستی این آفت و پیاده سازی روش های کنترل و مهار آن و کمک به برگزاری دوره های آموزشی، یک نرم افزار موبایلی (اپلیکیشن) آموزشی در دست تهیه داریم و به زودی آنرا در اختیار باغداران قرار می دهیم.
س: مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی قزوین در زمینه معرفی و تولید ارقام جدید زراعی و باغی اقدامی داشته است؟
معرفی ۲ رقم انگور مقاوم به بیماری ها و انواع آفات در مرکز تحقیقات کشاورزی قزوین
یک رقم جدید زیتون به نام دیره که دارای میوه درشتی است و همچنین ۲ رقم انگور یکی مقاوم به بیماری ها و دیگر یک رقم بیدانه جدید که اندازه خوب و کیفیت بالایی دارد را نیز به باغداران معرفی کرده ایم.
در استان قزوین ۱۲۰۰ ژنوم یا رقم انگور داریم و سال گذشته ۱۰ رقم جدید انگور که از ارقام خوب و با کیفیت بودند را نیز برای تکثیر به وزارت جهاد کشاورزی معرفی و ارایه کردیم.
همچنین یک رقم علوفه از نوع خللر برای کشت دیم به کشاورزان معرفی کردیم.
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی قزوین اکنون به یکی از قطب های دنیا در شناسایی و مطالعه گیاهان و حشرات گرده افشان تبدیل شده است.
معرفی ۴۰ گونه گیاهی گرده افشان از قزوین به دنیا
۴۰ گونه گیاهی گرده افشان جدید را با هدف حفظ تنوع زیستی و مدیریت ذخایر ژنتیکی شناسایی کرده و به جهان معرفی کردیم که برخی از آنها نام ایران نیز قید شده که باعث افتخار است.
مطالعه و شناسایی گیاهان و حشرات گرده افشان از آن حیث مهم است که بخش قابل توجهی از گیاهان با استفاده از فعالیت آنها رویش می کنند، مثلا این گیاهان و حشرات نقش مهمی در حفظ و یا گسترش گیاهان مرتعی دارند و اراضی مراتع نیز مورد استفاده دام قرار می گیرند و در واقع این چرخه در تامین امنیت غذایی نقش مهم و غیرقابل انکاری را بازی می کند.
یک نوع زنبور گرده افشان که اکنون به شکل تجاری در اروپا تولید و تکثیر می شود را نیز شناسایی کرده ایم.
۱۲۰۰ گونه گیاهی رویش شده در استان قزوین از ۲۰ سال گذشته به این سو در هرباریوم گیاهی مرکز تحقیقات و آموزش و منابع طبیعی قزوین در قالب فلور، شکل زیستی، ژنتیکی و پراکندگی جغرافیایی گونه های گیاهی نگهداری می شود که گنجینه ارزشمندی است و می تواند مورد توجه محققان و دانشجویان رشته های کشاورزی قرار بگیرد.
امسال همچنین یکی از محققان ما ۲۰ گونه گیاهی گرده افشان امارات متحده را کشف و شناسایی کرد که باید آنرا یک افتخار برای ایران اسلامی دانست.
کار شناسایی ۱۵ گونه جدید گیاهی در ماداگاسکار (یک کشور جزیره ای در آفریقا) نیز توسط یکی از محققان ما در حال انجام است که به زودی به نام وی به ثبت می رسد.
س: یکی از ایستگاه های تحقیقاتی مرکز شما در حوزه دام است، یکی از نژادهای برتر دامی در کشور و منطقه گوسفند شال است برای ثبت و تقویت این نژاد چه اقدامی انجام داده اید؟
نقشه ژنتیکی گوسفند نژاد شال در مرکز تحقیقات کشاورزی قزوین در دست تهیه است
یکی از مشکلات ما در حوزه نژاد دامی ثبت نشدن نژاد گوسفند شال (منطقه ای در استان قزوین) در مراجع بین المللی و ناشناخته بودن آن است در همین خصوص مدیریت منابع ژنتیکی را از طریق تهیه نقشه های ژنتیکی در دستور کار قرار داده ایم و به این ترتیب نقشه ژنتیکی گوسفند شال در دست تهیه است و این مساله به ثبت جهانی این نژاد کمک می کند.
خالص سازی نژاد گوسفند شال را نیز در دست پیگیری داریم که این کار کمک می کند مثلا دنبه گوسفند زیاد نباشد و یا دوقلو زایی این نژاد ۱۰۰ درصد تضمین شود.
مدیریت ذخایر ژنتیکی و آزادسازی آن یکی از اموری است که مراکز تحقیقات کشاورزی آنرا دنبال می کنند و در همین رابطه سال گذشته گوسفند نژاد شال برای تکثیر در اختیار دامداران برخی استان های کشور از جمله سمنان قرار گرفت.
