به گفته کارشناسان، تغییر غیرمجاز یا با اخذ مجوز کاربری هزاران هکتار زمین کشاورزی در سطح کشور در حالی تداوم دارد که خروج هر هکتار زمین حاصلخیز از چرخه کشاورزی ۲۰ ایرانی را با مشکل امنیت غذایی رو به رو می‌کند.
صاحبنظران و کارشناسان حوزه اقتصاد کشاورزی می‌گویند فرسایش، تخریب و تغییر کاربری زمینهای قابل کشت و زرع، اصلی‌ترین عامل تهدیدکننده خاک و ایجاد تبعات گوناگون بر دیگر بخشهای زندگی اجتماعی در چارچوب مرزهای ملی است.
کشاورزی در یک هکتار زمین، تامین کننده ۷.۵ تن غذا در هر سال است و این به معنای اهمیت و ارزش هر وجب خاک حاصلخیز ایران و ضرورت حفاظت از آن است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی ماه مبارک رمضان سال ۱۳۹۳ در دیداری با اعضای هیات دولت وقت، به اهمیت بخش کشاورزی اشاره و با ابراز نگرانی از روند تبدیل و تغییر کاربری زمینهای کشاورزی اعلام کردند: نابودی زمینهای کشاورزی یک خسارت غیرقابل جبران است و باید وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت از محیط زیست به طور جد با این پدیده برخورد کنند.
آمارها نشان می‌دهد ۱۹میلیون هکتار از مجموع مساحت ۱۶۵ میلیون هکتاری ایران به زمینهای کشاورزی اختصاص دارد که از این میزان زمین کشاورزی نیز سالانه تنها ۱۵ میلیون هکتار به زیر کشت انواع محصولات کشاورزی می‌رود.
در حال حاضر برای هر ایرانی ۲ هزار و ۴۰۰ متر مربع زمین کشاورزی در کشور وجود دارد و در این بین وقتی مافیای زمین خواری و تغییر کاربری باغات و زمینهای کشاورزی زمین‌ها را از گردونه تولید محصولات کشاورزی خارج کنند در واقع امنیت غذایی ملت ایران دچار تزلزل می‌شود.
بخش کشاورزی استان خراسان رضوی نیز به عنوان یکی از بزرگترین و مهمترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی کشور با برخورداری از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های وسیع حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار سطح زیرکشت انواع محصولات زراعی وباغی و بیش از ۱۴میلیون واحد دامی، درمجموع با تولید بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات زراعی، باغی، دامی وآبزیان به ارزش ناخالص اقتصادی بیش از ۳۳۰ هزار میلیارد ریال، جایگاه تعیین کننده‌ای دراقتصاد ملی و استانی داشته و نقش مهمی درتامین نیازهای حیاتی جامعه، امنیت غذایی، تامین مواد اولیه موردنیاز صنایع و ایجاد اشتغال ایفا کرده است.
خراسان رضوی رتبه نخست کشور در شناسایی و برخورد با متخلفان تغییر کاربری اراضی کشاورزی
مدیر امور اراضی سازمان جهادکشاورزی خراسان رضوی در این زمینه با اشاره به اینکه شناسایی و برخورد با عاملان تغییر کاربری و قلع و قمع سازه‌ها از مهمترین اقدامات و برنامه‌های دردستور کار است گفت: طی سال گذشته بیش از سه هزار بنای غیر مجاز که در اراضی کشاورزی ساخته شده بود قلع و قمع شد.
محمدرضا قوسیان افزود: از ابتدای امسال تا کنون نیز بیش از ۶۰۰ بنای غیرمجاز در اراضی کشاورزی استان قلع و قمع شده است.
وی ادامه داد:در خراسان رضوی با هر مورد شناسایی شده تغییر کاربری برخورد می‌شود و اغماضی در این زمینه وجود ندارد.
