از سه سال قبل شروع کنیم، وقتی که قیمت پیاز در جنوب کرمان با کاهش قابل توجهی همراه شد، آن روزها را خوب به یاد دارم، روزهایی که حاصل دسترنج پیازکاران این منطقه زیر سُم احشام لگد می‌شد، قیمت پیاز به اندازه‌ای کاهش پیدا کرده بود که کشاورزان قادر نبودند از پس هزینه برداشت محصول برآیند، پس ماحصل یک سال تلاش خود را رها کردند و رفتند، روزهایی که حتی شیر دام‌ها طعم پیاز گرفته بود، اهالی جنوب کرمان آن روزها را خوب به یاد دارند و امروز نگرانند که مبادا آن روزهای تلخ دوباره تکرار شود.
کشاورزی کار سختی است و ریسکی بالا دارد و به زعم اینجانب اگر حرفه و شغل دیگری در جنوب کرمان وجود داشت بعید می‌دانم کسی سمت کشاورزی می‌رفت، می‌گویند بیش از ۶۰ درصد اهالی این دیار منبع درآمدشان از کشاورزی است البته برخی این عدد را تا ۸۰ درصد هم تخمین زده‌اند، یعنی حدود ۲۰۰ هزار نفر از جمعیت یک میلیون نفری این خطه، به کشاورزی مشغول نیست. جنوبی‌ها در دمای ۵۰ درجه روزگار می‌گذرانند و زیر آفتاب سوزان، ۶۰۰ هزار تُن پیاز کشت، برداشت و روانه بازار می‌کنند.
نمی‌دانم از کشت پیاز چقدر اطلاع دارید اما همین‌قدر بگویم پیازکاران در زمان فروش محصولشان ده‌ها برابر آن زمانی که ما پیاز را پوست می‌کنیم، اشک می‌ریزند. گاهی این اشک‌ها از سر شوق است و گاهی از غم سنگین یک سال زحمت و تلاش بیهوده و بدهکاری‌های بی اندازه، از اجاره زمینی که بر زمین مانده و دستمزد کارگری که با دست‌های شکافته‌اش سراغ پیازکار را می‌گیرد. برای تهیه این گزارش، با احمد ملازاده یکی از پیازکاران جیرفتی همراه شدم و آنچه در مقدمه می‌خوانید ماحصل این همراهی است.
از صف‌های طولانی توزیع بذر یارانه‌ای و مراحل کاشت و داشت و برداشت پیاز که هر هکتارش بیش از ۱۰۰ میلیون تومان هزینه می‌برد بگذریم، تازه قصه پُر غصه فروش محصول آغاز می‌شود، بچه که بودیم می‌گفتند بازی اِشکنَک داره، سَر شکستنک داره، دقیقا حکایت کشاورزان است، یا نباید کشاورزی کنند یا اینکه منتظر هر اتفاقی هرچند ناگوار باشند.
منظور از هر اتفاق یعنی حوادث غیرمترقبه همچون بارش تگرگ، سیل، هجوم ملخ‌ها و آفَت‌های عجیب و غریب، نه گذاشتن تعرفه ۱۰ هزار تومانی برای صادرات هر کیلوگرم پیاز!
۲۰ اسفندماه سال گذشته، وقتی رسانه‌ها به نقل از «سعید عباسپور» مدیر کل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت به وضع عوارض ۱۰ هزار تومانی بر روی صادرات هر کیلوگرم پیاز اشاره کردند، کشاورزان با توجه به نیاز داخل کشور از شنیدن این خبر شوک آنچنانی دریافت نکردند ولی با انتشار ویروس کرونا و خانه نشینی مردم و همچنین بسته شدن مرزهای صادراتی، رفته رفته تبعات سنگین کاهش قیمت پیاز خود را نشان داد و امروز این نارضایتی به اوج خود رسیده چرا که قیمت کمتر از سه هزار تومان برای کشاورز مساوی با ضرر بوده و حتی هزینه دستمزد کارگر برای برداشت محصول را پوشش نمی‌دهد و کشاورزان علت اصلی شرایط ایجاد شده فعلی را وضع تعرفه بر پیاز می‌دانند و خواستار رفع این مشکل هستند. بنا به گفته کشاورزان، این روزها قیمت پیاز در جنوب کرمان به کمتر از ۲ هزار تومان رسیده است.
