اواسط فصل زراعی برای مبارزه با انواع بیماری‌ها و همچنین تقویت گیاهان نیاز به سم و کود کشاورزی بیشتر می‌شود، این در حالی است که قیمت این نهاده‌ها در بازار سیاه دلالی به دو برابر عرضه می‌شود.
سم و کود کشاورزی نقش بسیار زیادی در تولید دارد. کنترل بیماری‌ها و آفات که سالانه خسارات بسیار زیادی را به محصولات زراعی و باغی می‌زند. هر کیلوگرم کود در افزایش 10 کیلویی محصول زراعی نقش دارد و بدون مبارزه با آفات و بیماری محصولات 30 تا 40 درصد امکان نابودی دارد.
کشاورزان می‌گویند قیمت این نهاده‌ها در بازار دو برابر شده و شرایط تولید را سخت کرده است.
علی عزیزی کشاورز منطقه گیلان گفت: قیمت‌ها بسیار بالا است، ضمن این که امکان خرید آن نیز به راحتی وجود ندارد. قیمت این نهاده‌ها نسبت به سال گذشته دو برابر شده است.
به تازگی رئیس سازمان حفظ نباتات کشور هم که به تازگی به این سمت منصوب شده بر بالا بودن قیمت‌های این گونه نهادها صحه گذاشته و تأکید کرد است که وزیر جهاد کشاورزی برای تخفیف و تأمین ارز دولتی برای واردات سموم کشاورزی پیگیری‌هایی انجام داده و تلاش ما این است که تا حد ممکن از افزایش قیمت آفت‌کش‌ها جلوگیری شود.
البته این مقام مسؤول دلیل گرانی آفت‌کش‌ها را این گونه گفته است که برخی از سموم به صورت تکنیکال و برخی به صورت آماده وارد کشور می‌شود و به آن دسته از سمومی که به صورت تکنیکال وارد می‌شود باید مواد جانبی برای فرموله شدن آفت کش اضافه شود که این مواد با ارز آزاد خریداری می‌شوند و همین مسأله در افزایش قیمت آفت‌کش‌ها مؤثر است.
آن طور که مشخص است این مقام مسؤول اختصاص ارز آزاد برای واردات سموم مورد نیاز برای فرموله کردن را عاملی برای افزایش قیمت عنوان کرده است و وزارت جهاد کشاورزی تلاش دارد تا با اختصاص ارز 4 هزار و 200 تومانی به آنها قیمت را در داخل متعادل کند.
سیاست تخصیص ارز 4 هزار و 200 تومانی برای کنترل قیمت در بازار یک تجربه شکست‌خورده‌ای بود که بعد از تکرار آن در سال‌های گذشته اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که این ارز در کنترل قیمت چندان مؤثر نبوده است، بنابراین سیاست اکنون آرام آرام به سمت حذف ارز 4 هزار و 200 تومانی پیش می‌رود. نمونه آن اختصاص ارز نیمایی به جای ارز 4 هزار و 200 تومانی در واردات گوشت بود که توانست قیمت را در بازار تا حدودی نسبت به قبل متعادل کند. نکته دوم این که؛ اکنون کشور درگیر تحریم و مشکلات کمبود ارز است و اختصاص ارز 4 هزار و 200 تومانی که اشتباه بودن آن تأیید شده، کار درستی نیست.
واقعیت این است که آنچه که سازمان حفظ نباتات اعلام می‌کند 90 درصد سم مورد نیاز در داخل تولید می‌شود در حقیقت فرموله کردن سموم است؛ یعنی اینها مواد مورد نیاز خود را از کشورهای دیگر وارد می‌کنند و تنها در داخل کشور اقدام به ترکیب آنها با مواد جانبی و در حقیقت فرموله می‌کنند.
چنگلوایی رئیس سازمان حفظ نباتات کشور محدودیت واردات این نوع سموم از کشور چین را عاملی برای افزایش قیمت‌ها عنوان کرده است.
آنطور که این مسؤول می‌گوید: تولید ماده موثره سموم که اکثرا در کشور چین صورت می‌گیرد اخیرا مورد انتقاد سازمان بهداشت جهانی قرار گرفته و چین را مجبور به بستن و محدود کردن فعالیت کارخانه‌هایش کرده‌اند که این امر باعث بالا رفتن قیمت جهانی آفت‌کش‌ها شده است. طبیعی است که در نهاده‌ها و محصولاتی که وابستگی تا این حد وجود دارد، امکان هر ریسکی را می‌توان پیش بینی کرد.
در سال‌های گذشته همواره سازمان حفظ نباتات از تولید سموم در داخل صحبت کرده ولی هیچ وقت شفاف اعلام نکرده است که این سموم در داخل کشور فرموله می‌شود و مواد موثره آنها از کشورهای دیگری مانند چین می‌آید. اگر برنامه‌های خوداتکایی در سال‌های گذشته محقق می‌شد و وابستگی به این نهاده‌ها کاهش می‌یافت، اکنون شاهد چنین مشکلاتی نبودیم.