س: بحث تولید و مصرف محصولات تراریخته همچنان در کشور ما داغ است، بسیاری نسبت به استفاده از این محصولات دیدگاه منفی دارند، نظر شما به عنوان یک فرد محقق و تحصیل کرده حوزه کشاورزی که با موضوعات مرتبط با ژنتیک در این بخش نیز آشنا هستید، چیست؟
در بحث محصولات تراریخته با توجه به اینکه دستکاری و اصلاح ژنتیکی علم جدیدی است طبیعی است که این موضوع دارای موافق و مخالف باشد
اصلاح و دستکاری ژنتیکی موضوع تقریبا جدیدی به شمار می رود و طبیعی است که عده ای موافق و مخالف داشته باشد اما معتقدم نباید یافته های علمی محققان در این حوزه را زیر سوال برد.
بشر به توانایی شناخت، اصلاح و دستکاری ژنتیکی دست یافته و باید گفت که خیلی از بیماری ها با این روش درمان شده اند، مثلا برای گرفتن انسولین می توان با دستکاری ژنتیکی یگ جانور به مقدار بالایی از انسولین دست یافت.
باید توجه داشت این موضوع از علوم جدید است و با توجه به اینکه هنوز ابعاد زیادی از تراکنش های بین ژن ها ناشناخته باقی مانده و خیلی از آثار برخورد ژن ها با یکدیگر مشخص نشده همان طور که هنوز مدرک دقیق و معتبر علمی از تاثیر استفاده از موبایل بر سلامت بدن وجود ندارد، این موضوع در بین جامعه ترس و نگرانی ایجاد می کند.
شاید برخی کشورها با اهداف رفع نیازهای خود و یا تولید انبوه اقدام به تولید محصولات تراریخته کنند اما به نظرم در کشور ما چندان نیز به تولید محصولات تراریخته وجود ندارد.
به عنوان یک محقق کشاورزی و فرد تحصیل کرده در این رشته خودم ترجیح می دهم از محصولات غیرتراریخته که در چرخه تولید آنها علم الهی برقرار بوده استفاده کنم اگرچه هنوز هیچ مدرک علمی معتبر و مستندی مبنی بر اینکه تراریخته ها مضر هستند، پیدا نشده است.
بر اثر پیشرفت دانش و دستیابی به علوم ژنتیکی، محققان با دستکاری ژنتیکی موفق به تولید میوه هایی با اندازه درشت و یا با رنگ بهتر شده اند اما باید دید که آیا این میوه های درشت و خوش آب و رنگ مزه خوبی نیز دارند که غالبا پاسخ خیر است، چون ما بشر به بخشی از این دانش دست یافته و فعلا نمی تواند میوه و یا محصولی را تولید کند که دقیقا در فرایند طبیعی و خدادادی تولید شده است.
س: خیلی ها معتقدند بخش زیادی از کشاورزی ایران هنوز سنتی است و ما فاصله زیادی با کشاورزی مدرن داریم، از نظر شما فاصله ما با کشاورزی مدرن دنیا چه میزان است و مشکلات ما برای دستیابی و رسیدن به کشاورزی مدرن چیست؟
ایران با کشاورزی مدرن دنیا از لحاظ دانش فاصله چندانی ندارد اما در پیاده کردن دانش و فناوری های کسب شده دارای مشکل هستیم
با کشاورزی مدرن در دنیا به لحاظ دانش فاصله چندانی نداریم اما مشکل ما در پیاده کردن دانش و فناوری های کسب شده است. مثلا در کشورهای پیشرفته شیوه های مدرن ذخیره آب و استفاده از پساب به کار گرفته می شود و یا مثلا سیستم های زیرسطحی آبیاری پیاده شده که در کشور ما نیز فناوری آن وجود دارد اما در سطح کمی از آن استفاده می شود و حمایت چندانی برای توسعه این روش ها وجود ندارد.
شرکت های دانش بنیان کشاورزی باید مورد حمایت بیشتری قرار بگیرند و محصولات ابداعی آن باید تجاری سازی شده و به تولید انبوه برسد.
حمایت چندانی از مخترعان ابزارهای کشاورزی در کشور به عمل نمی آید مثلا در همین استان قزوین یک کشاورز موفق به ساخت دستگاه گیرنده دمبه یا چنبه کشمش شده است اما به دلیل عدم حمایت نتوانسته این دستگاه را به تولید انبوه برساند و در اختیار دیگر کشاورزان قرار دهد.
گاهی در فضای مجازی فیلم هایی از دستگاه ها و ادوات کشاورزی مدرن که مثلا در عرض یک دقیقه قادر به برداشت محصول یک هکتار زمین هستند که باعث تعجب و یا حسرت کشاورزان یا مردم می شود که چرا کشاورزی ما دارای چنین امکاناتی نیست در صورتی که باید توجه داشت این دستگاه ها و ماشین آلات متناسب با شرایط کشاورزی اروپا و آمریکا ساخته شده است در حالی که اراضی ما به تراکتورها و یا ماشین الات عظیم نیاز ندارد و برعکس به ابزارها و تجهیزات با سایز کوچک نیازمند است که در ساخت آنها سرمایه گذاری خاصی نکرده ایم.
در صنایع میانی کشاورزی دچار مشکل هستیم و حتی کوچکترین تجهیزات مانند یک چسب حشره کش و یا تله پلاستیکی را باید از ترکیه و یا چین وارد کنیم در حالی که ما خودمان تولیدکننده پتروشیمی به عنوان مواد اولیه این محصولات هستیم و بسیاری از این ابزارها را می توانیم تولید کنیم.