کاهش حجم خرید در لبنیات باز
گروه لبنیات یکی از اجناسی بود که در سبد خانوارها بیشترین افزایش قیمت را تجربه کرد آن هم در حالی که سازمان تعزیرات می‌گوید برخی تولیدکنندگان مطرح را بابت افزایش قیمت بدون مجوز جریمه کرده است؛ اما این جریمه‌ها، مطابق انتظار، فایده نداشته و قیمت لبنیات به‌طور متوسط نسبت به تیرماه سال گذشته ۵/ ۳۰درصد گران‌تر شده است. یکی از لبنیات فروشان خیابان آذربایجان به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» درباره گران شدن محصولات لبنی گفت: پول کارگر گران شده، کرایه حمل‌ونقل زیاد شده، پول خوراک دام و امثال اینها هم که بالا رفته چرا قیمت لبنیات بالا نره! به گفته حاجی‌محمدی که جوانی لاغراندام است و لهجه‌ای آذری دارد، نسبت به سال گذشته ۳۰درصد کاهش فروش داشته و «شب عید امسال هم که از ترس کرونا مگس پر نمی‌زد.» به گفته او که هم لبنیات محلی و باز می‌فروشد و هم لبنیات پاستوریزه، در ذائقه لبنی مشتری‌ها تغییری ایجاد نشده: «پاستوریزه خور هنوز هم پاستوریزه می‌خوره و محلی خور هم همین‌طور. بیشتر مشتری‌های من محلی‌خور هستند و این اجناس پاستوریزه برای خریدارهای گذری است.» به گفته حاجی‌محمدی، ۷۰درصد از مشتری‌های او ثابت هستند که از این میزان بالای ۶۰ درصد آنها از لبنیات باز استفاده می‌کنند: «کرونا اوضاع کاسبی را خراب کرده و اوایل سال خیلی وضع دخل خراب بود، اما حالا مشتری‌ها کم‌کم سروکله‌شان پیدا می‌شود.» یکی دیگر از لبنیات فروشان محله آذربایجان اما گفت برخی از مشتری‌هایش را از دست داده: «بعضی از مشتری‌های مغازه را دیگر ندیدم» و معتقد است کرونا مردم را به سمت محصولات «بسته‌بندی شده و پاستوریزه کشانده است.» کریمی میزان ریزش مشتری‌های ثابت و متغیر را ۲۰درصد اعلام کرد و گفت: « مشتری می‌آمد برای خودش و پسرش از بهترین جنس شیر و ماست و پنیر می‌خرید؛ اما الان برای پسرش نمی‌خرد که هیچ، برای منزل هم کمتر خرید می‌کند آن هم نه جنس درجه یک.» یکی از لبنیات‌فروشان خیابان جمالزاده اما گفت در برخی اجناس کاهش فروش داشته و در بعضی افزایش. به گفته جلیلی او روزی ۵۰۰کیلوگرم ماست می‌فروخته که اکنون به ۳۰۰کیلوگرم رسیده، اما فروش شیر او افزایش پیدا کرده است: «قبلا روزی ۴۰کیلوگرم شیر می‌فروختم که الان شده دوروبر ۱۰۰کیلو. خیلی از مشتری‌ها به این نتیجه رسیدند که ماست را خودشان در خانه درست کنند. مشتری محصولاتی مثل شیر و کشک که جوشانده می‌شود، راحت‌تر می‌خرد.» بر اساس گفته فروشندگان، کرونا و کاهش قدرت خرید به ترتیب دلایل اصلی کاهش فروش محصولات لبنی هستند. همچنین قیمت محصولات نسبت به سال قبل دوبرابر شده اما از مشتری‌های ثابت او که بالای ۶۰درصد است، کم نشده و حجم خرید آنها کاسته شده است. فروشنده دیگری در همان خیابان جمالزاده هم این موضوع را تایید می‌کند. او که جوانی با لهجه جنوبی است معتقد است «قدرت خرید پایین آمده اما مردم از شکم خود نمی‌زنند، بلکه برعکس از بقیه خرج‌ها کم می‌کنند که خوراک خود را حفظ کنند.» به گفته خالویی، از مشتری‌های گذری کاسته شده اما مشتری‌های ثابت او همچنان پابرجا هستند و درباره حجم خرید مشتری‌های ثابت گفت: حجم خرید تعداد کمی پایین آمده و مشتری‌های اصلی هنوز مثل همیشه خرید می‌کنند. به گفته خالویی، مقصر اصلی کسادی بازار اول کرونا و دوم قدرت خرید پایین مردم است: «بعضی از مردم هم گوششان به شایعات است که این را بخور و آن را نخور، این هم یکی از دلایل است.» خالویی نسبت به سال قبل ۳۰درصد کاهش فروش داشته و معتقد است. «واکسن که بیاید همه این مشکلات حل می‌شود.»
گرانی و جریمه و گرانی
قیمت محصولات لبنی پاستوریزه و بسته‌بندی از سال گذشته 5/ 30 درصد و نسبت به ماه قبل 11درصد بوده آن هم در حالی بر اساس گزارش مرکز آمار ایران که سبد معیشتی خانوارها در تیرماه نسبت به سال گذشته 26درصد تورم نقطه به نقطه را طی کرده است. کارخانه‌های لبنی، افزایش قیمت خوراک دام، افزایش حامل‌های انرژی و بالارفتن دستمزد کارگران را از دلایل افزایش قیمت می‌دانند؛ اما دولت مجوز این گرانی را به آنها نداده است. سازمان تعزیرات برخی از کارخانه‌های لبنی را 12میلیارد تومان به دلیل افزایش قیمت بدون مجوز جریمه کرد اما روند گرانی این قلم از سبد خانوارها متوقف نشد و باوجود اعلام نرخ رسمی در تیرماه گذشته همچنان به‌صورت غیرقانونی محصولات خود را گران کردند.
پاستوریزه خور و محلی خور
همچنین بر اساس مشاهدات خبرنگار «دنیای اقتصاد» محصولاتی که در صدر فروش لبنیات‌ها قرار دارد به ترتیب شیر، ماست و پنیر است. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهد حجم خرید خانوارها کاهش پیدا کرده اما ذائقه آنها تغییری نکرده است. به بیان دیگر شیوع کرونا ذائقه خانوارهایی را که از لبنیات باز یا محلی استفاده می‌کنند به سمت محصولات پاستوریزه سوق نداده است. از پنج فروشنده تنها یک نفر عامل کسادی بازار را شرایط بد اقتصادی تلقی کرد و چهار نفر دیگر معتقدند با درمان کرونا کاسبی آنها نیز مانند گذشته خواهد شد. البته همگی این فروشندگان ریزش فروش را تجربه کردند و کرونا را عامل اصلی این ضرر می‌دانند. به همین دلیل «واکسن که دربیاد شرایط به حالت عادی برمی‌گرده و نمی‌شود غیر از این توقع داشت. مردم حق دارند که دست به عصا خرید کنند، از خانه بیرون نمی‌آیند که مریض نشوند و نمی‌توان توقع داشت که فروش ما هم مثل قبل بماند.»