بسیاری از مسئولان بر این باورند که مسائل مختلف همچون پیمان سپاری ارزی، صدور قوانین متعدد و سخت گیرانه صادرات موجب شده صادرکنندگان تمایلی به صادرات نداشته باشند و همین امر زمینه را برای حضور صادرکنندگان غیرحرفه ای و قاچاقچیان در بازار هموار کرده است.
بنابر آمار هشت ماهه گمرک امسال ۱۳۲ تن و ۷۵۳ کیلو زعفران به بازارهای هدف صادر شده که در مقایسه با ۱۵۲ تن و ۶۰۲ کیلو مدت مشابه سال قبل ۱۳ درصد کاهش یافته است که این امر بدان‌معناست که با افزایش قاچاق از میزان صادرات رسمی کاسته شده است.
حال به سراغ مسئولان ذی ربط می رویم تا از آخرین وضعیت صادرات چمدانی، دلایل توسعه قاچاق زعفران به دیگر کشورها و علت حضور کمرنگ بزرگترین تولید کننده زعفران در بازارهای جهانی با خبر شویم:
علت اصلی صادرات چمدانی‌زعفران چیست؟ / آمار و ارقام‌صادرات چمدانی زعفران واقعیت ندارد
علی حسینی عضو شورای ملی زعفران نسبت به صادرات چمدانی زعفران هشدار داد و گفت: علی رغم آنکه بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا به شمار می‌رویم، اما مسائل و موضوعات مختلف سد راه صادرات موجب شد تا طلای سرخ ایرانی از طریق قاچاق و صادرات چمدانی به دیگر کشورها برود که این امر زنگ خطر جدی برای تولید این محصول استراتژیک به شمار می‌رود.
وی با اشاره به اینکه آمار دقیقی از میزان قاچاق یا صادرات چمدانی زعفران در دسترس نیست، افزود: اگرچه آمار‌هایی در خصوص صادرات چمدانی یا قاچاق زعفران به دیگر کشورها ارائه می‌شود، اما به هیچ عنوان این آمار و ارقام واقعی نیست.
عضو شورای ملی زعفران با اشاره به اینکه صادرات چمدانی زعفران در حجم وسیع و عمده اتفاق نمی‌افتد، بیان کرد: صادرات چمدانی زعفران از طریق مسافران حداکثر در حد ۴ تا ۵ کیلو به دیگر کشورها انجام‌می شود و آنچه که بسیار نگران کننده است، موضوع قاچاق زعفران یا پیاز طلای سرخ به دیگر کشورهاست که با استمرار این روند و نبود نظارت جدی بر مرزهای کشور، تولید این محصول استراتژیک به فنا می‌رود.
حسینی ادامه داد: اگر صادرات چمدانی به صورت هدفمند و قانونی انجام شود، تا حدودی از بار خروج غیرقانونی زعفران به دیگر کشورها کاسته می‌شود.
این مقام مسئول وجود مقررات سخت گیرانه صادرات را عامل اصلی پدیده قاچاق طلای سرخ ایرانی دانست و گفت: اگر برای زعفران ایرانی آن سوی مرز‌ها تقاضا وجود داشته باشد و مقررات سخت گیرانه نتواند جوابگوی بازارهای هدف باشد، از این رو کالا به نحوه‌های دیگر همچون قاچاق یا صادرات چمدانی به دست تجار بازارهای هدف می‌رسد.
وی صدور قوانین متعدد و سخت گیرانه را یکی از عوامل جدی کاهش صادرات زعفران اعلام کرد و گفت: علی رغم آنکه صادر کنندگان در بازا‌های هدف توانسته‌اند مشتریان خوبی را به دست آورند و بازارسازی مناسبی داشته باشند، اما وجود برخی مقررات سخت گیرانه باعث شده آن‌ها نتوانند به تعهدات خود عمل کنند و همین امر کاهش صادرات نسبت به دیگر کشورها را به همراه داشته است.
به گفته عضو شورای ملی زعفران، با توجه به آنکه تمامی کشورها برای رونق صادرات حمایت همه جانبه از صادرکنندگان دارند، دولتمردان کشور ما هم به منظور نفوذ بیشتر در بازارهای جهانی و ایجاد ارز آوری باید این امر را در دستور کار خود قرار دهند چرا که بخش خصوصی به تنهایی نمی‌تواند کاری از پیش برد.