*دلال‌ها دست بردار نیستند
افزایش نهاده‌ها در داخل تا حدود زیادی به وجود شبکه‌های دلالی و واسطه گری در این بازار پرسود هم بستگی دارد، به طوری که کشاورزان چه زمانی که کود یارانه‌ای توزیع می‌شد و چه زمانی که به صورت آزاد مجبور به خرید بودند، به راحتی نمی‌توانستند تأمین کنند. شبکه‌های توزیع دلالی در این بازار نیز از سر کشاورزان دست‌بردار نیستند.
رئیس سازمان حفظ نباتات کشور هم با تأیید شبکه‌های دلالی در نهاده‌های کشور گفت: این که بگوییم در فروش سم دلال وجود ندارد، درست نیست. دلالان حتی در کالاهای اساسی مانند دارو هم حضور دارند، اما تلاشمان را خواهیم کرد تا تعداد آنها را به حداقل ممکن و در نهایت به صفر برسانیم.
چنگلوایی همچنین از طرحی خبر داده که به موجب آن آفت‌کش‌ها از ابتدای ورود تا رسیدن به دست مصرف‌کننده درصد می‌شوند.
وی گفته است در صدد طراحی سیستم مانیتورینگ هستیم تا آفت‌کش‌ها را از ابتدای ورود به کشور تا زمان رسیدن به دست مصرف کننده رصد کنیم.
رئیس سازمان حفظ نباتات تصریح کرد: از برنامه‌های دیگری که برای ساماندهی بازار آفت‌کش ها در نظر گرفته‌ایم این است که هر آفت کشی که وارد هر استانی می‌شود باید زیر نظر سازمان حفظ نباتات باشد تا مشخص شود چه میزان سم وارد استان شده و بر اساس پیش بینی‌های کارشناسی انجام شده و الگوی کشت مشخص شود هر استان به چه نوع و میزانی از آفت کش نیاز است. این اقدام در حقیقت به نوعی دست دلالان را کوتاه می‌کند.
بالا رفتن قیمت نهاده‌های کشاورزی مانند سم و کود همواره قیمت تولید را بالا برده است و حاشیه سود تولیدکنندگان را روز به روز کمتر می‌کند و به همین دلیل است که هر چند قیمت برخی محصولات کشاورزی در بازار نیز روز به روز افزایش پیدا می‌کند اما همچنان کشاورزان از وضع موجود راضی نیستند زیرا هزینه‌هایی که روز به روز بالا می‌رود هیچ منفعتی برای کشاورز ندارد. به عبارت دیگر، قیمت تمام شده بالا حاشیه سودی را برای کشاورز باقی نمی‌گذارد.
چنگلوایی به بالا رفتن قیمت تمام شده با افزایش قیمت نهاده‌ها معتقد است، ولی می‌گوید دولت باید نرخ خرید تضمینی را به قیمت تمام‌شده نزدیک کند. مفهوم آن این است که هر اندازه محصول کشاورزی با قیمت بالایی تولید می‌شود این افزایش قیمت را از جیب مصرف کننده برداریم، ولی آیا برداشتن سود تولیدکننده و در حقیقت اشتباهات برنامه‌ریزی و سیاست گذاری از جیب مصرف کننده راهکار درستی است؟
ابراهیم مرادزاده کارشناس ارشد بخش کشاورزی می‌گوید: امروزه سیاست همه کشورها این است که محصولات کشاورزی با قیمت تمام شده کمتری تولید شود که در این حالت هم تولید کننده و هم مصرف کننده رضایت خواهند داشت. بخش‌های کشاورزی دنیا امروز با استفاده از پیشرفت‌ترین تکنولوژی‌های ماهواره‌ای، آماری و اطلاعاتی و همچنین تأمین نهاده‌ها و نظارت بر توزیع آنها با علم به این که این نهاده‌ها تأثیر مضاعفی در تولید دارند، گام به گام امنیت غذایی کشورشان را ارتقاء می‌دهند، ضمن این که حاشیه سود تولیدکنندگانشان را افزایش می‌دهند.
مرادزاده گفت: وزارت جهاد کشاورزی به جای تقاضای مرتب افزایش نرخ خرید تضمینی با هدف حمایت از تولیدکنندگان باید خود آستین بالا بزند و قیمت تمام شده تولید را پایین بیاورد.
امروزه با محدود بودن خاک زراعی و فقیر شدن آنها برای تأمین امنیت غذایی کشورها نیاز به نهاده‌ها از جمله کود شیمیایی و سموم بیش از هر زمانی ضروری شده است. اگرچه کارشناسان سم ترجیح می‌دهند که با استفاده از علوم بیوتکنولوژی سم و کود کمتری استفاده شود، اما در شرایط فعلی گریزی برای استفاده نکردن نیست. هر کیلوگرم کود شیمیایی تا 10 کیلو بر تولید محصول اضافه می‌کند، ضمن این که کنترل آفت و بیماری تا 40 درصد به افزایش محصول کمک می‌کند.
در چنین شرایطی نمی‌توان 4.5 میلیون بهره‌بردار کشاورزی را بدون سلاح به جنگ با آفت و بیماری که اکثر آنها به چشم هم دیده نمی‌شود بفرستیم. در نظر بگیرید ویروس کرونایی که همه جهان را درگیر خود کرده است بیماری‌های گیاهی هم مشابه همین ویروس هستند که اگر سلاح مبارزه با آنها وجود نداشته باشد تمام دنیا گرفتار خواهد شد.