علی رغم آنکه قدمت گیاه زعفران در ایران به ۳ هزار سال پیش باز می گردد، اما مسائل و موانع متعددی از سرخی روز افزون آن کاسته است، در حالیکه بزرگترین تولیدکننده زعفران در دنیا با بکارگیری تدابیر و استراتژی خاص می تواند در امر صادرات جایگاه بالایی را همانند تولید به خود اختصاص دهد.
بسیاری از مسئولان بر این باورند که موانع و چالش های متعدد همچون قاچاق، کمبود صنایع تبدیلی و فرآوری، مشکلات سیاسی و اقتصادی، شرایط تحریم و نقل و انتقال ارز مانع حضور بزرگترین تولید کننده زعفران در بازارهای صادراتی شده است که اگر راهکار مناسب اندیشیده نشود، امکان تنزل جایگاه صادراتی زعفران کشور دور از انتظار نیست.
اگرچه صادرات چمدانی زعفران، قاچاق پیاز و توسعه کشت آن در کشور افغانستان یکی دیگر از موانع حضور جدی صادرکنندگان در بازارهای هدف و صادرات زعفران ایرانی با برند دیگر کشورهاست، اما برخی مسئولان معتقدند که گمرک از حمل زعفران بالای ۵۰ گرم توسط مسافران جلوگیری می کند که با این وجود تنها کمبود نظارت ها بر مرزهای خروجی کشور و توسعه سطح زیر کشت در دیگر کشورها موجب شده تا در بازارهای دنیا آن طور که باید و شاید نامی از زعفران ایرانی نباشد.
حال به سراغ مسئولان ذی ربط می رویم تا از آخرین موانع و چالش های پیش روی صادرکنندگان در عرصه تجارت زعفران با خبر شویم:
جلوگیری از قاچاق زعفران راهی برای توسعه صادرات طلای سرخ
جعفر حسینی مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به اینکه ایران در صادرات زعفران جایگاهی ندارد، اظهار کرد: با وجود آنکه بزرگترین تولیدکننده زعفران در دنیا محسوب می شویم، اما بنا به دلایل متعدد همچون قاچاق زعفران و نبود بسته بندی مناسب، جایگاه چندانی در صادرات نداریم.
وی افزود: عدم حمایت بخش دولتی از صادرات و نبود برنامه بلندمدت برای صادرات موجب شده توفیق چندانی در صادرات زعفران نداشته باشیم.
حسینی با اشاره به تاثیرات ضوابط و تصمیمات کشورهای خارجی بر امر صادرات بیان کرد: عدم ثبت عنوان زعفران و مشکل سیاست گذاری دولت در خصوص فروش پیاز زعفران به کشور افغانستان و توسعه کشت در این کشور مشکلات متعددی در صادرات زعفران ایجاد کرده است.
مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی ادامه داد: در برهه ای از زمان پیاز زعفران به سهولت در اختیار کشور افغانستان گذاشته شد که با این وجود افغانستان به تولید کننده زعفران تبدیل شد و هم اکنون علاوه بر تولید زعفران در افغانستان، بحث قاچاق زعفران از ایران به افغانستان و سپس صادرات به اسپانیا صورت می گیرد که این امر به ضرر تولید تمام می شود.
وی با اشاره به راهکارهای توسعه صادرات زعفران بیان کرد: رفع مشکلات صادرات زعفران مستلزم ایجاد صنایع وابسته، فرآوری و برندسازی زعفران است و تا زمانیکه محصول خام زعفران را به دنبا بدهیم، کمترین بهره را از این محصول می بریم.
مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی با تاکید بر جلوگیری از قاچاق زعفران بیان کرد: وزارت امور خارجه و وزارت جهاد کشاورزی برای صادرات محصول حداقل باید برنامه ۱۰ ساله داشته باشد تا بتوان قاچاق زعفران را کاهش و صادرات را توسعه داد.