حسینی با اشاره به اینکه بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود، اظهار کرد: این در حالی است که متأسفانه در مقایسه با کشوری که تنها ۱۵ تن زعفران در اختیار دارد، صادرات کمتری داریم که این امر بیش از پیش حمایت همه جانبه مسئولان را از بخش صادرات می‌طلبد.
این مقام مسئول با بیان اینکه پدیده قاچاق زعفران مربوط به امسال و سال گذشته نیست، گفت: علی رغم آنکه طی سالیان گذشته پدیده شوم زعفران بر کشور سایه انداخته است، اما مسئولان ذیربط با جدیت و نظارت هر چه بیشتر از مرزهای شرقی و آبی به سهولت می‌توانند از پدیده شوم قاچاق جلوگیری کنند.
وی روانسازی صادرات را یکی دیگر از راهکار‌های کاهش قاچاق اعلام کرد و گفت: هم اکنون مسائل متعدد سد راه صادرات اعم از مشکلات پیمان سپاری ارزی موجب شده تا صادر کنندگان واقعی تمایلی به صادرات نداشته باشند و درنهایت جای آن‌ها را یک سری افراد غیر حرفه‌ای گرفتند که با استفاده از کارت‌های یکبار مصرف اقدام به صادرات می‌کنند.
بزرگترین تولیدکننده زعفران جایگاهی در صادرات ندارد/ بزرگترین تولیدکننده زعفران حرف اول در صادرات را نمی‌زند
غلامرضا میری نایب رئیس شورای ملی زعفران با اشاره به اینکه بزرگترین تولید کننده زعفران در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن ندارد، اظهار کرد: علی رغم آنکه عمده زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود، اما مسائل و موضوعات مختلف موجب شده تا صادر کنندگان نتوانند حضور جدی در بازارهای هدف داشته باشند و در مقابل دیگر کشورها همچون افغانستان با قاچاق زعفران ایرانی و صادرات آن با برند خود توانسته اند به جایگاه بالایی دست یابند.
وی افزود: از آغاز صادرات زعفران در سال ۴۸ صادر کنندگان توانستند با بازاریابی و بازارسازی وارد بازارهای جهانی شوند که متأسفانه مسائل و موضوعات مختلف از جمله دستورالعمل‌ها و صدور بخشنامه‌های پی در پی معضلات متعددی را برای صادر کنندگان ایجاد کرده است.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ادامه داد: تولید زعفران از مرز ۵ تا ۱۰ تن به ۵۰۰ تن رسیده است که با این وجود انتظار می‌رود دولت مردان با حمایت همه جانبه از صادر کنندگان، حضور آن‌ها در بازارهای جهانی را پررنگ کنند.
به گفته میری، با وجود آنکه بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا هستیم، اما قوانین، بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های سلیقه‌ای و سخت گیرانه موجب شده که حرف اول در صادرات را نزنیم، هرچند در برخی مواقع مسائل سیاسی هم بر این موضوع دامن زده است.
این مقام مسئول نوسان قیمت زعفران را یکی دیگر از عوامل سد راه صادرات به بازارهای جهانی بر شمرد و گفت: با توجه به نوسان قیمت زعفران، تجار بازارهای هدف به سمت و سوی دیگر رقبا همچون اسپانیا می‌روند که آن‌ها حاضرند ظرف مدت یک سال با قیمت ثابت محصول زعفران را عرضه کنند، اما متأسفانه مسائل و موضوعات مختلف در کشور ما موجب شده برای مدت زمان یک هفته هم نتوانیم زعفران را با قیمت ثابت به تجار عرضه کنیم که به همین خاطر تاجران آن سوی مرز‌ها حاضر به خرید محصول از ما نیستند.
وی نوسان نرخ ارز را یکی دیگر از مشکلات و موانع سد راه صادرات دانست و گفت: اگر قیمت یک کیلو زعفران هزار دلار باشد، با کاهش نرخ ارز به ازاء هر دلار یک هزار تومان، رقمی معادل ۱ میلیون تومان صادر کننده متضرر می‌شود و در چنین شرایطی امکان استمرار صادرات برای صادر کننده وجود ندارد.
نایب رئیس شورای ملی زعفران با انتقاد از مسائل و مشکلات مختلف پیرامون پیمان سپاری ارزی، گفت: اگر چه بار‌ها اعلام کرده‌ایم که پیمان سپاری ارزی منجر به لطمه خوردن یا آسیب به بازار صادرات می‌شود، اما مسئولان امر همچنان بر این موضوع اصرار می‌وزند که در نهایت این امر موجب شده قاچاق زعفران روز به روز پررنگ‌تر شود.