مدیر امور اراضی سازمان جهادکشاورزی خراسان رضوی گفت: در این رابطه این استان در زمینه شناسایی و برخورد با متخلفان تغییر کاربری غیرمجاز رتبه نخست کشور را کسب کرده است.
قوسیان با اشاره به اهمیت حفاظت و صیانت از اراضی کشاورزی افزود: در این راستا قانونگذار با هدف حفظ کاربری زمینهای زراعی و باغ‌ها و تداوم بهره‌وری آنها در سال ۱۳۷۴ قانونی با عنوان "قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها" به تصویب رساند تا از تغییر کاربری این اراضی جلوگیری کند.
وی ادامه داد: با استفاده از این قانون و همکاری مطلوب دستگاه قضا شاهد برخورد خوب با متخلفان در این عرصه و تهدیدکنندگان امنیت غذایی هستیم.
مشهد، طرقبه و چناران بهشت متخلفان
مدیر امور اراضی سازمان جهادکشاورزی خراسان رضوی با اشاره به این که در برخی شهرستانها به دلیل ویژگی‌های طبیعی شاهد بالا بودن آمار و شمار تغییرات کاربری و ساخت ویلاهای غیر مجاز هستیم گفت: در این استان شهرستانهای مشهد، طرقبه و چناران به ترتیب بیشترین شمار تغییرکاربری و شناسایی در این بخش را به خود اختصاص داده است.
قوسیان افزود: حجم ساخت و ساز غیرمجاز در این بخش به حدی در این شهرستانها بالاست که از مجموع ۶۰۰ بنای قلع و قمع شده امسال تا کنون بیش از ۸۰ بنا در این سه شهرستان بوده است و همچنان نیز شاهد تداوم ساخت و تغییرکاربری غیر مجاز هستیم.
وی ادامه داد: ملاک عمل ما در برخورد با متخلفان تغییر کاربری، ماده ۱۰ قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌هاست که بر طبق این ماده هرگونه تغییر کاربری در قالب ایجاد بنا، برداشتن یا افزایش شن و ماسه و سایر اقداماتی که بنا به تشخیص وزارت جهاد کشاورزی تغییر کاربری محسوب می‌گردد، چنانچه به‌طور غیرمجاز و بدون اخذ مجوز از کمیسیون موضوع تبصره (۱) ماده (۱) این قانون صورت پذیرد جرم بوده و مأموران جهاد کشاورزی محل مکلفند نسبت به توقف عملیات اقدام و مراتب را به اداره متبوع جهت انعکاس به مراجع قضایی اعلام نمایند.
مدیر امور اراضی سازمان جهادکشاورزی خراسان رضوی گفت: البته سیاست کلی در برخورد با این متخلفان تشکیل و افزایش پرونده‌های قضایی در دستگاه قضا نیست گرچه طی سال گذشته در کنار تخریب بیش از سه هزار بنای غیرمجاز تعداد هزار و ۱۰۰ پرونده قضایی در این استان در باب این موضوع تشکیل شده است.
تمرکز بیش از ۵۰ درصد فعالیتهای جهاد کشاورزی مشهد در حوزه حفظ کاربری اراضی
رییس جهاد کشاورزی شهرستان مشهد نیز در این زمینه گفت: در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد فعالیتهای جهاد کشاورزی مشهد در حوزه حفظ کاربری اراضی و فعالیتهای این حوزه متمرکز شده است.
امیدطهماسبی‌زاده افزود:در سال ۱۳۸۵ با اصلاحات انجام شده در قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها ،برخورد با تخلفات در این حوزه شدت گرفت و علاوه بر جزای نقدی قلع و قمع مستحدثات نیز اضافه شد و در دومین مرتبه ارتکاب این تخلف مجازات زندان هم در نظر گرفته شد.
وی ادامه داد: علاوه بر این در تبصره ۲ ماده ۱۰ این قانون پیش‌بینی شد که ماموران جهاد کشاورزی می‌توانند بدون حکم قضایی اقدام به قلع و قمع کنند.