استراتژی در تولید زعفران نداریم
علی حسینی عضو شورای ملی زعفران با اشاره به اینکه با مشکلات متعددی در صادرات زعفران روبرو هستیم، اظهار کرد: بخش عمده زعفران به صورت قاچاق از کشور خارج می شود و مجدد در بسته بندی های جدید به کام دیگران به بازارهای هدف صادر می شود که با این وجود اسمی از زعفران ایران نیست.
وی درباره آخرین جزئیات صادرات چمدانی زعفران افزود: گمرک در صورت حمل زعفران بیش از ۵۰ گرم جلوی مسافر را می گیرد که با این وجود بحث صادرات چمدانی زعفران منتفی است.
حسینی ادامه داد: کشورهای اطراف که به تولید زعفران روی آوردند، استراتژی تولید را برای دوره ۱۰ ساله تهیه کردند که متاسفانه با وجود قدمت ۳ هزار ساله این گیاه در کشور تاکنون نتوانستیم چنین استراتژی را تدوین و براساس آن پیش رویم.
عضو شورای ملی زعفران با اشاره به اینکه ایران پرچم تولید زعفران را در اختیار دارد، بیان کرد: با وجود آنکه گیاه زعفران متعلق به سرزمین ماست و با اقلیم خشک و کویری ما سازگاری دارد، به همین خاطر تولید این محصول را نباید به سادگی از دست بدهیم.
به گفته وی، تا زمانیکه تولید و تجارت زعفران دستوری باشد و برای هر کاری دولت سیاست گذاری کند و تصمیمات غیرکارشناسی اتخاذ کند، صادرات تعریفی نخواهد داشت.
حسینی با اشاره به راهکارهای توسعه صادرات زعفران بیان کرد: با واگذاری برخی امور به تشکل ها و نظارت دولت بر فعالیت آنها بدیهی است که صادرات رونق بگیرد و تا زمانیکه دولت کمترین تصمیم گیری ها در خصوص تولید و تجارت را واگذار نکند، طبیعی است که کاری پیش نمی رود.
نوسان نرخ طلای سرخ مانعی سد راه صادرات
غلامرضا میری نایب رئیس شورای ملی زعفران با اشاره به اینکه ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در دنیا محسوب می شود، اظهار کرد: این در حالی است که در تجارت این محصول به سبب مشکلات سیاسی و اقتصادی جایگاهی نداریم.
وی با اشاره به اینکه تامین کننده خوبی برای کشورهای خریدار زعفران ایرانی نیستیم، افزود: با توجه به نوسان نرخ ارز، قیمت زعفران یک شبه ۵۰۰ هزار تومان تا یک میلیون تومان افزایش می یابد که با این وجود امکان استمرار صادرات وجود ندارد.
میری ادامه داد: خریداران عمده زعفران، از دولتشان تسهیلات ۲ درصد در سال می گیرند و در انبارها دپو می کنند و با قیمت ثابت به مدت یک سال به بازارهای هدف عرضه می کنند که با این وجود طبیعی است که کشورها به سراغ ما نمی آیند.
به گفته میری، در شرایط فعلی تحریم امکان صادرات به بازارهای هدف وجود ندارد و در چنین شرایطی تنها رقبا در بخش تولید قوی می شوند.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه زمان زیادی تا فصل برداشت باقی نمانده است، بیان کرد: با توجه به آنکه کمتر از ۳ ماه تا فصل برداشت زمان باقی است، متولیان از الان باید به فکر کشاورزان باشند چرا که قیمت فعلی فروش زعفران سنخیتی با نرخ تمام شده تولید ندارد.
وی در پایان با بیان اینکه ۱۵۰ هزار خانوار در تولید زعفران مشغول فعالیت هستند، تصریح کرد: اگر مسئولان دولتی تدابیری نیندیشند، این امکان وجود دارد که کشاورزان زمین ها را شخم بزنند و معضل بیکاری در کشور گسترش می یابد.