میری افزود: با وجود آنکه زعفران همانند دیگر محصولات کشاورزی نیست که جا به جایی آن دشوار باشد و به سهولت امکان جا به جایی ۱۰ تا ۲۰ کیلو زعفران به صورت قاچاق یا صادرات چمدانی از کشور فراهم است، از این رو روزی نیست که زعفران از کشور قاچاق نشود.
این مقام مسئول صادرات زعفران با کارت‌های یکبار مصرف را یکی دیگر از پیامد‌های قوانین سخت گیرانه صادرات بر شمرد و گفت: مشکلات بازگشت ارز به سامانه نیما به سبب حاشیه سود پایین برای صادر کننده موجب شده تا صادر کنندگان تمایلی به صادرات نداشته باشند و افراد غیر حرفه‌ای از طریق کارت‌های یکبار مصرف اقدام به صادرات زعفران به بازارهای هدف کنند و از آنجا که قیمت زعفران با استفاده از کارت‌های یکبار مصرف به سبب عدم پیمان سپاری ارزی ۱۰۰ تا ۲۰۰ دلار ارزان‌تر تمام می‌شود، از این رو تجار بازارهای هدف دیگر حاضر به خرید زعفران از ما نیستند.
وی ادامه داد: تا زمانی که صادر کنندگان بیمه نشوند یا مشکلات بازگشت ارز به سامانه نیما رفع نشود، امکان رونق صادرات و حضور جدی در بازارهای جهانی وجود ندارد.
صادرات طلای سرخ تعریفی ندارد/نبود زیرساخت‌های لازم یکی از علل اصلی صادرات چمدانی زعفران
علی خان محمدی مدیرعامل مجمع ملی نخبگان کشاورزی نبود زیرساخت‌های لازم را یکی از علل قاچاق و صادرات چمدانی زعفران اعلام کرد و گفت:اگرچه ایران با تولید سالیانه ۴۰۰ تا ۵۰۰ تن زعفران بزرگترین تولید کننده در دنیا به شمار می‌رود، اما صادرات این محصول به رقمی کمتر از ۶۰ هزار تن می‌رسد که به همین خاطر حمایت همه جانبه مسئولان و نفوذ بیشتر درربازار‌های جهانی حمایت همه جانبه مسئولان را می‌طلبد.
وی با اشاره به اینکه صادرات زعفران به بازارهای جهانی کمتر از یک سوم میزان تولید است، افزود: با توجه به آنکه ایران تنها در مصرف ادویه زعفران کار کرده و در مصرف دارویی این محصول ارزشمند ورود نکرده است، همین امر موجب شده سایر کشورها با قاچاق زعفران ایرانی به کشور خود و پس از اسانس‌گیری مجدد آن را به بازارهای هدف با برند خود صادر کنند.
مدیرعامل مجمع ملی نخبگان کشاورزی با تأکید بر توجه به سایر فرآورده‌های زعفران، گفت: با وجود آنکه ایران بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا به شمار می‌رود، به همین دلیل نیاز است که مسئولان ذیربط حمایت همه جانبه از تولید کنندگان و صادر کنندگان داشته باشد تا محصولات فرآوری شده زعفران به بازارهای جهانی صادر شود.
به گفته خان محمدی، چند سالی است که موضوع قاچاق زعفران به صورت چمدانی و ... از طرف کشور‌های عربی در حال انجام است که این امر علاوه بر هدر رفت دست رنج بخش تولید می‌تواند به قیمت نابودی تولید این محصول تمام شود.
این مقام مسئول در پایان با اشاره به اینکه آمار دقیقی از صادرات چمدانی زعفران در دسترس نیست، تصریح کرد: طی سال‌های اخیربا افزایش قاچاق پیاز زعفران به افغانستان و توسعه سطح زیر کشت در این کشور نگرانی‌هایی مبنی بر از دست دادن جایگاه فعلی وجود دارد که به همین خاطر انتظار می‌رود با جدیت هر چه بیشتر موضوع خروج غیر قانونی زعفران یا پیاز از طریق مرزهای کشور کنترل شود تا در سال‌های نه چندان دور افغان‌ها جای ایران به عنوان‌بزرگترین تولیدکننده در بازارهای هدف نگیرند.