رییس جهاد کشاورزی شهرستان مشهد با اشاره به امکانات و تجهیزات محدود این اداره برای مقابله با تخلفات در این حوزه گفت: راه‌اندازی و فعالیت شورای حفظ حقوق بیت‌المال و کمیته صیانت از حریم شهر مشهد موجب تعامل و همکاری خوبی میان دستگاههای مختلف شد که مشکل کمبود نیروی جهاد کشاورزی مشهد را مرتفع کرد.
طهماسبی‌زاده افزود: برخی تغییرکاربری‌ها جرم مرکب تلقی می‌شود به این معنا که در قالب آن تخلفات دیگری از جمله حفر چاه غیر مجاز، عدم رعایت استحکام بنا، ساخت و ساز در حاشیه رودخانه و مسیر سیلاب هم انجام می‌شود که توزیع عادلانه آب را هم دچار اختلال و مشکل می‌کند.
وی ادامه داد: در حوزه جذب و استخدام نیرو دچار مشکلاتی هستیم اما این وضعیت به هیچ وجه مانع از شناسایی به موقع و برخورد با تخلفات تغییرکاربری غیرمجاز اراضی کشاورزی در این شهرستان نشده است.
رویکرد ارزنده دولت تدبیر و امید
رییس جهاد کشاورزی شهرستان مشهد با اشاره به این که دولت تدبیر و امید در حوزه حفاظت از اراضی کشاورزی توانمندی و عملکرد بالایی از خود نشان داد گفت: برخورد با تخلفات حوزه تغییر کاربری غیرمجاز اراضی کشاورزی تا قبل از سال ۱۳۹۵ خیلی چشمگیر نبود اما این روند از سال ۹۵ به بعد روند رو به رشدی را آغاز کرد.
طهماسبی‌زاده افزود: در ۶ ماه دوم سال گذشته برابر با کل عملکرد سالهای ۹۶،۹۵ و ۹۷ در حوزه برخورد با این تخلف عمل شده و برخورد با تغییر غیر مجاز کاربری اراضی معادل ۵۰۰ درصد افزایش یافته است.
وی ادامه داد: طی نیمه دوم پارسال هزار و ۱۶۱ مورد قطعه‌بندی، باغ‌ویلا و پی‌کنی برای احداث ساختمان به صورت غیرمجاز در اراضی کشاورزی مشهد قلع و قمع شده است که هنوز هم این میزان بخشی جزئی از تغییرکاربری‌های غیرمجاز موجود است.
رییس جهاد کشاورزی شهرستان مشهد با بیان این که تغییرکاربری غیرمجاز اراضی کشاورزی توام و همراه با آسیبهای منفی بسیار فراوانی است افزود:در این حالت بستر تولید غذا که منجر به امنیت غذایی است از بین می‌رود و از ظرفیت اشتغال این اراضی و نیز جلوگیری از مهاجرت کاسته می‌شود.
طهماسبی‌زاده افزود: استفاده نامناسب از منابع آبی و از بین رفتن زمینهایی که می‌توانستند در زمینه تولید استفاده شوند، حفرچاههای غیرمجاز، استفاده از پمپ برای برداشت آب رودخانه‌ها به باغات شخصی و عوارض زیست محیطی ناشی از آن از دیگر تبعات تغییرکاربری غیرمجاز است.
کشاورزی، تنها منبع تامین معیشت افزون بر نیمی از جمعیت یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفری روستاهای خراسان رضوی است و ۳۶۳ هزار بهره‌بردار در بخش کشاورزی این استان فعالیت دارند.
حجم تولید سالانه انواع محصولات باغی، زراعی و دامی در خراسان رضوی هشت میلیون تن است و به همین خاطر سالانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار زمین در این استان زیر کشت ۸۳ نوع محصول می‌رود.
بخش کشاورزی ۲۸ درصد اشتغال و ۳۰ درصد صادرات غیرنفتی استان خراسان رضوی را به خود اختصاص داده است.