پیاز یکی از محصولاتی است که قیمت آن فراز و نشیب‌های زیادی دارد و اوایل سال گذشته قیمت آن تا مرز ۱۵ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم بالا رفت، پیش از این، سیاست وزارت جهاد کشاورزی ممنوعیت صادراتی برای محصولاتی بود که قیمت آن در بازار داخلی شروع به افزایش می‌کرد و همین سیاست در فروردین ۹۸ بر روی پیاز اِعمال شد و ممنوعیت صادرات یک ماه و نیمه گریبان این محصول را گرفت اما پس از اعتراض‌های چندباره صادرکنندگان نسبت به ممنوعیت‌های ناگهانی که باعث وارد شدن ضربه مهلکی به بازارهای صادراتی آن‌ها می‌شد، سیاست عوارض صادراتی، جایگزین ممنوعیت صادراتی شد و از آن پس برای تنظیم داخلی محصول، عوارض صادراتی نسبت به آن اعمال می‌شود که این تصمیم نیز باعث کاهش شدید قیمت پیاز و در نتیجه زیان سنگین تولیدکننده‌ها می‌شود.
این در حالی است که محمدجواد فدائی استاندار کرمان چندی قبل از پیگیری مجموعه استانداری برای رونق صادرات پیاز جنوب کرمان خبر داد و سعید برخوری رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان از حذف عوارض صادرات پیاز ابراز امیدواری کرد، همچنین یحیی کمالی‌پور نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس شورای اسلامی از ارسال ۲ نامه برای وزیر جهاد کشاورزی در خصوص رفع مشکلات کشاورزان این مناطق خبر داد، به علاوه مسلم مروجی فرد رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان هم با ارائه ۲ پیشنهاد از معرفی مباشر از سوی استان‌هایی که به محصول پیاز جنوب کرمان نیاز دارند برای حذف دلال‌ها سخن به میان آورد، البته پیشنهاد دوم وی همان حذف تعرفه صادراتی پیاز است. صادرکننده‌های نمونه پیاز هم بر این باورند که وضع تعرفه بر این محصول باعث بی‌انگیزه شدن کشاورزان خواهد شد و این اتفاق در آینده (دی‌ماه) می‌تواند برای کشور هم مشکل‌ساز شود. مقصود از آینده، همان زمانی است که همه کشور در انتظار برداشت پیازهای جنوب است.
موانع صادرات محصولات کشاورزی جنوب کرمان برداشته می‌شود
استاندار کرمان از برداشته شدن موانع صادرات محصولات کشاورزی جنوب کرمان بویژه محصول پیاز خبر داد و گفت: به دنبال راهکارهایی برای برداشتن این موانع و تسهیل و رونق بخش صادرات هستیم.
محمدجواد فدائی افزود: امیدواریم با پیگیری‌های انجام شده، عوارض صادرات پیاز حذف شود تا امکان صادرات این محصول به خارج خصوصا کشورهای همسایه فراهم شود.
وی ادامه داد: با توجه به اهمیت حمل محصولات کشاورزی جنوب استان مقرر شد به جایگاه‌های عرضه سوخت منطقه ابلاغ شود سوخت آزاد را به میزان مورد نیاز در اختیار ناوگان حمل و نقل محصولات کشاورزی قرار دهند.
استاندار کرمان تصریح کرد: کماکان کمک‌های قبلی در خصوص تامین لاستیک، روغن و افزایش سهمیه سوخت غیرآزاد استمرار خواهد داشت.
فدائی افزود: مقرر شد به تمامی دستگاه‌های ذیربط ابلاغ شود تمهیدات لازم را فراهم کنند تا بیماری کرونا تاثیری در کاهش حجم ناوگان حمل و نقل منطقه نداشته باشد.
رایزنی با تجار عمانی
رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان نیز از رایزنی با تجار عمانی برای رفع مشکل پیاز کشاورزان این منطقه خبر داد و گفت: امیدواریم این رایزنی٬ها تاثیر مثبتی بر روند قیمت پیاز کشاورزان جنوب کرمان داشته باشد.
سعید برخوری به دیدار خود با استاندار کرمان اشاره و تصریح کرد: با توجه به اینکه تعرفه‌گذاری پیاز، مصوبه دولت بوده لذا استاندار کرمان از طریق معاون اول رییس جمهوری پیگیر رفع این مشکل هستند.
وی ادامه داد: امیدواریم هر چه سریع‌تر این مشکل برطرف شود تا شاهد برطرف شدن مشکلات پیاز کاران باشیم.
وی همچنین از پیگیری برای باز شدن مرزها به دلیل کرونا خبر داد و گفت: با روان شدن فعالیت مرزهای صادراتی توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت بسیاری از مشکلات برطرف می‌شود.
گفت و گو با وزیر جهاد کشاورزی
نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در خانه ملت هم از رایزنی برای برطرف کردن مشکل پیاز کاران جنوب کرمان خبر داد و گفت: با شخص وزیر جهاد کشاورزی موضوع را مطرح کردم و ایشان قول پیگیری و مساعدت دادند.
یحیی کمالی‌پور افزود: ۲ نامه برای وزیر صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی ارسال کردیم تا تدبیری برای رفع مشکل کشاورزان جنوب کرمان اتخاذ کنند.
این نماینده مجلس با بیان اینکه شغل بیش از ۶۰ درصد مردم جنوب کرمان کشاورزی است، تصریح کرد: در صورت اِعمال تعرفه بر پیاز، کشاورزان این منطقه دچار زیان مالی و تبعات سنگینی می‌شوند از این رو مسوولان باید برای خواسته بحق کشاورزان، تعرفه بر پیاز را لغو کنند.
پیشنهاد به وزارت صنعت، معدن و تجارت برای رفع مشکل پیازکاران
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان از ارائه ۲ پیشنهاد برای رفع مشکل پیاز کاران جنوب کرمان خبر داد و گفت: در پیشنهاد نخست اعلام شد استان‌هایی که به محصول پیاز نیاز دارند مشخص و یک مباشر برای خرید این محصول معرفی کنند.
مسلم مروجی فرد با بیان اینکه تامین نیاز داخلی پیاز اولویت اصلی سازمان صنعت، معدن و تجارت است، افزود: در این پیشنهاد پیاز با قیمت کارشناسی شده در اختیار استان‌های نیازمند قرار گرفته و دلال‌ها حذف می‌شوند و محصول پیاز بدون واسطه به دست مصرف کننده واقعی می‌رسد.
وی پیشنهاد دوم را لغو تعرفه صادراتی عنوان کرد و گفت: در صورت نبود نیاز داخل کشور، میزان مازاد باید بدون وضع تعرفه صادر شود تا مشکل کشاورزان برطرف شود.
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان اظهار داشت: پیشنهادهای ارائه شده با همکاری سازمان جهاد کشاورزی برنامه‌ریزی و مطرح شد تا شاهد برطرف شدن مشکل پیازکاران جنوب کرمان باشیم.
وی با بیان اینکه در اویل سال زراعی میزان کشت و برداشت محصول پیاز را از مسوولان جهاد کشاورزی جنوب کرمان درخواست کردیم، تصریح کرد: با دریافت میزان کشت و برداشت محصولات کشاورزی جنوب کرمان می‌توانیم در نشست تنظیم بازار کشور و استان اعلام کنیم تا بر اساس آن برای صادرات برنامه‌ریزی شود.
مروجی فرد از پیگیری برای لغو تعرفه صادرات بر پیاز خبر داد و گفت: مکاتبات اداری و تلفنی با معاون بازرگانی وزیر صمت برای رفع مشکل پیازکاران جنوب کرمان انجام شده است.
۶ هزار هکتار از مزارع جنوب کرمان زیر کشت پیاز
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان هم با بیان اینکه سطح زیرکشت پیاز جنوب کرمان ۱۳ هزار هکتار بوده ولی اکنون ۶ هزار هکتار مانده است، گفت: بیشترین میزان سطح زیر کشت در شهرستان‌های جیرفت و عنبرآباد است.
محمدرضا ساردوئی افزود: طبق برآورد کارشناسان جهاد کشاورزی از این میزان سطح زیر کشت پیش‌بینی می شود که بیش از ۳۰۰ هزار تُن محصول برداشت و تا اواخر خردادماه سال جاری روانه بازار شود.
وی تعرفه صادراتی، شیوع کرونا و گرانی حمل و نقل را از مشکلات کشاورزان هفت شهرستان جنوبی استان کرمان عنوان کرد و گفت: رایزنی برای رفع مشکلات کشاورزان منطقه از طریق استاندری کرمان و وزرات جهاد کشاورزی بویژه مدیرکل سبزی و صیفی وزارتخانه انجام شده است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان با بیان اینکه روزانه در کشور به طور میانگین پنج هزار تُن پیاز مصرف می‌شود، تصریح کرد: تا پایان امسال بیش از ۶۰۰ هزار تُن پیاز در جنوب کرمان تولید می‌شود.
وی بیان داشت: کشت پیاز در منطقه جنوب کرمان از اواخر شهریور و اوایل مهرماه به صورت غده شروع و تا دی‌ماه ادامه دارد و برداشت این محصول از اوایل دی تا اوایل خردادماه انجام می شود.
معاون سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان اظهار داشت: میانگین برداشت پیاز طرح اول جنوب کرمان ۵۰ تُن و طرح دوم ۶۵ تُن در هکتار است.
تعرفه پیاز به صلاح کشاورزان نیست
پیاز کار نمونه کشوری وضع تعرفه بر پیاز را سَم مهلکی بر پیکره کشاورزی عنوان کرد و گفت: هر ساله در این بازه زمانی شاهد صادرات محصول پیاز بودیم ولی امسال با وضع این تعرفه، پیاز در زمین‌های کشاورزی مانده است.
عباس محمدی افزود: با توجه به شرایط کاشت و برداشت محصول پیاز، فروش قیمت هر کیلو پیاز زیر سه هزار تومان مساوی با زیان کشاورز است از این رو کشاورزان در این برهه زمانی نیاز به صادرات دارند.
مشکلاتی که کرونا ایجاد کرد
پیاز کار نمونه کشوری همچنین به مشکلات کشاورزان برای برداشت محصولات کشاورزی اشاره کرد و گفت: در شرایطی که محصول پیاز هفت شهرستان جنوبی استان کرمان و استان هرمزگان در اسفندماه قابل برداشت بود اما با توجه به شیوع ویروس کرونا و نبود کارگر، برداشت این محصول با مشکل مواجه شده از این رو مسوولان در این زمینه تدابیر لازم را اتخاذ کنند تا کشاورزان با مشکل مواجه نشوند.
وی هزینه بالای حمل محصولات کشاورزی جنوب کرمان را از دیگر مشکلات کشاورزی منطقه برشمرد و گفت: از ابتدای انتشار شیوع ویروس کرونا شاهد کاهش ورود کامیون‌های حمل بار محصولات کشاورزی به منطقه بودیم و این معظلی برای کشاورزی منطقه است.
محمدی ادامه داد: با وجود پیگیری های رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان ولی هنوز شاهد کمبود کامیون‌های حمل بار محصولات کشاورزی در این منطقه هستیم.
وی گفت: سال گذشته مدیران سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان با رایزنی با تجار کشورهای عمان و عراق زمینه صادرات محصولات کشاورزی هفت شهرستان جنوبی استان را فراهم کردند اما با وضع تعرفه، این مهم ادامه پیدا نکرد و تمامی زحمات این مجموعه به هدر رفت.
دارنده مدال طلای پیاز ایران تصریح کرد: علت وضع تعرفه پیاز، بارندگی‌های بهمن‌ماه و کمبود پیاز در کشور بود اما پس از بارندگی‌ها شرایط به حالت عادی برگشت ولی این شرایط با وضع تعرفه باعث زیان کشاورزان جنوب کرمان شد.
وی همچنین از نماینده فعلی و نماینده منتخب مردم شهرستان‌های جیرفت و عنبرآباد و پنج شهرستان جنوب کرمان در مجلس شورای اسلامی برای رفع مشکلات کشاورزان قدردانی کرد و گفت: اگر این پیگیری و همدلی‌ها نباشد مشکلات کشاورزان برطرف نمی‌شود لذا جامعه کشاورزی جنوب کرمان قدردان پیگیری‌های مسوولان هستند.
تعرفه پیاز عامل بی انگیزگی صادرکنندگان
کشاورز جنوب کرمانی گفت: تعرفه پیاز عامل بی انگیزگی صادرکنندگان شده و این مساله زیان کشاورزان را رقم زده است.
حسین ذولفقاری افزود: مسوولان باید با توجه به شرایط موجود بازار کشور زمینه صادرات محصولات کشاورزی را فراهم کنند.
وی به نام‌گذاری شعار سال جاری از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی به نام جهش تولید اشاره کرد و گفت: باز کردن زمینه صادرات باعث جلوگیری از زیان کشاورز و تشویق برای افزایش تولید در فصل زراعی بعدی می‌شود از این رو مدیران جهاد کشاورزی و سازمان صمت پیگیر رفع این مشکل باشند.
جنوب کرمان با یک میلیون نفر جمعیت از هفت شهرستان جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، منوجان، قلعه‌گنج، فاریاب و رودبار جنوب تشکیل شده، این منطقه با دارا بودن یک سوم مساحت استان و با اقتصادی مبتنی بر کشاورزی سالانه بیش از چهار و نیم میلیون تُن انواع محصولات کشاورزی به بازارهای داخلی و خارجی روانه می‌کند.